Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Η ενέργεια, η Ελλάδα, και η Ρωσία

Στάθης, Λουκάς

Αυγή, 2008-05-08


Οι τελευταίες ενεργειακές εξελίξεις στις σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας, πέρα από τα υπερβολικά φαντασμαγορικά πυροτεχνήματα, έχουν την αρνητική τους και τη θετική τους πλευρά. Η αρνητική πλευρά είναι ότι κάτω από την εκκωφαντική φαντασμαγορία των τηλεοπτικών κροτίδων -για τη συμμετοχή μας στην ιταλο-ρωσική (ΕΝΙ-Γκαζπρόμ) πρωτοβουλία- καλύπτεται και ίσως, και όχι μόνο προσωρινά, η γύμνια μιας ενεργειακής πολιτικής που να ανταποκρίνεται έστω στις οδηγίες της Ε.Ε και στις δεσμεύσεις που προκύπτουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο.

Η διαφοροποίηση των προμηθευτών και των πηγών υδρογονανθράκων είναι αξιοσημείωτο στοιχείο ενεργειακής και βιομηχανικής πολιτικής, αλλά δεν δεν διαμορφώνει από μόνο του μια τέτοια πολιτική. Πρόβλημα στο οποίο το σύνολο του πολιτικού σκηνικού και των ιθυνόντων αδυνατεί να απαντήσει λόγω στραβολαιμιάσματος, κάτω από διάφορες μορφές, σε ένα παρελθόν που δεν υπάρχει πια.

Η θετική πλευρά είναι η συμμετοχή στη χώρα μας σε αυτή την ιταλο-ρωσική πρωτοβουλία που ξεπερνά τα στενά όρια των ελληνορωσικών σχέσεων και συμβάλλει έστω και στοιχειωδώς στην διαμόρφωση μιας συνολικής πολιτικής της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας που κινείται έξω και μακριά από τη λογική του ενεργειακού ΝΑΤΟ, που έχει και τους υποστηρικτές του σε βασικό κυβερνητικό στέλεχος.

Η χώρα από τη γεωγραφική της θέση σε σχέση με τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Υπερκαυκάσια Ασία -αμφότεροι γεωγραφικοί χώροι των μεγαλύτερων αποθεμάτων υδρογονανθράκων της υφηλίου- είναι εξ αντικειμένου ένας πιθανός και ευνοϊκός διάδρομος αγωγών υδρογονανθράκων για την τροφοδότηση ιδίως της Δ. Ευρώπης.

Σήμερα στην Ε.Ε., όσο και να φαίνεται αντιφατικό, είμαστε παρατηρητές μιας τάσης ενίσχυσης του ρόλου των "πρώην" εθνικών ενεργειακών επιχειρήσεων, στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Ρόλος που ενισχύεται από το ότι η τάση διαμόρφωσης μιας κοινής ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής είναι ακόμα στα σπάργανα.

Κατ’ αρχήν, ας απομυθοποιήσουμε τα επιχειρήματα των όσων ισχυρίζονται ότι ο αγωγός φυσικού αερίου Νότιο Ρεύμα (South Stream) είναι σε αντίθεση με τον προς εκτέλεση ΙΕΤ (Ιταλία-Ελάδα-Τουρκία, της Edison) και με τον υπό μελέτη Ναβουχοδονόσορα (Nabuco: βασικά κονσόρτσιο χωρών της Κεντρικής Ευρώπης).

\Πρώτον:\ Γιατί και οι τρεις αγωγοί φυσικού αερίου είναι στο πλαίσιο των πολιτικών χωρών της Ε.Ε. (στην περίπτωση Ιταλία κ.λπ.) και της ίδιας της Ε.Ε. για τη διαφοροποίηση των διαδρομών φυσικού αερίου και πιθανώς των προμηθευτών.

\Δεύτερον:\ Δεν υπάρχει πιθανότητα η ποσότητα φυσικού αερίου που θα μεταφέρεται από τους τρεις αυτούς αγωγούς να μην απορροφηθεί από την αγορά της Ε.Ε. (27) οποιαδήποτε να είναι τα σενάρια που θα διαμορφωθούν στο επίπεδο της κατανάλωσης και για δύο παραπάνω λόγους:

\α)\ Ότι ή εξάρτηση, από τις εισαγωγές φυσικού αερίου της Ε.Ε. από το 57% του 2007, θα περάσει στο 84% το 2030.

\β)\ Ότι η παραγωγή στη Νορβηγία έχει αγγίξει ήδη το σημείο καμπής.

Κατά συνέπεια "το πρόβλημα" δεν είναι ο αριθμός των αγωγών και η ποσότητα που θα μεταφέρουν. Το "πρόβλημα" για τις ΗΠΑ και τους θιασώτες του ενεργειακού ΝΑΤΟ δεν ευρίσκεται κυρίως στα Βαλκάνια, αλλά:

\α.\ Στον ρόλο αυτών των αγωγών σε σχέση με τη σύγκρουση που γίνεται στον Καύκαυσο και την Κ. Ασία για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών καθώς και τον ρόλο του Ιράν και από πού θα προέρχεται το φυσικό αέριο που θα εξαασφαλίσει τη συνεχή ροή για τις δεκαετίες που έρχονται.

\β.\ Στη λεγόμενη "ασύμμετρη εξάρτηση από το ρωσικό αέριο" της Ε.Ε.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πραγμάτωση του Νοτίου Ρεύματος προχωράει με μεγαλύτερη ταχύτητα από εκείνη Ναβουχοδονόσορα, λόγω της συμμετοχής δύο ενεργειακών εταιρειών (η μία μάλιστα γιγαντιαία) των οποίων η αρμονική συνεργασία ξεκινά από την Ρωσική Ασία και καταλήγει στη Βόρεια Αφρική. Όμως αυτό το γεγονός θα επηρεάσει σημαντικά τις επιλογές της μόνης -εκτός Ρωσίας- χώρα της Κ. Ασίας που είναι σε θέση να ικανοποιήσει σε σημαντικό βαθμό τις ανάγκες σε φυσικό αέριο της Ε.Ε., δηλαδή του Τουρκμεκιστάν. Το οποίο ήδη έχει συμφωνήσει να πουλάει στην Γκάζπρομ 50 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο μέχρι το 2009 και 90 μετά, καθώς και 30 δισ. τον χρόνο στην Κίνα.

Πέρα όμως από αυτό, η προσέγγισή του προϋποθέτει να διασχίσει ο αγωγός την Κασπία, λύση αδύνατη χωρίς την πολιτική συναίνεση της Ρωσίας, δηλαδή της Γκαζπρόμ, μια και αυτό προϋποθέτει η συμφωνία εκμετάλλευσης της Κασπίας μεταξύ των πρώην Σοβ. Δημοκρατιών και του Ιράν.

Ενώ από τα στοιχεία του Πίνακα 1 φαίνεται ότι δεν μπορεί να είναι το Αζερμπαϊτζάν ο "προμηθευτής" διαχρονικά (του ΙΕΤ και του Ναβουχοδονόσορα) σε φυσικό αέριο του αγωγού, μια και είναι ελλειμματικό και εισάγει το 40% της κατανάλωσής του. Υποτίθεται ότι τα υπό καλλιέργεια κοιτάσματα θα συμβάλουν στη μερική ή ολική κάλυψη, αλλά δεν μπορεί να καλύψει διαχρονικά τις ανάγκες μεταφοράς του αγωγού.

Το Ουζμπεκιστάν ό,τι παράγει το καταναλώνει σχεδόν. Το Καζακστάν έχει συμφωνήσει με την Κίνα, ενώ μέρος του πλεονάσματος "εξάγεται" από τη συνήθη ύποπτη Gazprom. Η "Ομάδα της Σαγκάης" συμβάλλει και στις ενεργειακές συναλλαγές.

Πίνακας 1

`Χώρα`Αποθέματα`Παραγωγή`Κατανάλωση`Έλλειμμα`Σχέση`2003

``δισ. κ.μ`δισ. κ.μ.`δισ. κ.μ.`δισ. κ.μ.`Π/Κ

`Ρωσία`46.880`608,11`411,76`-`1,48

`Αζερμπαϊτζάν`1.390`5,16`8,80`-3,64`0,59

`Καζακστάν`1.900`17,54`12,75`-`1,38

```(25,10/2004)

`Τουρκμεκιστάν`2.900`59,35`16,57`-`1,58

`Ουζμπεκιστάν`1.860`57,44`52,82`-`1,09

`Ιράν`26.500`77,92`79,13`-1,21`0,98

Πίνακας από στοιχεία ΕΝΙ 2005 (έως και έτος 2004).

Από τον Πίνακα 1 προκύπτει ότι η μόνη χώρα, πέρα από τη Ρωσία, που μπορεί να τροφοδοτήσει σε μόνιμη βάση τους αγωγούς (ΙΤΕ και Ναβουχοδονόσορα) διαχρονικά είναι το Ιράν, η δεύτερη χώρα σε αποθέματα φυσικού αερίου (14,89% των παγκοσμίων αποθεμάτων). Το όνομα Nabuco σηματοδοτεί και συμβολικά το Ιράν.

Αυτή δε η διαφοροποίηση και μελλοντικά για την Ε.Ε δεν μπορεί παρά να έχει ως σημείο αναφοράς το Ιράν, ως συνολικό εναλλακτικό προμηθευτή σε σχέση με την Γκαζπρόμ. Κάτι τέτοιο απαιτεί μια μη ισοπέδωση της Ε.Ε. στις πολιτικές επιλογές των ΗΠΑ σε σχέση με το Ιράν. Η μέχρι σήμερα πολιτική του Μπους ενίσχυσε τον ρόλο του Ιράν στην περιοχή και διεδικεί, εκ των πραγμάτων, τον ρόλο της περιφερειακής δύναμης, πρόβλημα με το οποίο καλείται να αναμετρηθεί η Ε.Ε.

Η μπουσιανή λογική και εκείνη των θασιωτών του ενεργειακού ΝΑΤΟ είναι ότι η ισχύς και η επιρροή της Ρωσίας αποτελούν κίνδυνο για την ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. και στηρίζεται στο επιχείρημα της "ασύμμετρης εξάρτησης" της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η προμήθεια φυσικού αερίου μέσω αγωγών δεν προσφέρει σχεδόν καμία δυνατότητα για αλλαγή προμηθευτή, ενώ μια διακοπή θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στους καταναλωτές.

Αλλά πρόκειται στην ουσία για μια "αμφιμονοσήμαντη εξάρτηση γιατί ούτε ο προμηθευτής ούτε ο πελάτης μπορει να αλλάξουν συνεταίρο". Κατά συνέπεια μια κατάσταση συνεχών διακοπών είναι επιζήμια για αμφότερα τα μέρη. Ισως είναι περισσότερο επιζήμια για τη Ρωσία μια και το 90% των εξαγωγών αερίου καταλήγει στη Ε.Ε., που όμως αντιπροσωπεύει γι’ αυτή μόνο το 60% της κατανάλωσής της που σταδιακά μειώνεται και λόγω κατασκευής εγκαταστάσεων αεριοποίησης του υγροποιουμένου αερίου που μεταφερεται με πλοία.

Λέγεται ακόμη ότι η Γκαζπρόμ θα μπορούσε να "στερηθεί" τα κέρδη που προκύπτουν από τις εξαγωγές, ενώ οι πελάτες της δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια. Μια τέτοια εκτίμηση είναι σε αντίθεση με τις πολυδιάστατες εταιρικές συμφωνίες και στρατηγικές επενδύσεις που ενισχύουν την παρουσία της στην Ευρασιατική υπερήπειρο, την επεκτείνουν στην Αφρική και τη σπρώχνουν να αγγίζει τη Λατινική Αμερική.

Η ίδια έχει ζωτικούς λόγους να διαφυλάξει και να ενισχύσει τη φήμη του αξιόπιστου προμηθευτή και όχι να τη βάλει σε αμφισβήτηση με βραχυπρόθεσμα μικροπλεονεκτήματα εξωτερικής πολιτικής.

Μια αδικαιολόγητη διακοπή θα δημιουργούσε σοβαρότητα προβλήματα, όχι μόνο για την ίδια. Είναι γνωστή η πίεση που εξασκείται σε επίπεδο Ε.Ε. για την αντικατάσταση, στην ηλεκτροπαραγωγή, του φυσικού αερίου με τον "καθαρό άνθρακα" και τη πυρηνική ενέργεια. Παράλληλα δε, θα οδηγούσε σε ενίσχυση των επενδύσεων σε ΑΠΕ και σε εγκαταστάσεις αεριοποίησης. Εξέλιξη που θα οδηγούσε στην απώλεια των βασικότερων εξαγωγικών αγορών με καταστροφικές συνέπειες για την ίδια και τον ρωσικό προϋπολογισμό.

Κατά συνέπεια η λεγόμενη "ασύμμετρη εξάρτηση" είναι περισσότερο εξυπηρετική του Μπους, που χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί -κατά Greenspan- την ενέργεια σαν άνυσμα και υπόβαθρο δόμησης πολιτικής για:

\α.\ να εμποδίσει την ενεργειακή ασφάλεια και την πολιτική ολοκλήρωση της Ε.Ε.,

\β.\ να ενισχύσει την παρουσία των ΗΠΑ στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία (πράγμα που αντιπαλεύει η "Ομάδα της Σαγκάης") με στόχο, εκτός των άλλων, και την αποδιάρθρωση της Ρωσικής Ομοσπονδίας,

\γ.\ να κλείσει το δυτικό τόξο "κύκλωσης" της Κίνας, με την οποία στο όχι μακρινό μέλλον (κατά Κίσινγκερ και άλλους: η σύγκρουση μετατοπίζεται στη Ευρασία) θα αναμετρηθεί.

\δ.\ να αντιμετώπισει το θέμα του Ιράν με την ίδια λογική του Ιρακ.

Μια πολιτική που δείχνει τα πεπερασμένα όριά της -μπροστά σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται πολυκεντρικός- και στα διάκενα αυτής κινήθηκε η ελληνική παρουσία στο πλαίσιο της ιταλορωσικής πρωτοβουλίας.

Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2584