"Στιγμές 2", με την κινηματογραφική γραφή του Λεωνίδα Κύρκου
Σπύρος, Λυκούδης
Αυγή, 2008-06-07
Όλα τα τελευταία χρόνια, στα αμέτρητα καφεδάκια μας στην Καλλιδρομίου και στις όχι αμέτρητες, αλλά ουκ ολίγες μπύρες που έχουμε πιει με τον Λεωνίδα και εγώ και οι άλλοι κοντινοί φίλοι και σύντροφοί του, τα "παιδιά" του, όπως μας λένε, ανάμεσα στις συζητήσεις μας, στα σοβαρά μας και στα χωρατά μας, πολλές φορές τον ρωτούσαμε (και τον ρωτάμε): "Λεωνίδα, γράφεις, τι θα γίνει, θα γράψεις;" και προφανώς εννοούσαμε και εννοούμε αν θα μας περάσει επιτέλους στο χαρτί την τεράστια πολυκύμαντη και πολυσήμαντη διαδρομή του στα ταραγμένα χρόνια, στα χρόνια των μεγάλων περιπετειών και των μεγάλων ονείρων. Και αν θα μας δώσει, βέβαια, ως θησαυρό, όχι μόνο τις χρυσές περιγραφές όσων έζησε τον αιώνα που πέρασε, αλλά παράλληλα, μέσα από την αναλυτική πολιτική του σκέψη, τα σημαντικά -και ας είναι σκληρά- ιστορικά του συμπεράσματα.
Η απάντηση είναι μόνιμη: "Όχι", έτσι απότομα και προκλητικά. "Τι να πω, τα έχω πει". Βέβαια το "όχι" του, επιτηδευμένα προκλητικό, ακριβώς για να αντιδράσουμε, να γίνει κουβέντα και να του δοθεί η ευκαιρία για να αρχίσουν να εκπέμπονται το χιούμορ του και ο αυτοσαρκασμός του. "Δεν μου αρέσουν οι αυτοβιογραφίες" λέει. Λες και αυτό του ζητάμε. Πάντως \δεν γράφει\ ή τουλάχιστον έτσι νομίζω. Μπορεί να γράφει κρυφά και να μας αιφνιδιάσει όπως πέρυσι.
Πέρυσι, λοιπόν, ένα πρωινό διαπίστωσα με μεγάλη μου ευχαρίστηση ότι επεξεργαζόταν στο γραφείο του την τελική σειρά των κειμένων στο περιεχόμενο των πρώτων "Στιγμών", το "Στιγμές (1)". Ιστορίες που άλλες είχα ακούσει, άλλες όχι κ.λπ. Ο Λεωνίδας τελικά έκανε αυτό που φαίνεται ότι ήθελε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, να ρίξει τις πινελιές του στο παρελθόν, να κεντρίσει τις θύμησές του, να μας προσφέρει τις δικές του "Στιγμές". Τις απολαύσαμε στο πρώτο βιβλίο και, επειδή είμαστε χιλιάδες αυτοί που τις απολαύσαμε, σκέφτηκε και μας στέλνει σήμερα τις "Στιγμές 2".
Τώρα πώς να παρουσιάσει κάποιος αυτές τις 15 μικρές σπουδαίες αναφορές; Από μόνες τους, μόνες τους αυτές οι στιγμές, είναι έξοχοι παρουσιαστές εποχών, καταστάσεων, προσώπων. Και ο Λεωνίδας τα έχει γράψει χωρίς προσπάθειες να τα "μαζέψει", να τα "φτιασιδώσει", τα έχει γράψει όπως θα στα διηγιόταν απέναντί του στην πολυθρόνα με το βλέμμα χαμένο στα πίσω όταν συγκινείται ή σκασμένος στα γέλια όταν διακωμωδεί γεγονότα και πρόσωπα χωρίς καθόλου να εξαιρεί και τον εαυτό του.
Χαρακτηριστικός π.χ. ο αυτοσαρκασμός του στην ιστορία με τις ντομάτες στην Κρήτη. Όταν ως βουλευτής -νεοεκλεγμένος βέβαια- στον νομό Ηρακλείου επισκέφθηκε το ’61 τους τοματοκαλλιεργητές του νομού μετά από έναν παγετό που είχε καταστρέψει την παραγωγή τους για να τους συμπαρασταθεί με την παρουσία και... τις γνώσεις του και τους ρώτησε με πολλή άνεση: "Πόσων ετών είναι οι ντομάτες", για να εισπράξει και να το θυμάται ακόμα αυτό το: "Άντε ρε κοπέλι, εσύ δα δεν κατέχεις πράμα".
Ο Λεωνίδας, το επαναλαμβάνω, τις "Στιγμές" του δεν τις γράφει με γωνιάσματα και στρογγυλέματα. Αλλιώς δεν θα έστελνε στον αναγνώστη ούτε τη ρήση του Γιάννη Πασαλίδη για τους "Παπανδρέου - Μητσοτάκηδες και Κύρκους", από τους οποίους πρέπει να... απαλλαγεί η χώρα, ούτε το φούμο του Μήτσου Παρτσαλίδη στη λινή άσπρη σαντακρούτα του μπάρμπα Μιχάλη του Κύρκου, του πατέρα του, που όλοι ξέρουμε πόσο τιμά και σέβεται τη μνήμη του. Ο Λεωνίδας γράφει τις "Στιγμές" με την καρδιά, όχι με υποδεκάμετρο. Έχει δε και μια γραφή κινηματογραφική.
Αυτό το διαμαντάκι "Πάτε κι εσείς για τους αντάρτες;" για την περιπέτεια του κορυφαίου παιδαγωγού και επιτρόπου Παιδείας στην κυβέρνηση του Βουνού Μιχάλη Παπαμαύρου. Αυτό το τραγικό, αλλά και ξεκαρδιστικό συμβάν στο ταξίδι του για την ελεύθερη Ελλάδα του Βουνού. Είναι σκέτο σινεμά, είναι μαυρόασπρο ελληνικό ή ιταλικό σινεμά του ’50, είναι Τζαβέλλας, Σακελλάριος ή Μονιτσέλι, δεν ξέρω, αλλά το διάβαζα και ήμουν σαν μπροστά σε οθόνη.
Στις ιστορίες του Λεωνίδα χάνεσαι, βυθίζεσαι. Οι παλαιότεροι βρίσκουν τα χρόνια τους, τον εαυτό τους, τη νιότη τους. Οι νεότεροι ταξιδεύοουν σ’ αυτά που ίσως έχουν ακούσει.
Ο Χανς, το ταξίδι της Κίνας και η άγνωστη (τουλάχιστον σ’ εμένα) αεροπορική τραγωδία, οι κομμουνιστές και η κατσίκα της γιαγιούλας, η θεραπευτική μέθοδος της Μακρονήσου. Οι "Στιγμές 2" ρουφιούνται κυριολεκτικά.
Επιτρέψτε, όμως, να μείνω σε δύο σπουδαία πολιτικά κείμενα του Λεωνίδα: Το ένα το δημοσιεύει \ολόκληρο\ στις "Στιγμές 2". Είναι τα "5 σημεία της ΕΔΑ για την ομαλότητα" το 1966, μήνες πριν από τη δικτατορία. Το άλλο, στο οποίο αναφέρεται περιληπτικά στο βιβλίο, οι περίφημοι "Στόχοι του έθνους", η εισήγηση του Λ.Κ. στην πρώτη σύνοδο της Κ.Ε. του ΚΚΕ Εσωτερικού, αμέσως μετά τη νομιμοποίησή του το 1974.
Το πρώτο -τα 5 σημεία- θεωρώ ότι είναι το πιο ώριμο και το πιο τολμηρό κείμενο - πρόταση της αριστεράς στην προδικτατορική Ελλάδα, μια μεγάλη θαρραλέα πρωτοβουλία για να βγει η χώρα από τη μεταϊουλιανή κρίση του ’65 και να αποκρουστεί ο κίνδυνος της εκτροπής.
Η πρόταση απευθύνθηκε τότε σε όλες τις δυνάμεις του συνταγματικού - δημοκρατικού τόξου και τις κάλεσε σε συναγερμό πάνω σε πέντε σημεία διαφωνίας και διεξόδου. Ήταν μια κραυγή ομαλότητας, μια καμπάνα για τη δικτατορία που ερχόταν. Ο Λεωνίδας την έβλεπε, η Ε.Ε. που έκανε δεκτή την εισήγησή του την έβλεπε, τα άλλα κόμματα, δυστυχώς, κώφευσαν. Η χούντα δεν άργησε.
Το δεύτερο κείμενο του Λεωνίδα, οι "Στόχοι του Έθνους" το 1974, είναι, όπως γράφει ο καθηγητής Γιάννης Βούλγαρης, ένα θεμελιακό κείμενο, ένα κάλεσμα για ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο της αριστεράς με το έθνος. Μια πρόσκληση, οι τρεις μεγάλες παρατάξεις στην Ελλάδα μετά τις διαδοχικές τους συγκρούσεις να θεμελιώσουν στη βάση του δημοκρατικού τους ανταγωνισμού και της αμοιβαίας αναγνώρισής τους, τη νέα ελληνική δημοκρατία.
Και παράλληλα μια πρόταση για μια νέα στρατηγική της αριστεράς που θα ενώνει τον σοσιαλισμό με την ελευθερία και τη δημοκρατία, μια νέα στρατηγική, αυτή του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό.
Αυτό το σημαντικό κείμενο διαχρονικής αξίας του Λεωνίδα και της ανανεωτικής αριστεράς ήταν τότε, για μένα και τους άλλους ανανεωτικούς κομμουνιστές της νεότερης γενιάς, μια πολύ μεγάλη συμβολή στη διαμόρφωση της νέας αριστερής δημοκρατικής και ανανεωτικής μας συνείδησης.
Ο Λ. Κύρκος έριξε ιδέες και τις έσπειρε για να καρπίσουν. Και κάρπισαν. Η ανανέωση της σχέσης της αριστεράς με τη δημοκρατία, η Ενωμένη Ευρώπη, ο σεβασμός της αντίθετης άποψης, η καταδίκη της ρητορικής πλειοδοσίας, η εγκατάλειψη των φανατισμών, η καταδίκη του "υπαρκτού σοσιαλισμού".
Σήμερα όλα αυτά θεωρούνται στη σύγχρονη αριστερά δεδομένα, κάποτε όμως ήταν αυτά που έσπασαν τα αυγά. Καλλιέργησε τον πολιτικό πολιτισμό (αυτός, δυστυχώς, δεν έχει καρπίσει ακόμα) και μας έμαθε να ψαχνόμαστε για να δούμε αν είμαστε συνεχώς σε μια ηθική πολιτική εγρήγορση. Και είναι ο ίδιος πάντα σε εγρήγορση για να μας θυμίζει συνέχεια πως δεν μπορεί να υπάρξει διέξοδος στα προβλήματα του τόπου, παρά μόνο μέσα από την προγραμματική σύγκλιση των δυνάμεων του δημοκρατικού σοσιαλισμού.
Και εμείς εδώ και πολλά χρόνια είμαστε κοντά του, μαγεμένοι πάντα. Πότε ταξιδεύοντας στον χείμαρρο των λόγων του και πότε αφημένοι στο λυτρωτικό σφύριγμα του Γουλιέλμου Τέλλου.
Για όλα αυτά, Λεωνίδα, σ’ ευχαριστούμε.
Και αν τελικά δεν γράψεις το ογκώδες βιβλίο της 60ετίας που περιμένουμε, γράψε τις "Στιγμές" 3, 5, 15, 20 κ.λπ.
Φτιάξε μια πολύτομη εγκυκλοπαίδεια "Στιγμών". Πάλι κερδισμένοι θα είμαστε.
* Η ομιλία του Σπύρου Λυκούδη, από την παρουσίαση του βιβλίου του Λ. Κύρκου "Στιγμές 2" (εκδόσεις Εστία) στον Πειραιά.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2650