Ελλάδα-Τουρκία
Το περιεχόμενο της «ειδικής σχέσης»
Π.Κ., Ιωακειμίδης
Το Βήμα, Νέες Εποχές, 2008-02-24
Το κείμενο του πρώην πρωθυπουργού κ. Κ. Σημίτη στο «Βήμα» τής 17.2.2008 ανοίγει επιτέλους και σε αυτή τη χώρα τη συζήτηση για το μέλλον των σχέσεων Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) - Τουρκίας υπό το φως των πρόσφατων δεδομένων και εξελίξεων. Και τα δεδομένα είναι ότι, κυρίως μετά την εμπειρία της πρόσφατης διεύρυνσης, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη αλλά και οι πολιτικές ηγεσίες σημαντικής ομάδας κρατών-μελών (Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία κ.ά.) δεν επιθυμούν πλέον την ένταξη της Τουρκίας ως πλήρους, θεσμικού μέλους στην Ενωση. Ιδιαίτερα η Γαλλία νομίζω ότι δεν πρόκειται να αποδεχθεί ως πλήρες μέλος στην Ενωση χώρα που πληθυσμιακά είναι ισχυρότερη από αυτήν (όπως η Τουρκία). Επομένως ο στόχος της ένταξης καθίσταται σχεδόν ανέφικτος. Ως εκ τούτου εξετάζεται η «δεύτερη καλύτερη επιλογή», δηλαδή αυτή της ειδικής ή προνομιακής σχέσης μεταξύ ΕΕ - Τουρκίας. Ποιο όμως μπορεί να είναι το περιεχόμενο της ειδικής / προνομιακής αυτής σχέσης;Αν και κανένας μέχρι στιγμής δεν έχει προτείνει ένα συγκεκριμένο πρότυπο ειδικής σχέσης, είναι γνωστό ότι Γάλλοι και Γερμανοί επεξεργάζονται ιδέες τις οποίες θα παρουσιάσουν την κατάλληλη στιγμή. Κατά την άποψή μου η ειδική / προνομιακή σχέση θα πρέπει να είναι «κάτι σημαντικά περισσότερο» από την απλή σύνδεση (association) αλλά και «κάτι σημαντικά λιγότερο» από την πλήρη, θεσμική ένταξη (accession). Θα είναι δηλαδή ένα ενδιάμεσο καθεστώς σχέσης που μπορεί να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές, ΕΕ και Τουρκία. Το καθεστώς αυτό μπορεί να περιλαμβάνει:
* Την πλήρη συμμετοχή της Τουρκίας στην ενιαία εσωτερική αγορά κατά το πρότυπο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου - ΕΟΧ (συμμετοχή Νορβηγίας, Ισλανδίας στην εσωτερική αγορά) - και με ανάλογες ρυθμίσεις.
* Τη συμμετοχή της Τουρκίας σε σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων της κοινής εξωτερικής πολιτικής (ΚΕΠΠΑ) και πολιτικής άμυνας (ΕΠΑΑ) της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
* Την επιλεκτική συμμετοχή στις υπόλοιπες κοινές πολιτικές, στα προγράμματα και στον προϋπολογισμό της ΕΕ (έρευνας, τεχνολογίας, περιβάλλοντος κ.λπ.), αλλά καμία συμμετοχή στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση - ΟΝΕ.
Σε ό,τι αφορά τον θεσμικό ρόλο της Τουρκίας, αυτός θα μπορούσε να διαμορφωθεί με βάση τη ρύθμιση ότι η Τουρκία θα μπορούσε να συμμετέχει στις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής (policy shaping) αλλά όχι στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων (decision making) παρά μόνο σε πολύ περιορισμένη έκταση. Θα μπορούσε ακόμη να εξεταστεί η παρουσία της Τουρκίας στα αντιπροσωπευτικά (διακυβερνητικού χαρακτήρα) όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή κ.λπ. Η παρουσία αυτή θα προσελάμβανε τον χαρακτήρα της «παρατηρήτριας χώρας» (observer status), η οποία θα μπορούσε να συμβάλλει στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικής αλλά όχι στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Η επεξεργασία του καθεστώτος αυτού μπορεί βεβαίως να προσφέρει στην Ελλάδα ευκαιρίες να θέσει, συνδέσει και διαπραγματευθεί θέματα ειδικού ελληνικού ενδιαφέροντος στη λογική ενός «νέου Ελσίνκι».
Νομίζω ότι το παραπάνω ενδιάμεσο καθεστώς (μεταξύ σύνδεσης και ένταξης) είναι σήμερα αναγκαίο όχι μόνο στην περίπτωση της Τουρκίας αλλά και άλλων χωρών που φιλοδοξούν να ενταχθούν (π.χ. Ουκρανία) αλλά δεν έχουν προοπτικές για κάτι τέτοιο (τουλάχιστον στο ορατό μέλλον). Το καθεστώς αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι συνιστά «πολιτική συμμετοχή» στην Ενωση αλλά όχι «θεσμική ένταξη» με πλήρη συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων. Ετσι θα μπορούσαν να διαμορφωθούν τρία καθεστώτα «συμμετοχής» στην Ευρωπαϊκή Ενωση:
(i) της πλήρους θεσμικής ένταξης (full institutional membership),
(ii) της πολιτικής συμμετοχής (political membership),
(iii) της συνδεσιακής συμμετοχής (associated membership).
Η διαμόρφωση αυτού του σχήματος καθεστώτων συμμετοχής στην ΕΕ ανταποκρίνεται στις σημερινές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ενωση σε ό,τι αφορά τις πιέσεις για ένταξη νέων χωρών και με βάση το δεδομένο ότι η Ενωση δεν μπορεί να διευρύνεται με πλήρη μέλη επ’ άπειρον.
* Ο κ. Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2405