Το μεγάλο γεγονός του 1968 δεν ήταν ο γαλλικός Μάης αλλά η Πράγα
Ρούντυ, Ντούτσκε
Αυγή της Κυριακής, 2008-09-07
Ξεκινώντας, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι έχω πολύ λίγα να πω για τον Μάη του ’68 στο Παρίσι. Καταρχάς, επειδή ήμουν στο νοσοκομείο, αλλά, πάνω απʼ όλα, επειδή, όπως το σκέφτομαι σήμερα, το μεγάλο γεγονός του ’68 στην Ευρώπη δεν ήταν ο Μάης, αλλά η Πράγα. Εκείνη την εποχή όμως αδυνατούσαμε να το δούμε.
* Πώς εξηγείς την ανικανότητα, το 1968, της ριζοσπαστικής Αριστεράς στη Δύση να συλλάβει τη σημασία της Άνοιξης της Πράγας;
Πρέπει να ανατρέξουμε στην Ιστορία, για να δώσουμε μια εξήγηση. Από το 1917 και μετά, η πλειονότητα του εργατικού κινήματος, σε όλο τον κόσμο, ζούσε τυλιγμένη μέσα στην αχλύ του μύθου της Οκτωβριανής Επανάστασης ως προλεταριακής επανάστασης. Η ανθεκτικότητα του μύθου είχε μία συνέπεια: την απουσία οποιασδήποτε κριτικής ανάλυσης των εξελίξεων στην ΕΣΣΔ. Το 1945, η Σοβιετική Ένωση συντέλεσε στην ήττα του φασισμού και την ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Έτσι, η σοβιετική επιρροή σήμαινε αφενός, και σε μια πρώτη φάση, απελευθέρωση και, αφετέρου, το τέλος κάθε δημοκρατίας, το τέλος όσων είχαν κερδηθεί χάρη στην αστική επανάσταση. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Αριστερά έτεινε να ταυτιστεί με τη Σοβιετική Ένωση, και ειδικότερα η δυτικογερμανική Αριστερά με τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ). Σ’ αυτές τις συνθήκες εμφανίζεται το φοιτητικό κίνημα της δεκαετίας του 1960. Θυμάμαι ότι ο πυρήνας της Φοιτητικής Ένωσης Γερμανών Σοσιαλιστών (SDS) αντιμετώπιζε κάπως έτσι το ζήτημα της Ανατολικής Ευρώπης. Δεν ετίθετο καν σε συζήτηση από κανέναν· το θεωρούσαμε δευτερεύον, κι έτσι δεν το ανακινούσαμε καν. Θυμάμαι ότι, όταν επέστρεψα από την Πράγα, κανένας στο SDS δεν μπορούσε να καταλάβει αυτά που έλεγα προσπαθώντας να περιγράψω τι συνέβαινε εκεί. Όλα όσα διαδραματίζονταν εκεί, τους φαίνονταν ένα πρόβλημα και μια διαδικασία που συνδεόταν με τον φιλελευθερισμό, όχι με τον σοσιαλισμό.
* Σε ποιο βαθμό ο γαλλικός Μάης και η Άνοιξη της Πράγας σε επηρέασαν; Πέραν από την "ασυνεννοησία" μεταξύ τους, υπήρχαν κοινά στοιχεία;
Εκείνη τη στιγμή, σκεφτόμουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα διάσταση της πάλης των τάξεων στην Κεντρική Ευρώπη, που ασκούσε έντονη πίεση, ταυτόχρονα, στη Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη. Η Τσεχοσλοβακία αντιπροσώπευε ένα θεμελιώδες βήμα προς τα μπρος, στην προοπτική της πολιτικής αλλαγής στην Ανατολική Ευρώπη. Η ήττα στο Παρίσι και τη Δυτική Γερμανία επέτρεψε, επίσης, στα κομμουνιστικά κόμματα να επανακάμψουν στο πολιτικό προσκήνιο. Η Μόσχα τους είχε πει να αναμένουν, και, πάνω απ’ όλα, να μη μετέχουν στον αγώνα, γιατί κάτι τέτοιο μπορούσε να έχει ανεξέλεγκτες επιπτώσεις στις ανατολικές χώρες. Μετά την ήττα στο Παρίσι, το μόνο που αναρωτιόμουν ήταν: Θα επέμβουν οι Ρώσοι στην Τσεχοσλοβακία; Το είχαμε συζητήσει ήδη στο ταξίδι μου στην Πράγα. Πίστευα ότι ήταν αδιανόητο. Αλλά οι φίλοι μου Τσέχοι φοιτητές μού έλεγαν: "Είσαι τόσο σίγουρος ότι το 1956 ανήκει οριστικά στο παρελθόν;". Πίστευα πραγματικά ότι κάτι τέτοιο δεν θα ξανασυνέβαινε. Είχα εκτιμήσει πολύ απλοϊκά την κατάσταση. Τον Ιούνιο όμως, η σιγουριά μου άρχισε να κλονίζεται. Και μετά ακολούθησε ένα τρομερό σοκ, που αισθάνθηκαν όλοι οι αγνοί ιδεολόγοι που ήταν πιστοί στο σοσιαλιστικό ιδεώδες.
* Από ιδεολογικής άποψης τα κινήματα στην Ανατολή και τη Δύση, είχαν πολύ λίγα κοινά –και σ’ αυτό οφείλεται και η “ασυνεννοησία” τους: οι Τσεχοσλοβάκοι ήθελαν να έναν ανθρωπιστικό μαρξισμό, ενώ στη Γαλλία είχαμε μια επιστροφή στην επαναστατική αγνότητα της μαρξιστικής θεωρίας. Τι πιστεύεις;
Σαφέστατα. Θυμάμαι ότι όταν οι Τσέχοι φοιτητές ήρθαν στο Βερολίνο και με επισκέφθηκαν στο νοσοκομείο, μου είπαν: "Είναι τόσο δύσκολο να συνεννοηθούμε με τους Γερμανούς…". Και είχαν δίκιο. Αλλά ξανασυναντηθήκαμε στο Συνέδριο των Νεολαιών στη Σόφια, και ήμασταν σε θέση να δημιουργήσουμε νέες σχέσεις: τα μέλη του SDS κατάλαβαν ότι οι Τσέχοι ήταν έτοιμοι να συνεργαστούμε, για να αποτινάξουμε το χαλινάρι που τους είχαν φορέσει οι Βούλγαροι αξιωματούχοι και οι κομμουνιστικές οργανώσεις. Αυτό ήταν ένα μικρό βήμα που μας έφερε πιο κοντά.
* Ενότητα λοιπόν μετά την ήττα, αλλά όχι στην αρχική φάση του κινήματος;
Έτσι ακριβώς. Η ετυμηγορία της εμπειρίας δεν ήταν τελεσίδικη. Και ακόμα είμαι πεπεισμένος ότι, στα χρόνια που θα έρθουν, η δυτικογερμανική Αριστερά πρέπει να αντιληφθεί (όπως αρχίζει να κάνει) πως μια αλλαγή του status quo, στην Ομοσπονδιακή Γερμανία και τη Δυτική Ευρώπη δεν είναι νοητή παρά μόνο σε συνάρτηση με την πολιτική και κοινωνική χειραφέτηση της Ανατολικής Ευρώπης. Η αλλαγή, απομονωμένα, δεν είναι δυνατή. Για να το αντιληφθούμε αυτό, όμως απαιτείται μια ολοσχερής αλλαγή του τρόπου που σκεφτόμαστε.
Τη συνέντευξη πήρε ο Ζακ Ρυπνίκ, το 1978, για λογαριασμό του ΒΒC, με την ευκαιρία της δέκατης επετείου του γαλλικού Μάη. Δημοσιεύθηκε στα περιοδικά "L’Autre Europe" (τχ. 20, 1989) και "The European Journal of International Affairs" (τχ. 6, 1989). Είναι μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του Ρ. Ντούτσκε, που πέθανε ενάμιση χρόνο αργότερα, στις 24 Δεκεμβρίου 1979.
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2813