Πολιτική και ανθρωπότητα
Εντγκάρ, Μορέν
Συνέντευξη στο Ιl Manifesto, Κυρ. Ελευθεροτυπία, 2004-10-10
- Εσείς είστε ένας από τους διανοούμενους που καταγγέλλουν έντονα τους κινδύνους της παγκοσμιοποίησης και συμπαρατάσσονται με τα κινήματα αμφισβήτησης.
«Οταν το 1999 ξέσπασε η διαμαρτυρία στο Σιάτλ, είχαμε ένα νέο φαινόμενο, ένα κίνημα υπέρ μιας άλλης παγκοσμιοποίησης. Ο κόσμος δεν είναι εμπόρευμα. Σε αυτή τη φράση υπάρχει μια άλλη θεώρηση του πλανήτη. Κατά τη γνώμη μου υπάρχει ένας στενός δεσμός με τα διεθνιστικά κινήματα του παρελθόντος. Αν και αυτά τα κινήματα είχαν ορισμένα όρια. Δεν έβλεπαν εκείνες τις ανθρώπινες και κοινωνικές πραγματικότητες που ήταν τα έθνη και δεν είχαν ούτε την ιδέα της Γης-πατρίδας. Είχαν μια πολύ ισχυρή οικουμενική ιδέα, την ουμανιστική ιδέα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, των Ηνωμένων Πολιτειών του κόσμου, που είχε αναπτυχθεί από συγγραφείς όπως ο Βικτόρ Ουγκό. Το κίνημα μια άλλη παγκοσμιοποίηση είναι κατά κάποιον τρόπο τέκνο όλης αυτής της ιστορίας. Είναι εργαστήρι ενός νέου κόσμου, όσο και αν είναι ακόμα μπερδεμένο και αντιφατικό. Νομίζω ότι το κριτικό μέρος έχει διατυπωθεί, ενώ δεν έχει εκφραστεί εξίσου καλά το εποικοδομητικό μέρος. Και αυτό είναι το πρόβλημα, επειδή για να αλλάξουμε τα πράγματα δεν αρκεί να καταγγέλλουμε, δεν αρκεί να αντιστεκόμαστε, χρειάζεται και να προτείνουμε.
Στη διαδικασία πλανητικής ενοποίησης που άρχισε για τη Δύση με την κατάκτηση της Αμερικής και έπειτα με την κατάκτηση του κόσμου, με όλες τις τρομερές αρνητικές της όψεις -που σήμερα διαιωνίζονται στην Αφρική και στις χώρες που βγήκαν από την αποικιοκρατία και πληρώνουν ακόμα τις συνέπειες όλων αυτών- η οικονομική πλευρά είναι πολύ σκληρή, αλλά μπορούμε να πούμε ότι έχει και ορισμένες θετικές όψεις. Για παράδειγμα, το ότι οι πατάτες και το καλαμπόκι έφτασαν στην Ευρώπη και εμπόδισαν πολλούς λιμούς και με τον ίδιο τρόπο το ζαχαροκάλαμο και ο καφές όπως και το άλογο έφτασαν στην Αμερική. Είχαμε δηλαδή μια διαδικασία ανταλλαγής. Πρόκειται για διαδικασίες που αναπτύχθηκαν και σε πολιτισμικό επίπεδο. Ο Μαρξ στον 19ο αιώνα έλεγε ότι είχε έρθει η εποχή της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Σήμερα μπορούμε να διαβάζουμε ειδήσεις από την Κίνα και την Ιαπωνία, αλλά είναι ακόμη ανεπαρκής η οικουμενική διάδοση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των γυναικών, των ιδεών της δημοκρατίας. Διάδοση που αποτελεί ωστόσο μέρος αυτής της διαδικασίας. Πρόκειται για μια πολύ πολύπλοκη διαδικασία με ευθέως ανταγωνιστικές όψεις. Υπάρχει και μια άλλη αμφίσημη πλευρά. Υπάρχει ο εκσυγχρονισμός του έθνους -χαρακτηριστική διάσταση της Δυτικής Ευρώπης- και αυτός ο εκσυγχρονισμός υπήρξε αναγκαίος για τη χειραφέτηση από την αποικιοκρατία. Αλλά υπήρξε και αιτία όλων των ελαττωμάτων του εθνικού κράτους ως απόλυτης εξουσίας (τα ιστορικά χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών εθνών, το δικτατορικό καθεστώς, ο ναζισμός και ο φασισμός). Το φαινόμενο της πλανητικής διάδοσης του έθνους είναι ταυτόχρονα θετικό και αρνητικό. Τα έθνη, επειδή υπάρχουν κοινά προβλήματα για όλη την ανθρωπότητα, εγκαταλείπουν μέρος της εξουσίας τους. Αυτό είναι ένα κομβικό πρόβλημα. Οφείλουμε να σκεφτόμαστε αυτόν τον εκσυγχρονισμό, αν θέλουμε να συλλογιζόμαστε με πολύπλοκο τρόπο».
- Η πολυπλοκότητα ως ερμηνευτικό σύστημα έχει γίνει για σας μια μέθοδος έρευνας. Μέσα σε αυτή την πολυπλοκότητα μπορεί να γεννιούνται εναλλακτικά κινήματα, αλλά από την άλλη μεριά η εξουσία ενισχύεται σε ακόμη πιο σκληρά οικονομικά μπλοκ, έστω και αν παρουσιάζονται πιο μαλακά, μέσα από την τηλεόραση...
«Δεν μπορούμε ωστόσο να εξομοιώνουμε αυτήν την εξουσία με τα ολοκληρωτικά συστήματα που έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν. Παραμένει ο πλουραλισμός στην πληροφόρηση, ιδίως στον έντυπο λόγο. Στην οικουμενικότητα της τηλεόρασης υπάρχει και κάτι θετικό, που επιτρέπει μια κριτική δράση (...).
»Εγώ απορρίπτω μιαν ιδέα περί ανάπτυξης που είναι μονοσήμαντα τεχνο-οικονομική ιδέα, που δεν είναι δηλαδή μια πολιτική για την ανθρωπότητα. Πολιτική είναι πρώτα απ’ όλα η πάλη ενάντια στη μεγάλη ανισότητα. Ολος ο κόσμος δεν έχει την ίδια μεταχείριση. Δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο το Ισραήλ και η Παλαιστίνη. Ο ισλαμικός κόσμος το κατανοεί πολύ καλά. Χρειάζεται να παλέψουμε για μια δίκαιη ειρήνη και για μιαν ίση μεταχείριση. Μια πολιτική για την ανθρωπότητα πρέπει να θέτει τα θεμελιώδη προβλήματα της διατροφής, του νερού, της υγείας. Ολα αυτά είναι πολύ πιο σημαντικά από αυτό που αποκαλείται ανάπτυξη. Χρειάζεται επίσης να κατανοήσουμε ότι η ανθρώπινη αθλιότητα δεν έγκειται μόνον στην ένδεια των μέσων, που μετριέται με χρήμα.
»Η αθλιότητα είναι υποταγή, ταπείνωση, πράγματα που δεν μετριούνται με δολάρια. Χρειαζόμαστε μια πολιτική για την ανθρωπότητα σε πλανητική κλίμακα. Δεύτερον, χρειαζόμαστε μια πολιτική του εκπολιτισμού. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν αρκεί να κάνουμε εξαγωγή των καλών στοιχείων του δυτικού πολιτισμού, των δικαιωμάτων, αλλά χρειάζεται και να βλέπουμε όλα τα ελαττώματα της Δύσης, την ηγεμονία της τεχνο-υλιστικής διαδικασίας και του κέρδους, την απώλεια του νοήματος και της ποιότητας της ζωής. Σε άλλους πολιτισμούς, που τους αποκαλούμε μάλιστα "υπανάπτυκτους", μπορούμε να βρούμε πολλές θεμελιώδεις αξίες: φιλοξενία, φιλία, ανθρώπινη σχέση, αλληλεγγύη. Εμείς ζούμε σε έναν πολιτισμό που κυριαρχείται από τον οικονομικό και ποσοτικό υπολογισμό, που δεν βλέπει την ανθρώπινη δυστυχία ή και την ευτυχία, που είναι αόρατες. Οφείλουμε να αλλάξουμε αυτή την νοοτροπία (...)».
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=303