Μαθήματα από την κρίση
Ελίζα, Παπαδάκη
Τα Νέα, 2009-02-25
Από τον περασμένο Σεπτέμβριο που ξέσπασε η χρηματοοικονομική κρίση στις ΗΠΑ, για να επεκταθεί αμέσως στην Ευρώπη, στις άλλες ηπείρους κατόπιν βυθίζοντας την παγκόσμια οικονομία στην ύφεση, οι κυρίαρχες επί τρεις δεκαετίες αντιλήψεις για τη σοφία των αυτορρυθμιζόμενων αγορών και την ελαχιστοποίηση της παρέμβασης του κράτους έχουν ανατραπεί. Κανείς δεν τις υποστηρίζει πλέον. Τεράστιους δημόσιους πόρους χρειάστηκε να κινητοποιήσουν οι κυβερνήσεις για να στηρίξουν τις τράπεζες ώστε να εμποδίσουν τη συνολική κατάρρευση του χρηματοοικονομικού συστήματος. Παράλληλα, με διαδοχικά προγράμματα δημοσίων επενδύσεων, στήριξης των βιομηχανιών και της καταναλωτικής ζήτησης, πασχίζουν να συγκρατήσουν την πτώση της παραγωγής, των εισοδημάτων, της απασχόλησης.Αλλά τόσο εκτεταμένη αποκαλύπτεται η αλληλοϋπερχρέωση στον χρηματοοικονομικό τομέα, που αποκατάσταση της υγείας του ακόμα δεν διακρίνεται. Ο Άλαν Γκρίνσπαν, επί δεκαεννέα χρόνια πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ υπήρξε ίσως ο ισχυρότερος εκφραστής των κυρίαρχων αντιλήψεων, μιλά τώρα για την ανάγκη κρατικοποίησης μεγάλων αμερικανικών τραπεζών. Και ο άλλοτε θεματοφύλακάς τους, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, παροτρύνει τις κυβερνήσεις να διαθέσουν περισσότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν την ύφεση. Η ανεπάρκεια των πρωτοφανών σε εμβέλεια μέτρων που έχουν ληφθεί έως τώρα σχετίζεται με τη σφοδρότητα της κρίσης, αλλά και με τον στενά εθνικό τους προσανατολισμό. Διότι πολιτικές που επικεντρώνονται σε εθνικά συμφέροντα τείνουν να αλληλοεξουδετερώνονται, όταν κάθε χώρα επιδιώκει να στηρίξει τις βιομηχανίες ή τις τράπεζές της εις βάρος άλλων. Το βλέπουμε αυτές τις μέρες με τους κινδύνους που απειλούν τις οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης, επειδή δεν στηρίχθηκαν όπως απαιτούσε το άνοιγμά τους στην Ένωση, να γίνονται μπούμερανγκ για τη Δυτική. Στη δεύτερη μετά την κρίση σύνοδό τους τον Απρίλιο στο Λονδίνο, οι ηγέτες των 20 μεγαλύτερων ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών έχουν έτσι να συζητήσουν πώς θα προωθήσουν έναν πολύ καλύτερο συντονισμό σε παγκόσμιο επίπεδο ταυτόχρονα με τη θέσπιση διεθνών κανόνων για τη ρύθμιση και την εποπτεία των αγορών.
Η κρίση δεν ανέτρεψε όμως μόνο παραδοχές για την ισορροπία αγοράς και κράτους αναδεικνύοντας τη δημόσια παρέμβαση. Κλονίζει επίσης τον δεύτερο πυλώνα του νεοφιλελευθερισμού, τις πεποιθήσεις υπέρ της ευελιξίας στην αγορά εργασίας ιδίως, ότι προάγει την ανάπτυξη, κατά των δυσκαμψιών αντίστοιχα. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει ένας από τους εγκυρότερους Ευρωπαίους οικονομολόγους, ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λουβέν Πολ ντε Γκράουβε. Το αμερικανικό υπόδειγμα, που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν και να απολύουν χωρίς περιορισμούς, να προσαρμόζουν τους μισθούς γρήγορα προς τα πάνω ή προς τα κάτω όταν αλλάζουν οι συνθήκες, είχε θεωρηθεί το βέλτιστο και είχε εμπνεύσει στην Ευρώπη τη «στρατηγική της Λισαβώνας», τη φιλοδοξία η Ένωση να μετατραπεί σε ευέλικτη οικονομία, υπενθύμιζε προχθές στους « Financial Τimes». Σήμερα όμως η ευελιξία γίνεται σοβαρό μειονέκτημα και ο λόγος είναι ο αποπληθωρισμός του χρέους, εξηγούσε στο άρθρο του.
Εφ΄ όσον το χρέος, οι οφειλές επιχειρήσεων και νοικοκυριών, είναι άκαμπτο ονομαστικό μέγεθος, ενώ οι μισθοί, η απασχόληση, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων συνιστούν ευέλικτες μεταβλητές, η οικονομία ωθείται σε καθοδική πορεία από την οποία πολύ δύσκολα θα ξαναβγεί: επιχειρήσεις που χρωστάνε απολύουν ή και μειώνουν μισθούς, απολυμένοι και νοικοκυριά αδυνατώντας να πληρώσουν τις δόσεις χάνουν ή πουλάνε μαζικά τα σπίτια τους, οι τιμές πέφτουν, εντέλει απειλούνται με χρεοκοπία οι τράπεζες. Σε αυτήν την πτωτική πορεία χρειάζεται ένα φρένο, και τέτοιο είναι οι «ακαμψίες» στους μισθούς, στις τιμές και τις συμβάσεις εργασίας, αλλά και σε μια κοινωνική ασφάλιση με γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας. Γι΄ αυτό και οι πιο ευέλικτες οικονομίες πλήττονται σφοδρότερα από τις δύσκαμπτες. Στα κράτη με μεγαλύτερες κοινωνικές παροχές, άλλωστε, δεν αυξάνεται αναγκαστικά περισσότερο το δημόσιο χρέος, αφού μαζί με τα εισοδήματα συντηρούνται η οικονομική δραστηριότητα και τα φορολογικά έσοδα, καταλήγει ο ντε Γκράουβε, επικρίνοντας τους αναλυτές που εξακολουθούν να αξιολογούν τις οικονομίες με κριτήριο την ευελιξία.
Τι θα σήμαιναν οι διεισδυτικές αυτές παρατηρήσεις για εμάς στην Ελλάδα; Προφανώς όχι να διατηρήσουμε τις υφιστάμενες δομές, τον διχασμό των εργαζομένων στους καλά προστατευμένους, κάποτε δυσκίνητους, και στους εκτεθειμένους στην ευελιξία μέχρι και στον ακραίο βαθμό της καταπάτησης νόμων και συλλογικών συμβάσεων, που και μεγάλες κοινωνικές ανισότητες εκφράζει και την ανάπτυξη υπονομεύει. Να κατανοήσουμε όμως ότι η απάντηση δεν βρίσκεται στη γενική απελευθέρωση των αγορών, όπως επίμονα ακόμα υποδεικνύεται, αλλά σε μια πολιτική, συλλογική αντιμετώπιση, στη βάση διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε διαφορετικά κοινωνικά συμφέροντα, που θα σχεδιάσει την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, θα ανακατανείμει τις δημόσιες δαπάνες και θα διασφαλίσει έσοδα αλλάζοντας το φορολογικό σύστημα.
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=3282