Οι προοπτικές της Ευρώπης
Π.Κ., Ιωακειμίδης
Κυρ. Ελευθεροτυπία, 2007-12-30
Καθώς κλείνει το 2007, η Ευρωπαϊκή Ενωση κλείνει επίσης τα 50 χρόνια λειτουργίας της (ιδρύθηκε, ως γνωστόν, το 1957, ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα -ΕΟΚ). Την επέτειο των 50 χρόνων της τη γιόρτασε με ερωτηματικά εάν «θα τα εκατοστίσει», «θα επιβιώσει» ή «θα καταρρεύσει». Η αρχή του νέου χρόνου βρίσκει ωστόσο την Ευρωπαϊκή Ένωση σε εμφανώς καλύτερη κατάσταση και με θετικότερες προοπτικές. Τούτο οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Ενωση μπόρεσε να συμφωνήσει και υπογράψει μέσα στο 2007 μια νέα συνθήκη, τη Συνθήκη της Λισαβώνας, ξεπερνώντας έτσι τη θεσμική κρίση στην οποία είχε περιέλθει μετά την απόρριψη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος από τη Γαλλία και την Ολλανδία σε δημοψηφίσματα το 2005.*Η νέα συνθήκη διασώζει περίπου το 90% των θεσμικών καινοτομιών του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, αν και γενικότερα είναι ένα πολύ πιο περίπλοκο κείμενο, με δεκάδες πρωτόκολλα και δηλώσεις, εξαιρέσεις και αυτοεξαιρέσεις που το καθιστούν ακατανόητο για τον μέσο ευρωπαίο πολίτη.
Είναι, ωστόσο, σημαντικό ότι διασώζονται καινοτομίες όπως η θέσπιση σταθερού προέδρου για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η θέσπιση της θέσης του υπουργού Εξωτερικών, αν και κάτω από την ονομασία υπατος εκπρόσωπος, η καθιέρωση νέας φόρμουλας για την ειδική πλειοψηφία και η επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας, η αναγνώριση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ως νομικά δεσμευτικού κειμένου.
*Με την υπογραφή της νέας συνθήκης κλείνει μια μεγάλη περίοδος «θεσμικής μηχανικής» στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η προσοχή τώρα μπορεί να στραφεί στον τομέα των πολιτικών και των νέων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στο ευρύτερο, παγκοσμιοποιημένο σύστημα, χωρίς ωστόσο να υποτιμηθεί ο έσχατος, κεντρικός, στόχος για την ανάδειξη της Ε.Ε. σε πολιτική ένωση με ομοσπονδιακή προοπτική.
*Μέσα στον χρόνο που αρχίζει, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει συνεπώς να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις και προβλήματα. Η πρώτη πρόκληση είναι βεβαίως να προωθήσει την επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβώνας από όλες τις χώρες-μέλη προκειμένου η τελευταία να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2009 όπως προβλέπεται. Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι μία μόνο χώρα, η Ιρλανδία, θα προσφύγει σε δημοψήφισμα, γιατί τούτο επιβάλλει το σύνταγμά της. Κρίσιμες χώρες-μέλη όπως Γαλλία, Ολλανδία, Βρετανία, Δανία έχουν αποφασίσει να επικυρώσουν τη συνθήκη μέσω της κοινοβουλευτικής οδού, αποφεύγοντας έτσι το ενδεχόμενο μιας νέας τραυματικής εμπειρίας.
Αλλά, βεβαίως, η διαδικασία επικύρωσης από 27 μέλη δεν αποκλείεται να επιφυλάσσει εκπλήξεις.
*Η πλέον όμως άμεση και δυνητικά επικίνδυνη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ο χειρισμός της ανεξαρτητοποίησης του Κοσόβου. Είναι το θέμα πάνω στο οποίο μπορεί να δοκιμαστεί η συνοχή, αξιοπιστία και αποτελεσματικότητας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ως γνωστόν, οι διαπραγματεύσεις για μια συμφωνημένη λύση μεταξύ Πρίστινας και Βελιγραδίου, με τη διαμεσολάβηση της διεθνούς κοινότητας δεν οδήγησαν σε αποτέλεσμα, καθώς τα δύο μέρη παρέμειναν αμετακίνητα στις θέσεις τους -η Πρίστινα υπέρ της ανεξαρτησίας, το Βελιγράδι ενάντια σε αυτήν αλλά με εκχώρηση υψηλής αυτονομίας.
*Η διαπραγματευτική διαδικασία δεν διευκολύνθηκε, αντιθέτως υπονομεύθηκε, από την εκ των προτέρων τοποθέτηση ορισμένων δυτικών χωρών ότι θα αναγνωρίσουν μονομερή ανεξαρτησία του Κοσόβου. Και βεβαίως η σταθερή θέση της Ρωσίας υπέρ των απόψεων του Βελιγραδίου δεν επέτρεψε στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών να υιοθετήσει οποιαδήποτε απόφαση για «επιτηρούμενη ανεξαρτησία» με βάση το αρχικό σχέδιο (σχέδιο Ahtisaari). Ετσι, αυτή τη στιγμή το Κόσοβο οδεύει προς μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Προκειμένου, όμως, να αποφευχθεί η πρόκληση αστάθειας ή και βίαιων συγκρούσεων στην περιοχή από το γεγονός αυτό, με οδυνηρές, ενδεχόμενα, συνέπειες, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να εμπλαισιώσει και ελέγξει αυτή τη διαδικασία με την παρουσία της στο Κόσοβο.
*Για κάτι τέτοιο απαιτείται η διατήρηση της ενότητας και της συνοχής της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Οπως έχουν φθάσει τα πράγματα αυτή τη στιγμή, αυτός πρέπει να είναι και ο στόχος της Ελλάδας, δηλ. να τεθεί η διαδικασία ανεξαρτητοποίησης του Κοσόβου κάτω από τον έλεγχο, συντονισμό και εμπλαισίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η τελευταία πρέπει ταυτόχρονα να προσφέρει μια συγκεκριμένη ευρωπαϊκή προοπτική τόσο στη Σερβία όσο και στο Κόσοβο για την ένταξή τους (εάν και εφ’ όσον εκπληρώσουν τις σχετικές προϋποθέσεις).
*Ενα σημαντικό γεγονός του 2008 (δεύτερο εξάμηνο) θα είναι η ανάληψη της προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τη Γαλλία. Ο γάλλος πρόεδρος Ν. Sarkozy έχει παρουσιάσει αρκετές αμφιλεγόμενες θέσεις και ιδέες για τη μορφολογία και προοπτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εχει π.χ. προτείνει τη συγκρότηση της Μεσογειακής Ενωσης, μια ιδέα που δεν φαίνεται ικανή «να απογειωθεί» και που έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις ή επιεικώς τα ειρωνικά σχόλια άλλων κρατών-μελών (π.χ. Βρετανίας - Γερμανίας).
Και, όπως συμβαίνει πολλές φορές, στην περίπτωση της Γαλλίας παρουσιάζονται ιδέες χωρίς να συνοδεύονται απαραίτητα από συγκεκριμένα πρακτικά μέτρα για την υλοποίησή τους. Ακόμη, μετά από επιμονή της Γαλλίας, αποφασίστηκε η συγκρότηση Ομάδας προβληματισμού (reflection group) προκειμένου να εξετάσει ορισμένα θέματα πολιτικών και φυσιογνωμίας της Ε.Ε. με χρονικό ορίζοντα το 2020-2030.
Η ομάδα αυτή θα προεδρεύεται από τον πρώην πρωθυπουργό της Ισπανίας F. Gonzales, ενώ η ακριβής της σύνθεση θα αποφασιστεί στη διάρκεια της γαλλικής προεδρίας και βεβαίως θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το τι ακριβώς προτάσεις θα μπορέσει να παρουσιάσει για έναν τόσο μακρινό χρονικό ορίζοντα.
*Και οι δύο παραπάνω γαλλικές προτάσεις συνδέονται κατά κάποιον τρόπο με το θέμα της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο Ν. Sarkozy (αλλά και σημαντικό μέρος της πολιτικής και γραφειοκρατικής elite) τάσσονται, ως γνωστόν, ενάντια στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Αναζητούν επομένως εναλλακτικούς σχεδιασμούς για τη χώρα αυτή. Ετσι, μέσα στο 2008 δεν αποκλείεται να ξεκαθαρίσει οριστικά το ποιο ακριβώς θα είναι το ευρωπαϊκό μέλλον της Τουρκίας. Δεν αποκλείεται, δηλαδή, να έχουμε μια μείζονος σημασίας κρίση στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Η Γαλλία φαίνεται να κρατάει το κλειδί στο θέμα αυτό.
Κατά τη διάρκεια της γαλλικής προεδρίας επίσης πρόκειται να ξεκινήσει η συζήτηση για την αναθεώρηση των πολιτικών και του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ιδιαίτερα της νέας αναθεώρησης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), θέμα που αυτονόητα ενδιαφέρει την Ελλάδα.
*Σε γενικότερο επίπεδο, ο νέος χρόνος για την Ευρωπαϊκή Ενωση θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμος σε ό,τι αφορά κυρίως τις σχέσεις της με τη Ρωσία αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ειδικά με τις τελευταίες, θέματα όπως το Ιράκ και το Ιράν αλλά και η αντιμετώπιση προκλήσεων όπως της κλιματολογικής αλλαγής παραμένουν δυνητικές πηγές τριβών. Ωστόσο, η σχεδιαζόμενη προσπάθεια (κυρίως από τη Γαλλία) για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αμυντικής ταυτότητας δεν αποκλείεται να αποτελέσει ισχυρό παράγοντα αντιπαράθεσης των δύο πλευρών του Ατλαντικού. Πάντως δεν πρέπει να διαφεύγει ότι τόσο η Ρωσία όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βρίσκονται σε μεταβατική πολιτική φάση, καθώς και οι δύο θα έχουν αλλαγές στην πολιτική τους ηγεσία μέσα στο 2008.
*Γενικά, το 2008 εκτιμάται ότι θα είναι ο χρόνος στον οποίο η Ενωση μπορεί να περάσει από τη «θεσμική εσωστρέφεια και κρίση» σε μια νέα πολιτική, δυναμική αντιμετώπιση των πιεστικών, ευρωπαϊκών και παγκόσμιων, προκλήσεων.
* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του δ.σ. του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Εκτύπωση στις: 2024-04-20
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2269