Η Ευρώπη κηρύσσει τον πόλεμο στην αδήλωτη εργασία
Ελίζα, Παπαδάκη
Αυγή της Κυριακής, 2007-10-27
Πολιτικές για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, πρόβλημα με ανησυχητικές διαστάσεις σε όλην την Ευρώπη, ανήγγειλε την Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Την ίδια μέρα δημοσιεύθηκε έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, η πρώτη που επιχειρεί να συλλάβει την έκταση του φαινομένου στις 27 χώρες μέλη της Ένωσης. Η ανακίνηση του θέματος, το οποίο θα συζητήσει στις 6 Δεκεμβρίου το Συμβούλιο υπουργών Απασχόλησης, έρχεται πολύ επίκαιρα για την Ελλάδα καθώς αντιμετωπίζουμε τις δυσμενείς προοπτικές του ασφαλιστικού μας συστήματος. Διότι η αδήλωτη εργασία φαίνεται να συνιστά τον πιο σοβαρό παράγοντα υποχρηματοδότησής του."Η παραοικονομία υπονομεύει τη χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, γίνεται εμπόδιο στις καλές οικονομικές πολιτικές και μπορεί να οδηγεί σε κοινωνικό ντάμπινγκ", είπε παρουσιάζοντας την έκθεση για την αδήλωτη εργασία ο επίτροπος για την απασχόληση \Βλαντιμίρ Σπίντλα\. "Δεν έχουμε ενδείξεις ότι το φαινόμενο υποχωρεί", πρόσθεσε, "σε ορισμένους τομείς μάλιστα και σε ορισμένες μορφές εργασίας φαίνεται να μεγαλώνει. Και ενώ κάποιες επιτυχείς πρωτοβουλίες για να καταπολεμηθεί η αδήλωτη εργασία έχουν υπάρξει σε εθνικά πλαίσια, πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας και να αναλάβουμε πιο αποφασιστική δράση σε όλην την Ε.Ε.", τόνισε ο επίτροπος.
Με την αδήλωτη εργασία ασχολείται η Ε.Ε. από το 1998, αλλά όπως σημειώνει η Επιτροπή στη νέα έκθεσή της, ορισμένοι παράγοντες που την τροφοδοτούν εντείνονται: Η αυξανόμενη ζήτηση για υπηρεσίες νοικοκυριού και φροντίδας, λόγω κοινωνικο/δημογραφικών αλλαγών. Η τάση προς μικρότερες και λιγότερο ιεραρχικές σχέσεις εργασίας με πιο ευέλικτα συστήματα αμοιβών ή χρόνου. Η αυταπασχόληση (όπου περιλαμβάνεται η ψευδής αυταπασχόληση) και οι υπεργολαβίες, γενικότερα οι ευέλικτες συμβάσεις των οποίων γίνεται κατάχρηση για να μη δηλώνεται μέρος του εισοδήματος. Και η αυξανόμενη ευκολία να ιδρύονται διασυνοριακές ομάδες επιχειρήσεων, που θα απαιτούσε αποτελεσματική διεθνή συνεργασία για την επιβολή του νόμου.
Απόφαση Συμβουλίου του 2003 για τη μετατροπή της αδήλωτης εργασίας σε κανονική απασχόληση καλούσε τις χώρες μέλη να περιορίσουν την οικονομική της ελκτικότητα (συστήματα φόρων/παροχών) και την ανοχή των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Να απλουστεύσουν τις διοικητικές διαδικασίες για να ευκολύνουν τη συμμόρφωση. Να ενισχύσουν τους μηχανισμούς εποπτείας και κυρώσεων με τη συμμετοχή των επιθεωρήσεων εργασίας, των ΔΟΥ και των κοινωνικών εταίρων (δηλαδή των εργοδοτικών ενώσεων και των συνδικάτων). Να εντείνουν την διεθνική συνεργασία. Τέλος, να προαγάγουν τη συνειδητοποίηση του προβλήματος στους πολίτες.
Η έκθεση παραθέτει τα μέτρα που έλαβαν διάφορες χώρες στις κατευθύνσεις αυτές, ακόμα ανεπαρκή, και καταλήγει σε μια σειρά συστάσεων: Μεταξύ άλλων καλεί τις χώρες μέλη να δίνουν τη δέουσα προσοχή στην αδήλωτη εργασία όταν προωθούν τις κοινές αρχές για την "ευελιξία με ασφάλεια" και τους κοινωνικούς εταίρους να συμφωνήσουν σχετικά σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Υπενθυμίζει τη νομοθετική της πρόταση να επιβάλλονται κυρώσεις σε εργοδότες που απασχολούν παράνομα πολίτες τρίτων χωρών. Και προτίθεται να εξετάσει τη σύσταση μιας Ευρωπαϊκής πλατφόρμας των Επιθεωρήσεων Εργασίας.
Στην Ελλάδα δεν την ερευνούμε
Η αδήλωτη εργασία ουδέποτε αποτέλεσε αντικείμενο συστηματικής έρευνας στη χώρα μας. Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το θέμα, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2004, δεν κατόρθωσε να βρει κανένα σχετικό στοιχείο στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ή άλλη ανάλογη αρχή της Ελλάδας, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όσον αφορά την Ελλάδα περιορίσθηκε έτσι σε δημοσιεύματα του Τύπου του 1998, σύμφωνα με τα οποία η αδήλωτη εργασία ξεπερνούσε το 20% της συνολικής απασχόλησης. Αλλά η εκτίμηση αυτή, η υψηλότερη μεταξύ των 15 τότε χωρών της Ε.Ε. (ακολουθούσε η Ιταλία με 16-17%), απλώς απηχούσε την προ δεκαετίας γενική αίσθηση.
Σε γενικές εκτιμήσεις διαφόρων μελετητών που ανεβάζουν την παραοικονομία στο 26-30%, ή και στο 40% του ΑΕΠ, και τις απώλειες από τα αδήλωτα εισοδήματα από εργασία στο 30% των συνολικών εσόδων, αναφέρεται εξάλλου ο \Δημήτρης Καραντινός\ (ΕΚΚΕ) στο πρόσφατο άρθρο για την αδήλωτη εργασία που συνέταξε για την Ελλάδα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Απασχόλησης (Μάιος 2007). Η διάρθρωση της απασχόλησης (αυταπασχολούμενοι και εργοδότες 30%, συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας 6,3%, μισθωτοί 63,6%, ο μεγάλος αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που απασχολούν το 87% του συνόλου των μισθωτών και κατά 97,5% είναι πολύ μικρές, με λιγότερους από 5 εργαζόμενους) είναι ενδεικτική τόσο για τις ευκαιρίες, όσο και για την έκταση που λαμβάνει η αδήλωτη εργασία, σημειώνει εκεί. Και συμπληρώνει ότι η μεγάλη παραοικονομία διευκόλυνε τη σχετικά ομαλή ενσωμάτωση των μεταναστών που ήρθαν μαζικά τη δεκαετία του 1990 και φθάνουν πλέον το 10% του πληθυσμού: με διακρίσεις εις βάρος τους, αδήλωτη εργασία, εποχική απασχόληση, αμοιβές χαμηλότερες από τα νόμιμα κατώτατα.
Με δεδομένη την παντελή έλλειψη ποσοτικών εκτιμήσεων για τον όγκο και τη διάρθρωση της αδήλωτης εργασίας στην περίπτωση της Ελλάδας, ο Καραντινός επικαλείται αδημοσίευτα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού του 2005 (β΄ τρίμηνο) όπου καταγράφηκαν 139.133 ανασφάλιστα απασχολούμενα άτομα. Ο αριθμός αυτός, που αντιστοιχεί στο 3,17% μόλις της συνολικής απασχόλησης, αναμφίβολα υποτιμά πάρα πολύ το μέγεθος της αδήλωτης εργασίας, υπογραμμίζει. Ενδεικτικά παραθέτει πάντως τη διάρθρωση αυτών των καταγεγραμμένων ανασφάλιστων: Το 58% ήσαν μισθωτοί, 21% μέλη οικογένειας που είχε την επιχείρηση, και 19% αυταπασχολούμενοι. Ο μεγάλος όγκος καταγράφηκε στα αστικά κέντρα (63,4%, μάλιστα 34% στην περιφέρεια της πρωτεύουσας). Στην πλειονότητά τους ήσαν νέοι 20-35 ετών, με γνώσεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά μετρήθηκε και ένα 8,6% πτυχιούχων ΑΕΙ. Ως προς τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας 18% ήσαν οικιακοί βοηθοί, 17% βρέθηκε στο λιανικό εμπόριο, 12,8% σε εστιατόρια/ξενοδοχεία, 12,9% στη γεωργία, 11,6% στις κατασκευές.
Παράγοντες που λειτουργούν ως κίνητρα για αδήλωτη εργασία σε εργοδότες, αλλά ενμέρει και σε εργαζόμενους, είναι κατά τον Καραντινό: η εργατική νομοθεσία (περιορισμός απολύσεων), οι σχετικά υψηλές κατώτατες αμοιβές (στο 60% των μέσων στη μεταποίηση), το πολύπλοκο και άδικο φορολογικό σύστημα, οι σχετικά υψηλές ασφαλιστικές εισφορές (ξεπερνούν το 34% του συνολικού εργατικού κόστους έναντι 31% κατά μέσο όρο στην Ε.Ε.).
Ευρωβαρόμετρο: Μόνο 4% παραδεχθήκαμε ότι δουλέψαμε αδήλωτα!
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα γνώμης του Ευρωβαρόμετρου για την αδήλωτη εργασία που διεξήχθη στις 27 χώρες της Ε.Ε. το Μάιο και τον Ιούνιο του 2007, αν και για την Ελλάδα, όπου συμπληρώθηκαν 1000 ερωτηματολόγια, έκπληξη προκαλεί η χαμηλότερη αναγνώριση του φαινομένου παρ’ όσο θα περίμενε κανείς:
Στο πρώτο ερώτημα, αν τους τελευταίους 12 μήνες προμηθευθήκατε αγαθά ή υπηρεσίες που ενσωμάτωναν αδήλωτη εργασία, καταφατικά απάντησε στην Ελλάδα το 17%, πάνω από το μέσο όρο (11%), αλλά κάτω από την Ολλανδία και τη Δανία (27%), τη Σουηδία (23%), το Βέλγιο (18%). Ως προς την προέλευση αυτών των αγαθών/υπηρεσιών από επιχειρήσεις ή επαγγελματίες (όχι από φίλους ή συγγενείς), και πάλι οι ελληνικές απαντήσεις 26% ήσαν πάνω από το μέσο όρο (19%), χαμηλότερα όμως από το Βέλγιο (31%) ή τη Σουηδία (29%).
Μόλις το 4% των Ελλήνων ερωτωμένων παραδέχθηκαν εξάλλου ότι οι ίδιοι έχουν πληρωθεί μέσα στο δωδεκάμηνο για εργασία που δεν δηλώθηκε στην εφορία και το ασφαλιστικό τους ταμείο, έναντι 18% των Δανών, 13% των Ολλανδών, 10% των Σουηδών. Και από τους Έλληνες μισθωτούς, μόνο 3% παραδέχθηκαν ότι πήραν στο ίδιο διάστημα "φακελάκι" από τον εργοδότη τους, αμοιβή για υπερωρίες π.χ. που δεν δηλώθηκε κανονικά (Ιταλοί και Σουηδοί 7%).
Το 37% των Ελλήνων εκτιμούσε υψηλό τον κίνδυνο να συλληφθεί κάποιος για αδήλωτη εργασία από την εφορία ή το ασφαλιστικό του ταμείο (πρώτοι οι Πορτογάλοι 50%, τελευταίοι οι Σουηδοί 14%). Αλλά στην περίπτωση που θα συλληφθεί, οι Έλληνες έρχονται πρώτοι με 48% στην εκτίμηση ότι απλώς θα υποχρεωθεί να πληρώσει τους ανάλογους φόρους και εισφορές, ενώ το 78% των Βέλγων και των Ολλανδών, το 76% των Δανών, το 70% των Σουηδών θα ανέμεναν να επιβληθούν και πρόστιμα, το 18% των Σουηδών μάλιστα και φυλακή.
Όσον αφορά τη γνώμη των ερωτωμένων ποιοι είναι πιθανότερο να κάνουν αδήλωτη εργασία, οι Έλληνες απάντησαν 36% οι παράνομοι μετανάστες, 22% οι άνεργοι, 19% οι αυταπασχολούμενοι (ευρωπαϊκός μέσος όρος 23%, 41% και 13% αντίστοιχα). Και ως προς τα αίτια οι Έλληνες έδωσαν 30% στους χαμηλούς μισθούς (Μ.Ο. 26%), 12% στους υψηλούς φόρους και εισφορές (Μ.Ο. 17%), 23% στην έλλειψη ελέγχων (Μ.Ο. 12%), και 11% στην έλλειψη κατάλληλων θέσεων εργασίας στην αγορά (Μ.Ο. 10%).
Τέλος, χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αξιολόγησαν οι ερωτώμενοι στην Ελλάδα την αδήλωτη εργασία, καθώς και τη συνακόλουθη φοροδιαφυγή σε μια κλίμακα από 1 (απολύτως απαράδεκτη) έως 10 (απολύτως παραδεκτή): αντίστοιχα 1,7 (έναντι 2,3) και 2,3 (έναντι 2,5)!
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2144