Τέλος εποχής
Γιώργος, Γιαννουλόπουλος
Ελευθεροτυπία, 2008-10-03
Κι ενώ στην Ελλάδα όλοι μιλούσαμε για τα δικά μας -δεν λέω, σημαντικότατα- ο υπόλοιπος κόσμος παρακολουθούσε έντρομος το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα να πλησιάζει παραπατώντας το χείλος της αβύσσου. Η τελική έκβαση της κρίσης παραμένει άγνωστη, αλλά σίγουρα ζούμε το τέλος μιας εποχής που άρχισε πριν από τρεις δεκαετίες, όταν πρώτα η Θάτσερ στην Αγγλία και μετά ο Ρέιγκαν στις ΗΠΑ επέβαλαν το δόγμα ότι όσο λιγότερο παρεμβαίνει το κράτος στις αγορές τόσο το καλύτερο. Ηταν φυσικά επίμαχο. Ομως, για εκείνους που ασκούσαν την εξουσία, είχε γίνει αυτονόητο. Δεν το συζητούσαν, αλλά οι συζητήσεις τους ξεκινούσαν πάντα με αυτό ως δεδομένο.Σήμερα ισχύει ακριβώς το αντίστροφο. Κρίνοντας από τις επίσημες δηλώσεις, τα σχόλια των ειδικών και τις αντιδράσεις του κόσμου, το μεγάλο σφάλμα ήταν η έλλειψη κανόνων και η απουσία κρατικής εποπτείας, που έδωσαν την ευκαιρία στα σαΐνια της Wall Street και του City να κατασκευάσουν έναν χάρτινο πύργο από αφάνταστα περίπλοκες και αδιαφανείς δοσοληψίες, που στηρίζονταν στην πεποίθηση ότι κανείς δεν θα τις αμφισβητήσει εφόσον όλοι ήταν στο κόλπο και τσέπωναν σε ένα χρόνο ποσά που για να τα βγάλει ένας κανονικός άνθρωπος χρειάζεται περισσότερες από μία ζωές. Κι όταν παρενέβη η πραγματικότητα, ο χάρτινος πύργος κατέρρευσε. Δεν πρόκειται για απλό λάθος ή υπερβολή· η κρίση αποτελεί έμπρακτη αναίρεση της θεμελιώδους αρχής που στηρίζει το ιδεολογικό οικοδόμημα της ελεύθερης αγοράς: τον συνδυασμό του εξ ορισμού απρόσωπου ορθολογισμού με το προσωπικό συμφέρον. Δηλαδή της πεποίθησης ότι οι αγορές λειτουργούν ορθολογικά και μέσα απ’ αυτές η επιδίωξη του ατομικού πλουτισμού μετουσιώνεται σε κοινωνικό αγαθό.
Για να αρχίσουμε από το πρώτο, όσα είδαμε δεν ήταν ο ορθολογισμός εν δράσει αλλά σπασμωδικές κινήσεις που θυμίζουν αποκεφαλισμένες κότες. Φυσικά σε ομαλές συνθήκες οι συναλλαγές διέπονται από κάποια λογική, η οποία, όμως, όταν κάτι πάει στραβά, εξανεμίζεται σε δευτερόλεπτα, για να δώσει τη θέση της στην ανασφάλεια, τον τρόμο και τον πανικό. Αυτά τα ανώτερα όντα ποδοπατήθηκαν σαν τυφλά τρωκτικά σ’ ένα σκοτεινό υπόγειο, αναζητώντας μια διέξοδο που δεν υπήρχε. Εκείνο που μέτρησε ήταν η αρχή η οποία σε τελική ανάλυση διέπει τη λειτουργία της αγοράς: προέχει η δική μου σωτηρία, το δικό μου συμφέρον. Και για να μην ξεχνιόμαστε, οι traders, που έκαναν θεό τους την ιδιωτική πρωτοβουλία και τη δημιουργική τόλμη, περιμένουν σήμερα από το Δημόσιο να σώσει το τομάρι τους.
Οσο για την επιδίωξη του ατομικού πλουτισμού, πολλοί τα έβαλαν με το short selling. Οπερ σημαίνει: δανείζεσαι μετοχές, τις πουλάς για να πέσει η τιμή τους, τις ξαναγοράζεις φθηνότερα και τις επιστρέφεις τσεπώνοντας τη διαφορά, η οποία, επειδή μιλάμε για ιλιγγιώδεις αριθμούς, φτάνει τα δισεκατομμύρια. Δεν πρόκειται για απλό στοίχημα, διότι ο τζογαδόρος καλείται να προβλέψει τι θα συμβεί ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει την τελική έκβαση. Οι short sellers λοιπόν έγιναν οι αποδιοπομπαίοι τράγοι. Με ποιο σκεπτικό όμως; Η πρακτική ήταν (μέχρι προσφάτως) νόμιμη και επιπλέον το σύστημα όχι μόνον ανεχόταν αλλά ενθάρρυνε την απληστία, η οποία υποτίθεται ότι προάγει τη γενική ευημερία. Γιατί τώρα τους κακοφαίνεται;
Τέλος, δύο άβολα ερωτήματα: η θέσπιση κανόνων και η κρατική συμμετοχή χαιρετίστηκαν από την Αριστερά ως ήττα του νεοφιλελευθερισμού. Ετσι είναι. Γιατί όμως δεν την αποκαλούμε εκδίκηση της σοσιαλδημοκρατίας, την οποία η Αριστερά στην Ελλάδα θεωρεί ταυτόσημη με την ελεύθερη αγορά; Και πώς εξηγείται το γεγονός ότι ουδείς πρότεινε ως λύση την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία;
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2854