Ηθική και πολιτική
Δημήτρης, Χασάπης
Αυγή, 2008-09-23
Οι συζητήσεις που προκαλούν τα σκάνδαλα των στελεχών των κυβερνήσεων της Ν.Δ., όπως και των προηγηθέντων του ΠΑΣΟΚ, τα οποία πλέον δημοσιοποιούνται το ένα μετά το άλλο, υποβάλλουν μεταξύ άλλων συγκεκριμένων ζητημάτων και ένα ευρύτερο ερώτημα: Ποια είναι η σχέση ηθικής και πολιτικής; Άλλωστε ο όρος «σκάνδαλο», ο οποίος έχει καθιερωθεί για να χαρακτηρίζει τις ενέργειες αυτές, παραπέμπει άμεσα στην παραβίαση καθιερωμένων αρχών ηθικής, αφού σε πολλές περιπτώσεις δεν πρόκειται για ενέργειες τυπικά έκνομες.
Το ερώτημα δεν αφορά τη σχέση ηθικής και νομιμότητας, την οποία πρόσφατα o κ. Βουλγαράκης όρισε ως σχέση ταυτότητας με το αμίμητο «ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό», αλλά τη σχέση ηθικής και πολιτικής. Η σχέση ηθικής και νομιμότητας είναι απολύτως σαφής στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Οι ηθικές αξίες δεν κατοχυρώνονται με νόμους και οι νόμοι, όσο και αν είναι επιθυμητό να διέπονται από ηθικές αρχές, επιδιώκουν να ρυθμίζουν τη συμβίωση των ανθρώπων με πολιτικούς όρους σεβόμενοι τη διαφορετικότητα των ηθικών απόψεων και των πεποιθήσεων των πολιτών.
Το ερώτημα της σχέσης ηθικής και πολιτικής είναι εντελώς διαφορετικό και απασχολεί την πολιτική φιλοσοφία, θεωρία και πρακτική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι δε απαντήσεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί εκκινούν από δύο αντιθετικές παραδοχές. Εντελώς σχηματικά και απλοποιημένα, η μία παραδοχή διατυπώθηκε αρχικά από τον Αριστοτέλη στο έργο του «Ηθικά Νικομάχεια» και θέλει την πολιτική να συναρτάται με την ηθική, επιδιώκοντας να διασφαλίζει την ατομική ευδαιμονία των πολιτών και της κοινωνίας τους. Θέση η οποία έκτοτε αναπτύχθηκε και διατυπώθηκε με σύγχρονους όρους από πολλούς φιλοσόφους και θεωρητικούς της πολιτικής.
Η αντιθετική άποψη διατυπώθηκε από τον Μακιαβέλι στον γνωστό «Ηγεμόνα» του και ισχυρίζεται ότι η ηθική και η πολιτική είναι δύο απολύτως ασύμβατα πεδία σκέψης και δράσης των πολιτικών ηγετών, στόχος των οποίων πρέπει να είναι η κατάκτηση και η διατήρηση της εξουσίας με κάθε μέσο, αφού η ανθρώπινη φύση και οι πολιτικοί μηχανισμοί σχετικοποιούν το ηθικό και το ανήθικο κατά τις εκάστοτε περιστάσεις. Μια άποψη η οποία έκτοτε όχι μόνο αναπτύχθηκε θεωρητικά, αλλά και υιοθετήθηκε από τεχνικούς της πολιτικής διαχείρισης.
Το ζήτημα είναι ότι, ανεξάρτητα από τη μια ή την άλλη θέση, μια απάντηση στο ερώτημα της σχέσης ηθικής και πολιτικής είναι σήμερα επιτακτική, ιδίως από την οπτική της αριστεράς. Η ηθική και η πολιτική συναρτώνται μεταξύ τους, αλλά με μια σχέση ιδιόμορφη, και στην ιδιομορφία της σχέσης αυτής βασίζεται η διαφοροποίηση της ατομικής από την κοινωνική και σε επέκταση από την πολιτική ηθική. Η ηθική, ως σύστημα αξιών, αφορά τα άτομα και ρυθμίζει τις μεταξύ τους σχέσεις, όπως και τις σχέσεις των ατόμων με την κοινωνική τους ομάδα, ενώ η πολιτική, ως δράση, ασκείται στις και με τις οργανωμένες κοινωνικές και πολιτικές ομάδες των πολιτών με αναφορά πάντοτε στην κρατική εξουσία.
Η σχέση ηθικής και πολιτικής, επομένως, δεν μπορεί να είναι σχέση ούτε απόλυτης ταύτισης ούτε απόλυτης διάζευξης, αφού και η μια και η άλλη εκδοχή συνιστούν καταστάσεις επικίνδυνες για τη δημοκρατία. Η ταύτιση ηθικής και πολιτικής είτε με τη μορφή «ηθικοποίησης της πολιτικής», στην οποία οικοδόμησαν την επιτυχία οι διάφοροι Λεπέν και η οποία προβλήθηκε από τον Καραμανλή στο πρόσφατο παρελθόν με τα γνωστά «σεμνά και ταπεινά» προσωπεία με τα «καθαρά χέρια», είτε με την αντίθετη μορφή της «πολιτικοποίησης της ηθικής», η οποία εκφράστηκε από τη «σοσιαλιστική ηθική» των σοβιετικών καθεστώτων και εκφράζεται από τη «σαρία» των ισλαμικών θεοκρατοριών αποτέλεσε πάντοτε πυρήνα δεξιών, αντιδραστικών ιδεολογιών.
Απ’ την άλλη η απόλυτη διάκριση ηθικής και πολιτικής επιβάλλει μια κυνική, διαχειριστική λογική, η οποία εντέλει συνθλίβει τους κοινωνικά αδύναμους καταλήγοντας σε μια μακιαβελική πολιτική πρακτική, όπου ο κάθε σκοπός αγιάζει το οποιοδήποτε μέσο.
Οι επικοινωνιακές τεχνικές με τις οποίες χειρίζονται τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης τα γεγονότα και τις συζητήσεις των «σκανδάλων» υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να επιβάλουν και να νομιμοποιήσουν κοινωνικά τη μια ή την άλλη εκδοχή της σχέσης ηθικής και πολιτικής σε όλα τα επίπεδα άσκησης εξουσίας. Μια κατάληξη από κάθε άποψη αρνητική και γι’ αυτό είναι ίσως αναγκαίο να εντάξουμε στην πολιτική αντιμετώπιση των σκανδάλων και τους όρους της συζήτησής τους.
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2830