Στη δίνη του πετρελαίου η παγκόσμια οικονομία
Ελίζα, Παπαδάκη
Αυγή της Κυριακής, 2007-11-04
Άλμα στο 2,6% έκανε τον Οκτώβριο ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη, σύμφωνα με τις προσωρινές εκτιμήσεις της Eurostat. Εφόσον συνεχισθεί ασυγκράτητη η άνοδος των διεθνών τιμών του πετρελαίου, που την περασμένη εβδομάδα προς στιγμήν ξεπέρασαν και τα 96 δολάρια το βαρέλι, τον Νοέμβριο θα φθάσει ακόμα υψηλότερα.Από την Πέμπτη ο ΟΠΕΚ, ο οργανισμός των χωρών που καλύπτουν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου, αύξησε την ημερήσια παραγωγή του κατά 500.000 βαρέλια, όπως είχε υποσχεθεί, αλλά αυτό δεν αρκεί. Η υπόσχεσή του τον Σεπτέμβριο δεν ηρέμησε τις αγορές καθώς η τιμή του βαρελιού ανέβηκε άλλα 15 δολάρια έκτοτε: στα 96,24 δολάρια έφθασε την Τετάρτη στο δυτικό Τέξας, για να υποχωρήσει κατόπιν ελαφρά, πάνω πάντως από τα 94 δολάρια, ενώ το μπρεντ ανέβηκε στα 91 δολάρια.
Στον ΟΠΕΚ αποδίδουν τη ραγδαία άνοδο στην κερδοσκοπία και τις γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή. "Δεν υπάρχει έλλειψη προσφοράς", υποστήριξε ο υπουργός Πετρελαίου του Κατάρ \Αμπντουλάχ Αλ Ατίγια\. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας ΙΕΑ εκτιμά ωστόσο ότι τα αποθέματα αργού των ανεπτυγμένων χωρών μειώνονταν το τρίτο τρίμηνο φέτος κατά 360.000 βαρέλια την ημέρα, σε αντίθεση μια μέση αύξηση 300.000 βαρελιών την ημέρα τα τελευταία δέκα χρόνια. Κατά την πρόβλεψη εκπροσώπου του υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, αν ο ΟΠΕΚ δεν αυξήσει την παραγωγή του περισσότερο, θα σημειωθούν ελλείψεις τους πρώτους μήνες του 2008.
Έκκληση στον ΟΠΕΚ να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου απηύθυνε προχθές ο Ευρωπαίος επίτροπος ενέργειας \Άντρις Πίμπαλγκς\. Με ανάλογο αίτημα είχε προηγηθεί η κυβέρνηση της Κίνας, της δεύτερης (μετά τις ΗΠΑ) σε κατανάλωση χώρας του κόσμου. Την Τετάρτη αναγκάσθηκε να αυξήσει κατά 10% τις (επιδοτούμενες) τιμές πετρελαίου και ντίζελ, μολονότι ο πληθωρισμός ήδη ξεπερνούσε το 6%. Και η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποίησε τις αναπτυσσόμενες οικονομίες να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις που θα τους επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν το ολοένα ακριβότερο εφεξής πετρέλαιο.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρέμβαση μιας μικρής πετρελαιοπαραγωγού χώρας, του Ισημερινού (ημερήσια παραγωγή 500.000 βαρέλια), που επανεντάσσεται στον ΟΠΕΚ: Αν δεν διατηρήσουμε μια ισορροπία τιμών ευνοϊκή για το πετρέλαιο μέσα στην επόμενη δεκαετία, ο υπόλοιπος κόσμος θα στρέφεται ολοένα περισσότερο σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας και τελικά εμείς θα είμαστε οι χαμένοι, είπε ο υπουργός Πετρελαίου του Ισημερινού \Γκάλο Τσιριμπόγκα\ σε συνέντευξή του στους Financial Times.
Μεταξύ πληθωρισμού και κάμψης...
Επί δώδεκα μήνες ώς τον Αύγουστο του 2007, ο πληθωρισμός στη Ζώνη του Ευρώ διατηρούνταν ελαφρά κάτω από το 2%, μόνο τον Σεπτέμβριο ανέβηκε στο 2,1%. Μισή πρόσθετη μονάδα μέσα σε ένα μήνα, τον Οκτώβριο, είναι ασυνήθιστη στον κόσμο χαμηλού πληθωρισμού που ζούμε δέκα χρόνια τώρα. Το ολοένα ακριβότερο πετρέλαιο (το αμερικανικό αργό έφτασε στις 31 Οκτωβρίου να πωλείται 35% πάνω από τα επίπεδα του Αυγούστου) αλλά και η ισχυρή ανοδική τάση στις διεθνείς τιμές των τροφίμων ωθούν τον πληθωρισμό πλέον προς τα πάνω. Η επίπτωση θα ήταν ήδη εντονότερη, αν δεν την άμβλυνε η παράλληλη συνεχής ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου (6,4% το τελευταίο δίμηνο), εφόσον πετρέλαιο και πρώτες ύλες τιμολογούνται σε δολάρια.
Την Τετάρτη η ισοτιμία του ευρώ ξεπέρασε για πρώτη φορά τα 1,45 δολάρια, το όριο που αναλυτές στη Γερμανία είχαν εντοπίσει ως κρίσιμο: πέρα από αυτό έβλεπαν να δημιουργείται πρόβλημα για τις εξαγωγές που έως τώρα άντεχαν και τροφοδοτούσαν την οικονομική μεγέθυνση.
Αφορμή ήταν η νέα μείωση του κεντρικού επιτοκίου στις ΗΠΑ στο 4,5%, η δεύτερη μέσα σε έξι εβδομάδες. Άν και η μεγέθυνση φαινόταν να συνεχίζεται ισχυρή και το τρίτο τρίμηνο φέτος, 3,9% σύμφωνα με τις πρώτες επίσημες εκτιμήσεις, ο κίνδυνος ύφεσης της αμερικανικής οικονομίας από τη χρηματοοικονομική κρίση που προκάλεσε η κατάρρευση της αγοράς των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, με τις μεγάλες τράπεζες να ανακοινώνουν η μια μετά την άλλη ζημίες πολλών δισεκατομμυρίων, είναι ορατός.
Απέναντι στη μείζονα απειλή, η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα, η Fed, φάνηκε να αψηφά τον άλλο κίνδυνο, του πληθωρισμού. Και μειώνοντας ξανά τα επιτόκια πυροδότησε, μαζί με την ταυτόχρονη ανακοίνωση ότι μειώθηκαν τα στρατηγικά αποθέματα, τα νέα ρεκόρ του πετρελαίου προς τα πάνω, του δολαρίου προς τα κάτω. Ακόμα και αυτή η κίνηση άλλωστε δεν καθησύχασε τις αγορές, που στην ανακοίνωση της Fed δεν διέβλεψαν συνέχεια των μειώσεων: Με επίκεντρο τις μετοχές μεγάλων τραπεζών, τα Χρηματιστήρια είχαν σημαντική πτώση την Πέμπτη και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Από τη φούσκα των αμερικανικών στεγαστικών δανείων έχουν πληγεί και οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Συνθήκες ομαλής χρηματοδότησης δεν έχουν αποκατασταθεί στην ευρωπαϊκή οικονομία, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια παραμένουν υπερβολικά υψηλά, ενώ ταυτόχρονα εντείνονται οι ενδείξεις επιβράδυνσης. Ο δείκτης "οικονομικού κλίματος" που καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχώρησε τον Οκτώβριο για πέμπτο συνεχόμενο μήνα, στο χαμηλότερο επίπεδο από το Μάρτιο του 2006 (με χειρότερη την εξέλιξη στην Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο), ενώ κάμψη σημείωσε και ο δείκτης ΡΜΙ των εκτιμήσεων των βιομηχανικών επιχειρήσεων. (Εξαίρεση εδώ αποτελεί η Ελλάδα, όπου τράπεζες και επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμα επηρεασθεί από τη διεθνή αναταραχή και οι δύο δείκτες εξακολουθούσαν να κινούνται ανοδικά).
Αμφίβολο είναι έτσι αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα προχωρήσει άμεσα σε αύξηση του δικού της επιτοκίου, όπως θα έκανε υπό ομαλές συνθήκες μετά από μια τέτοια άνοδο του πληθωρισμού. Τα μέλη του διοικητικού της συμβουλίου που την υποστηρίζουν, ο Γερμανός \Άξελ Βέμπερ\ ιδίως, ακολουθούμενος από τον δικό μας \Νίκο Γκαργκάνα\, φαίνεται να βρίσκονται στη μειοψηφία. Τον κίνδυνο οι υψηλές τιμές του πετρελαίου να δημιουργήσουν συνθήκες στασιμοπληθωρισμού επισήμανε, αντίθετα, ο διοικητής της Τράπεζας της Πορτογαλίας \Βιτόρ Κοστάνσιο\.
Ενόψει της συνόδου τους αυτήν την εβδομάδα, πολλοί αναλυτές υπενθυμίζουν ότι στις αρχές Οκτωβρίου ο πρόεδρος Ζαν-Κλοντ Τρισέ για πρώτη φορά δεν χαρακτήρισε το ισχύον επιτόκιο 4% "διευκολυντικό" ή ενισχυτικό για τη μεγέθυνση, παρωτρύνοντας την ΕΚΤ να το διατηρήσει αμετάβλητο για αρκετούς μήνες.
...ή μήπως όχι;
Μέχρι και τις τελευταίες μέρες άφθονοι Αμερικανοί οικονομολόγοι του λεγόμενου "κυρίου ρεύματος", εκείνου που υποστηρίζει ως την καλύτερη δυνατή την παρούσα τάξη πραγμάτων στον κόσμο, μας παρότρυναν να μην ανησυχούμε για την οικονομία από τη ραγδαία άνοδο των τιμών του πετρελαίου, τον τετραπλασιασμό τους σχεδόν μέσα σε τέσσερα χρόνια. Πλήττει, βέβαια, τους καταναλωτές, παραδέχονταν, αλλά από το 1973 και το 1979-80, όταν ανάλογες ανατιμήσεις οδήγησαν σε βαθιά και παρατεταμένη κρίση, οι οικονομίες έχουν γίνει πολύ πιο ευέλικτες και οι κεντρικές τράπεζες σοφότερες.
Η "ευελιξία" συνίσταται, βέβαια, στη μεγαλύτερη πολιτική ανοχή μετακύλισης του κόστους στην τελική κατανάλωση: Είμαστε πολύ μακριά από την εποχή της ΑΤΑ, της τιμαριθμοποίησης των μισθών και τα εργατικά συνδικάτα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι σήμερα πιο αδύναμα από τότε και οι διεκδικήσεις τους μετριοπαθέστερες. Όσο για τις κεντρικές τράπεζες, πράγματι έχουν φανεί λιγότερο δογματικές και ικανότερες στις παρεμβάσεις τους, αλλά στην παρούσα συγκυρία μένει ακόμα να αποδείξουν την αποτελεσματικότητά τους.
Ακούσθηκε και ένα ακόμα επιχείρημα υπέρ των υψηλών τιμών του πετρελαίου: Τα τεράστια κέρδη των πετρελαιοπαραγωγών χωρών επιστρέφουν για να επενδυθούν στις ανεπτυγμένες οικονομίες και αμβλύνουν τις συνέπειες της πιστωτικής κρίσης, που παραμένει ο μείζων λόγος ανησυχίας.
Πρόκειται για θεωρίες που επιβεβαιώνουν την ένταση των ανισοτήτων, αλλά και την ολοένα μεγαλύτερη αστάθεια στην παγκόσμια οικονομία.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμα ανοίξει σοβαρά τη συζήτηση για τις συνέπειες του ακριβού πετρελαίου στην οικονομία μας.
Παράλληλα με άμεσα μέτρα για την προστασία του εισοδήματος των φτωχότερων στρωμάτων επιβάλλονται πολιτικές, ακόμα ανύπαρκτες, για την εξοικονόμηση ενέργειας, για τη μόνωση κατοικιών και άλλων κτιρίων, χωρίς την οποία γίνεται μεγάλη σπατάλη στο πετρέλαιο θέρμανσης. Και χρειάζεται πολύ πιο αποφασιστική προσπάθεια στην ανάπτυξη των ήπιων μορφών ενέργειας.
Δύο διαγράμματα της καθηγήτριας ΕΜΠ Δανάης Διακουλάκη, για τους ηλιακούς συλλέκτες, όπου οι ελπιδοφόρες πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν πριν από δέκα χρόνια έχουν εγκαταλειφθεί, και για την αιολική ενέργεια δείχνουν πόσο δρόμο έχουμε να διανύσουμε.
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2165