Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Διπλή η οικονομική κρίση για την Ελλάδα

Ελίζα, Παπαδάκη

Αυγή της Κυριακής, 2008-10-12


Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση, χωρίς προηγούμενο στα μεταπολεμικά χρόνια, οξύνεται δραματικά κάθε μέρα που περνάει. Ήδη προδιαγράφει μια παρατεταμένη ύφεση στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Βρίσκει την Ελλάδα σε μια στιγμή όπου για λόγους καθαρά εγγενείς έχει πλέον εξαντληθεί ο δρόμος για την οικονομική μεγέθυνση, την αύξηση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, όπως τον ακολουθούμε μια δεκαετία τώρα.

Έχουμε έτσι μπροστά μας μια διπλή κρίση: Την παγκόσμια, που θα μας επηρεάσει βαρύτερα από όσο έχει φανεί έως τώρα. Αλλά και μια εσωτερική, καθώς θα ήταν αδύνατο να συνεχίζουμε με τους ίδιους ρυθμούς, ακόμα και αν δεν άλλαζε το διεθνές περιβάλλον.

Ως εξωπραγματική επικρίθηκε η πρόβλεψη ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 3% το 2009, στην οποία στηρίχθηκε το προσχέδιο του νέου κρατικού προϋπολογισμού. Ενοχλημένος ο αρμόδιος υπουργός Γιώργος Αλογοσκούφης έσπευσε να πάρει αποστάσεις, λέγοντας ότι δουλειά του δεν είναι να κάνει προβλέψεις (οικονομολόγος ωστόσο ο ίδιος!), αλλά να διαμορφώνει πολιτικές στη βάση των προβλέψεων των υπηρεσιών. Πόση μεγέθυνση θα ήταν ρεαλιστικό να αναμένουμε;

Η έκθεση Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που μόλις δημοσιεύθηκε την περιορίζει σε 2% (από 3,3% φέτος). Η διαφορά της μιας μονάδας είναι σημαντική, αυτόματα συνεπάγεται ότι η ανεργία θα ανέβει στο 8,3% (από 7,7%), που θα σήμαινε 35.000 πρόσθετους ανέργους, πάνω από 400.000 συνολικά. Οι συνέπειες μιας τέτοιας επιβράδυνσης μπορεί να είναι πολύ χειρότερες. Προπάντων θα πληγούν οι νέοι, εφόσον, όπως σημειώνει και η πρόσφατη έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, το ποσοστό ανεργίας τους παραμένει πολύ υψηλό, ενώ και από όσους εργάζονται πολλοί έχουν προσωρινές συμβάσεις. Θα είναι άρα οι πρώτοι που θα απολυθούν.

Αλλά η έκθεση του ΔΝΤ αναφέρεται στις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και η πρόβλεψη για την Ελλάδα, με την οποία δεν ασχολείται ειδικά, εντάσσεται στις τελευταίες προβλέψεις για την επερχόμενη πολύ έντονη επιβράδυνση σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες: Το παγκόσμιο προϊόν θα αυξηθεί 3% το 2009 (από 3,9% φέτος και 5% το 2007) καθώς ο ρυθμός στις αναπτυσσόμενες χώρες συγκρατείται ακόμα σε ένα 6,1% (στην Κίνα 9,3%). Στις ανεπτυγμένες χώρες όμως η αύξηση του ΑΕΠ θα είναι μόλις 0,5% το 2009 (από 1,5% φέτος) και μηδενίζεται σχεδόν στις ΗΠΑ (0,1%) και στην Ευρωζώνη (0,2%), με την ανάκαμψη να αναβάλλεται για το 2010.

Η πρόβλεψη του ΔΝΤ για την Ελλάδα μπορεί μάλιστα να θεωρηθεί ευνοϊκή, εφόσον στην Ευρωζώνη μόνο για τη Σλοβενία, την Κύπρο και τη Μάλτα προβλέπονται υψηλότεροι ρυθμοί. Η άλλοτε πρωταθλήτρια Ιρλανδία θα υποστεί νέα συρρίκνωση του ΑΕΠ της (-0,6% μετά το φετινό -1,8%), αρνητική μεγέθυνση αναμένεται επίσης στην Ιταλία και την Ισπανία (-0,2%), εκτός Ευρωζώνης και στη Βρετανία (-0,1%). Οι προβλέψεις αυτές εξάλλου αποτελούν το «βασικό σενάριο» τούτη τη στιγμή.

Το ΔΝΤ επισημαίνει τον κίνδυνο οι εξελίξεις να είναι χειρότερες, ρίχνοντας την παγκόσμια μεγέθυνση μέχρι και σε 1%, αν η χρηματοοικονομική κρίση ενταθεί συμπιέζοντας ακόμα περισσότερο τις πιστώσεις στις ανεπτυγμένες χώρες και αν στον τομέα των κατοικιών η επιδείνωση αποδειχθεί βαθύτερη και με μεγαλύτερη διάρκεια στις ΗΠΑ και η κάμψη εντονότερη σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες.

Ανάπτυξη τέλος

Ανεξάρτητα από την οξύτατη διεθνή κρίση, ωστόσο, στην Ελλάδα εισέρχεται σε κρίση το αναπτυξιακό πρότυπο που οδηγούσε σε ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ της τάξης του 4% τα τελευταία δέκα-δώδεκα χρόνια. Διότι η οικονομική μεγέθυνση στηρίχθηκε στη μεγάλη άνοδο της ζήτησης για καταναλωτικά αγαθά και επενδύσεις, η οποία διευκολύνθηκε από τη σταθερότητα και τα χαμηλά επιτόκια του ευρώ, τους πολύ πιο ευνοϊκούς όρους δανεισμού για τα νοικοκυριά και για τις επιχειρήσεις σε σύγκριση με την προ ΟΝΕ εποχή.

Οι επενδύσεις όμως (μεγάλο μέρος των οποίων, ένα 7% του ΑΕΠ, πήγαινε σε κατοικίες) διόλου δεν οδήγησαν σε ανάλογη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας. Οπότε η ζήτηση στρεφόταν ολοένα περισσότερο στις εισαγωγές και χρηματοδοτούνταν με αυξανόμενο δανεισμό.

Αυτή η δυσαναλογία έφερε μιαν εκρηκτική διόγκωση στο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της χώρας, η οποία υπονομεύει την προοπτική της ανάπτυξης και απειλεί το βιοτικό επίπεδο της χώρας, όπως επισημαίνεται εδώ και πολλούς μήνες από οικονομολόγους και ερευνητές και αναλύεται διεξοδικά τώρα στην ενδιάμεση έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του πετρελαίου, στο οποίο, λόγω της διεθνούς ανατίμησης, οφείλεται κατά πρώτο λόγο η μεγάλη διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος φέτος. Ούτε η συμπίεση των εισοδημάτων από την ακρίβεια ούτε τα ακριβά καύσιμα απέτρεψαν την εισαγωγή 250.000 πρόσθετων αυτοκινήτων ΙΧ μέσα στους πρώτους εννέα μήνες του χρόνου, μόλις 3,4% λιγότερα από πέρυσι.

Όπως σημειώνει η έκθεση της Τράπεζας, η Ελλάδα γίνεται ολοένα πιο πετρελαιοβόρα σε σύγκριση με την Ευρωζώνη. Το πετρέλαιο που καταναλώνουμε ανά μονάδα προϊόντος είναι 319% περισσότερο στη βιομηχανία, 56% περισσότερο στη γεωργία, 14% περισσότερο στις μεταφορές, στα δε νοικοκυριά και στις υπηρεσίες είναι 109% περισσότερο και διαρκώς αυξάνεται, όταν στην Ευρώπη η τάση είναι πτωτική.

Η Ελλάδα διατήρησε το μερίδιο των πετρελαιοειδών στη συνολική κατανάλωση ενέργειας σταθερό στο 58% από το 1990, όταν η Ε.Ε. των 27 το έχει περιορίσει στο 38%.

Στο 14,7% του ΑΕΠ φέτος (από 14,1% το 2007) εκτιμά το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών η έκθεση της Τράπεζας, στο 14,1% το διατηρεί μετριοπαθέστερα η έκθεση του ΔΝΤ, η οποία, όπως είπαμε, δεν ασχολείται ειδικά με τη χώρα μας. Αλλά το ΔΝΤ δημοσιεύει πίνακα, όπου η Ελλάδα εμφανίζει το υψηλότερο έλλειμμα στην Ευρωζώνη, το δεύτερο υψηλότερο μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών μετά την Ισλανδία (18.2% του ΑΕΠ), η οικονομία της οποίας καταρρέει ολοσχερώς αυτές τις μέρες.

Η ανησυχητική εξέλιξη στο εξωτερικό έλλειμμα είναι ότι γίνεται πλέον αυτοτροφοδοτούμενο: Καθώς καλύπτεται από την εισροή ξένων κεφαλαίων, δανειακών και για αγορά τίτλων κυρίως, καθόλου σχεδόν για άμεσες παραγωγικές επενδύσεις, ραγδαία επιδεινώνεται η αρνητική επενδυτική θέση της χώρας (από 46,5% του ΑΕΠ το 2001 οι καθαρές υποχρεώσεις στο εξωτερικό έφθασαν το 93,6% του ΑΕΠ το 2007 και φέτος θα είναι ακόμα υψηλότερες).

Το αποτέλεσμα είναι ένα μεγάλο μερίδιο του ΑΕΠ της χώρας (4% το 2007) να μεταφέρεται στο εξωτερικό για να πληρωθούν τόκοι, μερίσματα και κέρδη, ποσοστό που διαρκώς μεγαλώνει.

Το μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών οδηγεί σε αύξηση του εξωτερικού χρέους χωρίς παράλληλα να ενισχύεται το παραγωγικό και εξαγωγικό δυναμικό και συνεπώς χωρίς να βελτιώνεται η ικανότητα της χώρας να εξυπηρετεί το χρέος της, υπογραμμίζει η έκθεση της Τράπεζας.

Αμήχανη η κυβέρνηση

Μέσα στο Σαββατοκύριακο, με τις αγορές κλειστές, κανείς δεν μπορούσε να εκτιμήσει αν οι πρωτοβουλίες των G7 στην Ουάσιγκτον, η άμεση χορήγηση τεράστιων δημόσιων πόρων στις τράπεζες με την ανάληψη μερικού ελέγχου εκ μέρους του κράτους, που ξεκίνησε η Βρετανία και φάνηκαν χθες να ακολουθούν οι ΗΠΑ, θα σταθούν ικανές να ανακόψουν την κατάρρευση του χρηματοοικονομικού συστήματος. Η περασμένη εβδομάδα ήταν μια εβδομάδα πανικού, η χειρότερη όλων των εποχών στην Ουόλ Στριτ, έγραφαν οι New York Times. Και στα άλλα χρηματιστήρια όμως ίδια ήταν η εικόνα.

Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμα και στην καλύτερη, με την ύφεση στις ανεπτυγμένες οικονομίες δρομολογημένη, οι σοβαρές εγγενείς δυσχέρειες της ελληνικής οικονομίας αναμφίβολα θα οξυνθούν. Πολιτική απάντηση που να ανταποκρίνεται στις περιστάσεις όμως δεν υπήρξε από την κυβέρνηση. Μόνο μία σωστή ενέργεια για την τόνωση της εμπιστοσύνης των καταθετών, η διεύρυνση της εγγύησης των καταθέσεων μέχρι τις 100.000 ευρώ ανά άτομο με νόμο. Και ένα προσχέδιο προϋπολογισμού, που αν επιχειρούνταν να εφαρμοσθεί θα επιδείνωνε την προοπτική της ύφεσης, αλλά που κανείς δεν πείσθηκε ότι το πιστεύει καν ο υπουργός που το παρουσίασε. Συγκροτημένο σχέδιο για να ενισχυθεί η παραγωγική βάση της χώρας, όπως το ζητά ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, δεν ακούστηκε.

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2877