Ανίερες απορίες
Τάσος, Παππάς
Κυρ. Ελευθεροτυπία, 2008-10-12
Οι δραματικές εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία υπονομεύουν τους δύο μύθους στους οποίους στηρίχτηκε για μια τριακονταετία η ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού: ο πρώτος αναφέρεται στις απεριόριστες δυνατότητες αυτορρύθμισης της αγοράς και ο δεύτερος στις καταστροφικές επιπτώσεις που έχει η παρέμβαση του κράτους στην οικονομία.
Τι μας έλεγαν οι γκουρού του νεοφιλελευθερισμού; «Αφήστε την αγορά ελεύθερη κι αυτή θα βρει τον τρόπο να ισορροπήσει την οικονομία και να την οδηγήσει στην ανάπτυξη». Δεν δίσταζαν μάλιστα να περιγράφουν οποιαδήποτε αναιμική πολιτική εξορθολογισμού από την πλευρά των κυβερνήσεων ως σοσιαλιστική, παραπέμποντας ευθέως στο ακυρωμένο ιδεολογικά και πολιτικά μοντέλο του «υπαρκτού».
Βεβαίως, την ίδια στιγμή που ενοχοποιούσαν κάθε παρέμβαση του κράτους στο χώρο της οικονομίας, επεδίωκαν, και δυστυχώς το πέτυχαν σε μεγάλο βαθμό, να δυναμώσουν τον ρόλο του σε άλλους, καθοριστικούς για τη μακροημέρευση της πολιτικής τους, τομείς. Το ήθελαν το κράτος για να αγοράζει όπλα, να στέλνει τον στρατό του στις διάφορες πλούσιες περιοχές της γης, προκειμένου να εξασφαλίζουν οι επιχειρήσεις άφθονες και φτηνές πρώτες ύλες, να διαμορφώνει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την ανεμπόδιστη κερδοφορία του κεφαλαίου και θα επιβάλλει τη συρρίκνωση του μισθολογικού κόστους, να χρησιμοποιεί τους ιδεολογικούς και κατασταλτικούς μηχανισμούς του για να χειραγωγεί τους ατίθασους πολίτες, να τους πείθει δηλαδή ότι αυτή είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων και κάθε απόπειρα ανατροπής της είναι μάταιη.
Η ιδεολογική αλαζονεία του νεοφιλελευθερισμού -έπαιζε χωρίς αντίπαλο- και η απληστία των πιο αποθηριωμένων τμημάτων του -«πριν από 30 χρόνια τα αφεντικά των πολυεθνικών κέρδιζαν 35 φορές περισσότερα από έναν μέσο υπάλληλό τους, σήμερα κερδίζουν 350 φορές παραπάνω» (Ν. Ρόθκοπφ «Τα Νέα» 3-6-2008)- προκάλεσαν την τεράστια καταστροφή που ζούμε.
Ωστόσο, υπάρχουν και οι θετικές πλευρές: Η μεταφυσική πίστη στις ικανότητες της αγοράς αποδείχτηκε φενάκη, όπως κραυγαλέα παραπλανητικός είναι ο όρος «ελεύθερη αγορά», αφού «μια πραγματική αγορά απαιτεί την ηγεμονία των καταναλωτών και την κατάργηση των μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών εξουσιών» (Κ. Καστοριάδης «Παράθυρο στο χάος», εκδόσεις «Υψιλον»).
Αν για παράδειγμα οι κυβερνήσεις ακολουθούσαν πιστά τη συνταγή του νεοφιλελευθερισμού και άφηναν τις αγορές να λύσουν μόνες τους τα προβλήματα, τώρα στις μεγαλουπόλεις των ΗΠΑ και σχετικά σύντομα στην Ευρώπη θα βλέπαμε εικόνες από το 1929.
Το τόσο δυσφημισμένο κράτος καλείται, λοιπόν, να σώσει τις οικονομίες. Οι νεοφιλελεύθεροι δεν αντιδρούν. Το αντίθετο, μάλιστα. Αυτοί πρώτοι ζήτησαν τη συνδρομή του, διαπιστώνοντας με τρόμο πως το τέρας που οι ίδιοι δημιούργησαν ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Βεβαίως, το σχέδιο σωτηρίας που έχουν στο μυαλό τους έχει συγκεκριμένους στόχους: να μη αμφισβητηθεί η λογική του συστήματος («τα κέρδη πάνω απ’ όλα»), να μην τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι («το ρίσκο είναι η κινητήριος δύναμη του καπιταλισμού») και το κράτος αφού τελειώσει με τη βρόμικη δουλειά που έχει αναλάβει να επιστρέψει στα στενά καθήκοντά του («τροχονόμος»).
Και φυσικά, σπεύδουν να προβοκάρουν οτιδήποτε επιχειρήσει να βεβηλώσει τους ναούς των θεών τους και να ρηγματώσει τα θεμέλια της αφήγησής τους. Σαν αυτά τα «ανίερα» ερωτήματα: «αν το κράτος μπορεί να παρεμβαίνει υπέρ των πλουσίων, γιατί δεν μπορεί να παρεμβαίνει υπέρ των φτωχών; Αν κάποιες επιχειρήσεις είναι τόσο σημαντικές, που δεν πρέπει να αφεθούν να χρεοκοπήσουν, τότε γιατί πρέπει να κοινωνικοποιούνται μόνον οι ζημιές και όχι και τα κέρδη τους;» (Γ. Δραγασάκης «Η Αυγή» 28-9-2008.)
Το ζητούμενο είναι ποιος θα βγει κερδισμένος από την κρίση. Η σοσιαλδημοκρατία έχει μερίδιο ευθύνης για όσα συμβαίνουν, αφού όπου κυβέρνησε ελάχιστες αντιστάσεις προέβαλε. Εχει χάσει την έξωθεν καλή μαρτυρία και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη των φτωχών και των μεσαίων στρωμάτων. Η δογματική συνιστώσα του αντικαπιταλισμού νοσταλγεί τις κοινωνίες σοβιετικού τύπου.
Η κινηματική αριστερά επιχαίρει για τις δυσκολίες του συστήματος, αλλά φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται πως για να λειτουργήσουν οι «αυτοματισμοί» των εγχειριδίων (οικονομική κρίση - ριζοσπαστικοποίηση των μαζών) απαιτούνται σχέδιο, βούληση, αποφασισμένες ηγεσίες και πάνω απ’ όλα συμμαχίες στο κοινωνικό και στο πολιτικό επίπεδο. Διαφορετικά, οι χρεοκοπημένες ιδέες θα επιστρέψουν κατάλληλα μεταμφιεσμένες για έναν ακόμη γύρο αγυρτείας και στυγνής εκμετάλλευσης.
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2884