Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Οι ανθρώπινες ασπίδες της Γάζας

Νίκος, Παρασκευόπουλος

2009-01-08


Την ώρα της τραγωδίας οι μακρινές εκφράσεις θλίψης και τα αυτονόητα, όχι μόνο περιττεύουν, αλλά και ενοχλούν. Κάποτε, όμως, αυτά τα αυτονόητα αποσιωπώνται, ώστε να αναπτύσσονται ανεμπόδιστα οι πολιτικές που τα καταπατούν. Τότε η συζήτησή τους ξαναγίνεται χρήσιμη.

Η έξοδος από τον όλεθρο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και η δυσβάστακτη για το σύνολο της ανθρωπότητας εμπειρία του Ολοκαυτώματος ώθησαν τους λαούς της Γης στην προσπάθεια οικοδόμησης σημαντικών αναχωμάτων δικαιοσύνης και πολιτισμού. Ελπίδες επενδύθηκαν στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Σύμβαση, στις Συμβάσεις της Γενεύης και στη δημιουργία θεσμών και δομών διεθνούς δικαιοσύνης. Ανάμεσα στους κανόνες που κατοχυρώθηκαν ως υπέρτατες εγγυήσεις ανθρωπισμού συναντώνται πρώτες ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας καθώς και η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας ανάμεσα στην ευθύνη και στην κύρωση. Αυτές οι εγγυήσεις ενσωματώθηκαν και στα εθνικά Συντάγματα πλείστων χωρών, στις οποίες ανήκουν (με τη χρονική σειρά της αναγνώρισης) η Γερμανία και η Ελλάδα.

Η διεθνής κοινότητα συμφώνησε επίσης για ένα βασικό εννοιολογικό περιεχόμενο της αξιοπρέπειας ή αντίστροφα της εξευτελιστικής συμπεριφοράς: η προσβολή αυτή διαπιστώνεται όταν κάποιοι μεταχειρίζονται τους ανθρώπους σαν άψυχα όντα, σαν απλά μηχανικά εργαλεία για την επίτευξη των στόχων τους. Αντίθετα, δεν προσβάλλει την αξιοπρέπεια μια δίκαιη ποινή, αφού ο πολίτης καταδικάζεται για κάτι που επέλεξε να πράξει. Ισα ίσα, με την επιβολή της προβλεπόμενης ποινής αυτός αναγνωρίζεται ως υπεύθυνο και αυτοπροσδιοριζόμενο υποκείμενο. Οι δράστες, όμως, στους Δίδυμους Πύργους σκότωσαν ανθρώπους ανυπαίτιους, ανύποπτους, καθιστώντας τους απλά εργαλεία για το πέρασμα ενός τρομοκρατικού μηνύματος. Δεν κατέστρεψαν μόνο τη ζωή τους, αγνόησαν την ανθρώπινη υπόσταση και αξία τους.

Η ρητορεία που καλλιεργεί συναινέσεις για μαζικές προσβολές της ανθρώπινης υπόστασης είχε ακουστεί ηχηρή ταυτόχρονα με τους βομβαρδισμούς και τα άμαχα θύματα στη Σερβία και στο Ιράκ. Παράπλευρες ζημίες! Σαν να ήταν οι άνθρωποι τούβλα σπιτιών ή έπιπλα που καταστράφηκαν. Φθηνά. Σαν να μπορούν να θυσιάζονται, απλοί αριθμοί στο μπλοκάκι, προκειμένου να πληγεί ένας άλλος, ο εχθρός.

Αυτή είναι ακριβώς και η περίπτωση της Γάζας. Τι ισχυρίζονται οι επιτιθέμενοι; «Ευθύνεται η Χαμάς, που χρησιμοποιεί τους αμάχους σαν ανθρώπινες ασπίδες». Ετσι λησμονιούνται ξαφνικά τα αυτονόητα: χωρίς άλλο, οι σκοπευτές της Χαμάς πλήττοντας με ρουκέτες αδιακρίτως αμάχους ή χρησιμοποιώντας «ανθρώπινες ασπίδες» συντρίβουν την ανθρώπινη υπόσταση. Οι εκατέρωθεν ευθύνες, όμως, δεν συμψηφίζονται. Ο άμαχος είναι ταμπού του διεθνούς δικαίου και ο φόνος του ενός δεν δίνει δικαιώματα φόνου στον αντίπαλο. Εντοπίζεται, μάλιστα, μια διαφορά όχι στο βαρύ άδικο, αλλά στην έκταση της ενοχής: άλλο να πλήττει αμάχους ένα οργανωμένο κράτος κι άλλο να δρουν οι παρακρατικοί ενός φυλακισμένου μέσα σε άθλιες συνθήκες λαού.

Φρικώδες ακούγεται και το σχόλιο διαφόρων, ότι η επίθεση στη Γάζα εντάσσεται στον προεκλογικό ανταγωνισμό της δημοκρατίας του Ισραήλ. Παιδιά νεκρά στον βωμό μιας εκλογικής επιτυχίας! Ποιος μπορεί να ακούει τη «σοβαρή» εκδοχή χωρίς να εξανίσταται;

«Εκείνοι χτυπούν αμάχους επίτηδες, εμείς άθελά μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός του Ισραήλ. Αλλος ένας πάγιος κανόνας εδώ παραγνωρίζεται: όταν κάποιος συνειδητοποιεί ότι προκειμένου να επιτύχει τον βασικό στόχο του θα προξενήσει αναπόφευκτα ή πιθανότατα και άλλα αποτελέσματα, αλλά το δέχεται και προχωρεί, τότε χαρακτηρίζεται από δόλο και γι’ αυτά. Στη γλώσσα των εννόμων τάξεων και των πολιτών, «θέλει». Αυτός ο δόλος στη Γάζα ομολογείται και αποδεικνύεται. Κατά τα λοιπά, οι εικασίες είναι εύκολες: ίσως και οι της Χαμάς να προτιμούσαν να πλήττουν στρατιωτικούς στόχους και να δέχονταν ως παράπλευρη ζημιά τους σκοτωμούς αμάχων· ίσως και κάποιοι Ισραηλινοί να επιδίωκαν ανταποδοτικά τα ίδια τα πλήγματα στους αμάχους.

Εξίσου βαριά είναι η προσβολή του κανόνα της αναλογικότητας. Οσο έκθετο απέναντι στο παγκόσμιο κράτος δικαίου και σε οποιαδήποτε έννομη τάξη είναι ένα άδικο πλήγμα, άλλο τόσο έκθετη είναι μια δυσανάλογη αντίδραση. Στη Γάζα, μάλιστα, η δυσαναλογία μετριέται με ζωές παιδιών. Αν τα στοιχεία αληθεύουν, οι εγκληματικές ρουκέτες της Χαμάς είχαν αφαιρέσει από το 2004 ώς τις παραμονές της μαζικής επίθεσης του ισραηλινού στρατού τη ζωή 15 Ισραηλινών πολιτών. Τα θύματα, όμως, των σημερινών επιχειρήσεων μέχρι τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές υπερβαίνουν τα 500. Ο Ν. Τσόμσκι επισήμανε εν τω μεταξύ ότι και η Νύχτα των Κρυστάλλων, ένα πραγματικό αλλά δυσανάλογα μικρότερο κακό είχε ως πρόφαση τη δολοφονία του Ερνστ φον Ρατ.

Στα μέσα του εικοστού αιώνα η πρόγνωση της εξέλιξης θα ήταν αδύνατη: μια μαζική προσβολή των θεμελιακών αρχών του νεωτερικού κόσμου χρεώνεται πλέον (και μάλιστα όχι για πρώτη φορά στις τελευταίες δεκαετίες) στο Ισραήλ, στο κράτος που ίδρυσαν τα θύματα, ενώ η Γερμανία παραμένει έκτοτε σταθερά προσηλωμένη στη διεθνή νομιμότητα.

Καθώς φαίνεται, στην εποχή μας συγκρούονται δύο διαφορετικές αντιλήψεις για το Ολοκαύτωμα. Κατά την πρώτη, η μεγάλη αυτή τραγωδία αποτελεί ένα μοναδικό και απόλυτο κακό, ανάλογο με το οποίο δεν εμφανίστηκε άλλοτε, ούτε και θα μπορούσε να επανεμφανιστεί στο μέλλον. Η δεύτερη άποψη, χωρίς να αμφισβητεί βέβαια το μέγεθος της τραγωδίας και της φρίκης, την προσγειώνει και τη μετρά. Δεν διστάζει να επιχειρεί συγκρίσεις με άλλες μελανές σελίδες της Ιστορίας.

Το έργο αυτής της σύγκρισης είναι γενικά άσκοπο και οδυνηρό για τα θύματα και τους απογόνους τους. Καταστροφική δυναμική αναπτύσσει, όμως, τώρα η άλλη άποψη, του Ολοκαυτώματος ως απόλυτου κακού. Δείχνει να εμπνέει κάποιους πολιτικούς και αξιωματούχους του Ισραήλ να προχωρούν αδίστακτα σε αγριότητες. Να σκοτώνουν μικρά παιδιά στη Γάζα, σαν να πρόκειται για κακό δευτερεύον.

* Καθηγητής Νομικής ΑΠΘ

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=3127