Εγώ, ο μαθητής στον Ρέντη, που...
Βασίλης, Καρύδης
Αυγή της Κυριακής, 2009-04-19
Για την περίπτωση του νεαρού δράστη και αυτόχειρα στη Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ στον Ρέντη, έχουν ειπωθεί περίπου τα πάντα. Για την κοινωνική ένταση και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα βίας, όπως και μια γενικευμένη διάθεση αυτοδικίας στην καθημερινότητα. Τα ειδικότερα προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού και απόρριψης που βιώνει η δεύτερη γενιά μεταναστών. Την απουσία δομών διάγνωσης και πρόληψης στα σχολεία, και την αντιμετώπιση «προβληματικών» συμπεριφορών με στιγματισμό, αποκλεισμό, τιμωρίες και αποβολές. Ακόμη και για την εξωφρενική έκταση της μαύρης αγοράς όπλων, σε μια χώρα που ρητά και διαχρονικά απαγορεύεται η οπλοφορία.
Έχω όμως την εντύπωση ότι δεν επισημάνθηκε η βαρύτητα και η σημασία του σημειώματος που άφησε ο αυτόχειρας, πέραν κάποιων, μάλλον ηθικολογικών, αναφορών στη σκληρότητα του κειμένου. Αντιγράφω: «Δεν έχω σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή. Φτύνω κατάμουτρα στην “αξιοπρέπεια” και την “τιμή” σας και σε ό,τι έχετε ιερό…Για τους περισσότερους από εσάς μπορεί να ακούγομαι παρανοϊκός, εγκληματίας ή δολοφόνος…Μέχρι στιγμής δεν έχω εισπράξει τίποτα άλλο παρά την απόρριψη και την ύβρη των γύρω μου. Σας τα επιστρέφω…Δεν είμαι αναγκασμένος να δώσω περαιτέρω εξηγήσεις για τις πράξεις μου. Δεν έχω γνωρίσει παρά ένα άτομο που να αξίζει σαν άνθρωπος …και ελπίζω πως με ό,τι κάνω την Παρασκευή θα αλλάξει γνώμη για μένα».
Είναι φανερό ότι εδώ παρατηρείται ισοδυναμία όπλου και λόγου. Το σχέδιο είναι απλό: προηγείται το σημείωμα, που περιλαμβάνει τις ανθρωποκτονίες, και έπεται η αυτοκτονία. Με συνειδητό τρόπο, ο λόγος επιχειρεί να σοκάρει, όσο και οι σχεδιαζόμενες και προαναγγελλόμενες πράξεις. Όπως έχει επισημάνει ο Φουκώ, σε μία αντιπαράθεσή του με τον Ζ. Ντεριντά: «Κάθε λόγος, όποιος και να είναι, απαρτίζεται από ένα σύνολο εκφορών που η καθεμιά τους γεννάται στον χώρο και τον χρόνο της, σαν ισάριθμα νοητικά συμβάντα. Αν έχουμε να κάνουμε με καθαρή απόδειξη, αυτές οι εκφορές μπορούν να διαβαστούν σαν μία σειρά συμβάντων που συνδέονται μεταξύ τους σύμφωνα με έναν ορισμένο αριθμό τυπικών κανόνων»1 «Τρέλα και Φιλοσοφία», Ολκός/Μικρή Άρκτος, Αθήνα, 1994, σ. 114.
Θεωρώ ότι για την αποκρυπτογράφηση του λόγου και την κατανόηση των πράξεων του δράστη-αυτόχειρα εντός των κοινωνικών συμφραζομένων, είναι αποκαλυπτική η ανάλυση που επιχειρούν ο Φουκώ και οι συνεργάτες του στο συλλογικό έργο: «Εγώ, Ο Πιέρ Ριβιέρ, που έσφαξα τη μητέρα μου, την αδερφή μου και τον αδερφό μου…»2 ΚΕΔΡΟΣ, 2002
Οι συγγραφείς ανατέμνουν μία δικογραφία για ένα έγκλημα μητροκτονίας-αδελφοκτονίας, που εκδικάστηκε σε γαλλικό επαρχιακό δικαστήριο, το 1836. Στα υλικά συμπεριλαμβάνεται και ένα εκτενές κείμενο-υπόμνημα που συνέταξε ο ίδιος ο δράστης. Ο δολοφόνος γίνεται αφηγητής. Αναλαμβάνει την πράξη και -όπως ο δράστης στον Ρέντη- δεν επιζητά χάρη ή συμφιλίωση με τον εαυτό του ή την κοινωνία, την ευρύτερη ή και την μικρο-κοινωνία του σχολείου στην πρόσφατη περίπτωση. Προσδίδει αξία και «εξεγερσιακό» χαρακτήρα σε αυτό που σχεδιάζει να κάνει. Αυτό υποδηλώνει η κατακλείδα του σημειώματος προς το μόνο πρόσωπο που εκτιμούσε αλλά κι αυτό -ως μη όφειλε- τον «απέρριψε». Με δύο λόγια, «για να ακουστεί» έπρεπε να σκοτώσει και να πεθάνει. Αρνείται την «τερατώδη» διάσταση των πράξεών του. Θεωρεί τον εαυτό του εντεταλμένο να αποδώσει μία άλλη δικαιοσύνη, καθώς η υφιστάμενη κατάσταση δεν αποκαθιστά το δίκαιο. Όπως αναφέρει ένας από τους σχολιαστές της δικογραφίας Ριβιέρ: «Στο πλαίσιο αυτής της κατάστασης, ορισμένοι μέσα από τον αγροτικό κόσμο θα βάλουν στη ζυγαριά την ίδια τους τη ζωή, αλλά και τα λογικά τους για να μπορέσουν να πάρουν τον λόγο. Στην πραγματικότητα ο λόγος τους θεωρούνταν αμελητέος… Ακόμη και αν οι φωνές τους είναι κραυγαλέες για τους κυρίαρχους, δεν είναι παρά ψίθυροι ετοιμοθάνατων ανθρώπων. Αν καταφέρουν να ακούσουν τον λόγο τους, δεν τον πιστεύουν. Έτσι, για να ακουστεί κάποιος, πρέπει να σκοτώσει…Θέλουν τέρατα; Θα τα έχουν. Αλλά σʼ αυτά, ο καθένας θα μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του…» (σ. 252-253).
Εμείς, άραγε, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας σε τέτοια περιστατικά ως μέρος του προβλήματος;
* Ο Β. Καρύδης είναι Αν. καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Εκτύπωση στις: 2024-04-23
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=3457