’’Το κόμμα σου λαέ’’
Ο αντιδραστικός νεολαϊκισμός του ΚΚΕ
Γιάννης, Παπαθεοδώρου
Αυγή της Κυριακής, 2009-01-11
Την Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2008, δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη», ένα επίκαιρο δήθεν «διήγημα» με τον τίτλο «Το λάθος τηλεφώνημα ενός φονιά». Το διήγημα υπογράφεται από τον/την Α. Σ. Α., που υποτίθεται πως το «αντιγράφει» για λογαριασμό της εφημερίδας. Πρόκειται για τον μονόλογο ενός αστυνομικού, που αποκαλύπτει, με μελοδραματικό τρόπο, τις κοινωνικές αιτίες που τον οδήγησαν να την «ανάψει» στο «κωλόπαιδο, το πλουσιόπαιδο». Το εν λόγω διήγημα θα ήταν απλώς αποτυχημένο, αν δεν ήταν συνάμα ανατριχιαστικό, μέσα στα συμφραζόμενα της συγκυρίας. Αποτελεί προσβολή της μνήμης του νεκρού Αλέξη Γρηγορόπουλου, και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί παρά να καταχωρηθεί στις πιο μελανές σελίδες του Ριζοσπάστη. Δεν έχει σημασία να αναφερθούμε εδώ στην ανύπαρκτη αισθητική αξία αυτού του «διατεταγμένου έργου τέχνης» (βλ. το άρθρο του Γ. Κοροπούλη, Αυγή, 6/1/09), όσο να συζητήσουμε το ύφος του, ως σύμπτωμα μιας ευρύτερης πολιτικής ρητορικής, η οποία όλο και πιο έντονα, όλο και πιο επιθετικά, επανεμφανίζεται στο λόγο του ΚΚΕ. Αναφέρομαι στην έξαρση του αντιδραστικού νεολαϊκισμού, που χαρακτηρίζει πλέον σχεδόν όλες τις δημόσιες παρεμβάσεις του συγκεκριμένου κόμματος, βραχυκυκλώνοντας όχι μόνο τους αριστερούς πολίτες αλλά και το ίδιο το πολιτικό σύστημα, με τη συστηματική καλλιέργεια μιας «αντιπολιτικής πολιτικής».Το βασικό συστατικό στοιχείο αυτού του λόγου είναι η έμφαση στα στερεότυπα, που μαρτυρούν την «κλήση προς τον λαό», ή τη «λατρεία του λαού». Δεν έχει κανείς παρά να διατρέξει το διήγημα για να καταλάβει πως πρόκειται για ένα μνημείο από κοινοτυπίες που αναπαριστούν την κοινωνική πραγματικότητα μέσα από μανιχαϊστικά και πολιτικά αδιαμεσολάβητα νοηματικά πεδία. Ο αστυνομικός με τα 700 ευρώ είναι το «παιδί της παραδουλεύτρας από το χωριό» και του αλκοολικού πατέρα, που υπηρετεί από ανάγκη στο Σώμα. Όλοι τον αγαπούν αλλά και τον εκμεταλλεύονται, κι αυτός, ταλαιπωρημένος, αποτυχημένος και αδικημένος, φροντίζει να πηγαίνει πιωμένος στο περίπολο, τιθασεύοντας την οργή του : «ό,τι κι αν άκουγα για τη μάνα μου και το αντριλίκι μου το πέρναγα ντούκου». Απέναντι του βρίσκονται όλοι οι άλλοι : τα «κωλόπαιδα από τα βόρια προάστια που βαριούνται τη σιγουριά του σπιτιού», οι «πολιτικοί», «οι διάφοροι κομπιναδόροι που κάνουν τις αρπαχτές τους», οι δημοσιογράφοι «που ουρλιάζουν στα κανάλια και μυξοκλαίνε», αυτοί που κατοικούν «στα ρετιρέ της παλιοκοινωνίας μας», οι επώνυμοι «που δε τους αγγίζει ούτε νόμος ούτε συνείδηση». Όλο αυτό το απόλυτο Κακό, άλλωστε, θα δικαιολογήσει και την ώρα την κακή : «Όχι, δεν οφείλω κανένα (sic) συγγνώμη σε κανέναν, κανέναν από τούτη τη βρωμοκοινωνία που ζούμε, εκτός ναι, εκτός από κείνο το παιδάκι που έστειλα στον άλλο κόσμο». Το ηθικό δίδαγμα του διηγήματος έρχεται αβίαστα στο τέλος : «Όλοι στο ίδιο καζάνι κλωθογυρνάμε, βλαστημώντας την τύχη μας που δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε». Φαίνεται, πως μετά την πρόσφατη παλινόρθωση του Στάλιν, το ΚΚΕ εφοδιάστηκε τώρα και με τα μελό του Νίκου Ξανθόπουλου, για να συμπληρώσει τις γλαφυρές αναλύσεις του για την κοινωνική ανισότητα.
Κι όμως, ετούτη η παραλογοτεχνική γραφή, με όλο το ακατέργαστο και χυδαίο υλικό της, δεν είναι παρά το πολιτισμικό παράγωγο που αντιστοιχεί απολύτως στο αντιπολιτικό φαντασιακό του νεολαϊκισμού, που προωθεί σήμερα το ΚΚΕ. Το «παιδί του λαού» που καταγγέλλει τους «εχθρούς του λαού», θύτης και θύμα μαζί, δεν είναι τίποτε άλλο παρά το τυπικό υποκείμενο ενός λόγου, που συρρικνώνει την ορθολογική σκέψη και τη μαρξιστική οπτική σε μια θυμική κοινωνική δυσφορία των «από κάτω» για τους «από πάνω». Ο διαρκής καταγγελτισμός, η άρνηση των ιδεολογικών και κοινωνικών αποχρώσεων, η προβολή της εμπειρικής εγγύτητας με τον «απλό κόσμο», όλα αυτά και πολλά άλλα στοιχεία, που προβάλλονται ως αυταπόδεικτες αλήθειες του «μαχητικού» και «αποκαλυπτικού» λόγου» του ΚΚΕ, καθιστούν σήμερα το συγκεκριμένο κόμμα το κατεξοχήν φορέα του αντιδραστικού νεολαϊκισμού. Ας προσέξουμε όμως. Ο νεολαϊκισμός αυτός, μολονότι ενσωματώνει πολλά στοιχεία από τον παλαιότερο γνώριμο λαϊκισμό του ΚΚΕ, διαφοροποιείται από εκείνον επειδή ακριβώς εγγράφεται σε ένα νέο πολιτικό πλαίσιο : στο πλαίσιο της μετα-κομμουνιστικής / μετα-ολοκληρωτικής συνθήκης.
Το φαινόμενο, βέβαια, δεν είναι καινούργιο και δεν αφορά μόνο το ΚΚΕ. Σε μεγάλο βαθμό, ο νεολαϊκισμός έχει πλήξει μεγάλα τμήματα της κομμουνιστικής αριστεράς αλλά και της σοσιαλδημοκρατίας. Το «χαμένο κέντρο» του «υπαρκτού σοσιαλισμού» πολλαπλασίασε την ιδεολογική απορρύθμιση της αριστεράς, ενθαρρύνοντας είτε τη δημιουργία κομμάτων της «αντισυστημικής αριστεράς» είτε τη δημιουργία λαϊκιστικών «κομμάτων διαμαρτυρίας». Το ενδιαφέρον, ωστόσο, στοιχείο της περίπτωσης του ΚΚΕ είναι πως αποτελεί το μοναδικό ίσως κόμμα στην Ευρώπη που συγκροτεί την ιδεολογική του ταυτότητα αποκλειστικά με τα υλικά του αντιδραστικού λαϊκισμού. Στην πολιτική του ρητορική και στη συνθηματολογία του εντοπίζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που προσπαθούν να συσπειρώσουν το κοινωνικό του ακροατήριο, κάτω από «αντιπολιτικά» προτάγματα : ο παλαιός αντι-αμερικανισμός και ο αντι-ευρωπαϊσμός του εξελίχτηκε σε επιθετικό εθνο-λαϊκισμό, οι θεωρίες συνωμοσίας για τα «σκοτεινά κέντρα» δίνουν και παίρνουν, η κουλτούρα της μνησικακίας και η καταστροφολογική εσχατολογία έγινε προεκλογικό σύνθημα (θυμίζω τα συνθήματα : «Τιμωρείστε τους!», «Έρχονται τα χειρότερα»), η διεθνιστική αλληλεγγύη για την Παλαιστίνη κατέληξε σε αντισημιτισμό και οι γνώριμες ιδεολογικές χρήσεις της ιστορίας γνώρισαν την πιο νεατερντάλεια εκδοχή τους (βλ. δηλώσεις Μάκη Μαῒλη σε εκδήλωση για τα 40 χρόνια από τη 12η Ολομέλεια του ΚΚΕ : «Το 1968 επιχειρήθηκε το γκρέμισμα θεμελίων του ΚΚΕ. Η επιχείρηση απέτυχε. Το 1989-1991, σε συνθήκες πρωτοφανείς, σε συνθήκες κυριαρχίας της αντεπανάστασης, επαναλήφθηκε η ίδια επιχείρηση, πολύ μεγαλύτερων διαστάσεων αυτή τη φορά. Απέτυχε. Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ στάθηκαν όρθιοι».)
Η μόνη συνοχή του πολιτικού λόγου του ΚΚΕ, σε ιδεολογικό επίπεδο, δεν είναι πλέον ο παλαιός δογματισμός του αλλά το ιδεώδες ενός κοινωνικού μετασχηματισμού, που επειδή δεν μπορεί, «προσωρινά έστω», να εκφραστεί με τη «δικτατορία του προλεταριάτου» αρκείται στην πληβειακή καρικατούρα της λαϊκιστικής «ανυπακοής». «Χέρι – χέρι» με το ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη, το ΚΚΕ εκφράζει με τον πιο αυθεντικό τρόπο την αρχαϊκή παρηγοριά του «κοσμάκη» που διαμαρτύρεται θυμικά και αντιπολιτικά για το κενό της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Με μια διαφορά όμως : σε αντίθεση με το ΛΑΟΣ, το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που υπόσχεται τον αντιδραστικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό. Κι ακριβώς για αυτό το λόγο, είναι ώρα να μαζέψει κανείς – οριστικά πλέον – εκείνη την ξεχασμένη «άδεια καρέκλα» στην αυλή της δήθεν «μεγάλης αριστεράς».
Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου διδάσκει
Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Εκτύπωση στις: 2024-04-26
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=3138