H μεταπολιτική του φόβου
Ανδρέας, Πανταζόπουλος
Το Βήμα της Κυριακής, 2009-10-11
Η λεγόμενη χαλάρωση των κομματικών ταυτίσεων έχει καταστεί ένα κεντρικό μοτίβο για την προσέγγιση της εκλογικής συμπεριφοράς μερίδας πολιτών. Και αναμφισβήτητα περιγράφει μια πραγματικότητα. Η παρακμή των μεγάλων ιδεολογικών αφηγήσεων και η ατομικιστική πρόσληψη των διακυβευμάτων εκβάλλουν σε μια πτητική φιγούρα ψηφοφόρου, απελευθερωμένου από παραδοσιακά δεσμά, φοβικού και κυνικού, χαρακτηριστικά που απαντώνται διαζευκτικά ή και σωρευτικά, ανάλογα με τη συγκυρία. Το ύφος του νεοψηφοφόρου εικονίζει έναν εύθραυστο ρεαλισμό, μια επιθυμία αέναης κατάκτησης αλλά και ένα βασικό ένστικτο συντήρησης. Εχοντας συνεισφέρει με την εγωτική εξισωτική του συμπεριφορά στην κρίση της αντιπροσώπευσης, απαιτεί να μοιάσει στους από πάνω την ίδια στιγμή που ο εφιάλτης της πτώσης τον κυριεύει. Ομηρος ενός ακόρεστου καταναλωτισμού, απαξιώνει το αίσθημα μιας αλληλέγγυας πολιτοφροσύνης, στην οποία όμως καταφεύγει για να προστατευθεί από απειλές. Ταυτόχρονα με την υποτίμηση κάθε συμβολαιακού δεσμού, τη δυσφήμηση κάθε κληροδοτημένου φορτίου, τρομοκρατείται όταν ανακαλύπτει ότι η έκπτωση της εκκοσμικευμένης πίστης του τον καθιστά ευάλωτο.
Ο νεοψηφοφόρος, μέσα στη σημερινή δημοκρατία της γνώμης, μεταθέτει στους άλλους την ευθύνη των ατυχημάτων πορείας, αυτοθυματοποιείται, ενίοτε παλιμπαιδίζει, γίνεται διαρκής ροή, βορά της λαϊκιστικής συκοφαντίας. Οι απορριπτικές του εκρήξεις, τα διαδοχικά «μέτωπα της άρνησης» που συνάπτει, αντικατοπτρίζουν την τρυφηλή, ευσυγκίνητη αδυναμία του να αναστοχασθεί την ατομική του τροχιά μέσα στον δεσμευτικό ορίζοντα του γενικού συμφέροντος. Η λυτρωτική πτώση των απαγορεύσεων, η άρση των ορίων, αντί να τον χειραφετεί, τον καθιστά περισσότερο έμφοβο, και τον δεσμεύει στη θεραπευτική μιας ενάρετης συμπονετικής δημοκρατίας.
Αλλά αυτή η θρηνητική φιγούρα του νεοψηφοφόρου που εναλλάσσεται, όταν δεν συμπληρώνεται από εκείνη του αδηφάγου ιδιώτη, όσο αληθινή και αν είναι, υπολείπεται της πραγματικότητας. Γιατί μια κοινωνιο-ιστορία των παθών, μια ιστορία ιδωμένη αποκλειστικά από τα κάτω, εξαλείφει την ευθύνη της πολιτικής, τη διαπλαστική της λειτουργία, τη δημοκρατικά δομημένη έκφραση της συλλογικής βούλησης. Την «τέχνη» των από πάνω που έχει συρρικνωθεί σε ειδικοκρατική τεχνική. Που έχει εκκενώσει τη συμβολική διάσταση της πολιτικής, το συγκρουσιακό της περιεχόμενο, και στη θέση τους έχει βάλει μια κατακερματισμένη «επικοινωνιακή» τους διαχείριση. Διαχείριση, που διαρκώς επεξεργάζεται διαδοχικά σενάρια μιας ηθικής, μιας μεταπολιτικής του φόβου. Αυτήν ακριβώς την κομφορμιστική υποκατάσταση διερμηνεύει η διατύπωση: «κρίση εμπιστοσύνης» στο πολιτικό σύστημα. Την εκούσα παραίτηση των ελίτ από το καθήκον να διαμεσολαβούν, να μεταποιούν από σχετικά αυτόνομες θέσεις και «αμερόληπτα», στο όνομα ενός γενικού «πιστεύω», αυτό του γενικού συμφέροντος, τα ατομικά και συλλογικά συναισθήματα. Αν μέσα στον όρο εμπιστοσύνη υπάρχει η λέξη «πίστη», είναι γιατί η πολιτική δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτήν. Γι΄ αυτό και η απαξίωση, η αποϊεροποίηση/ αποπολιτικοποίηση του φόβου καθιστά τους ψηφοφόρους φορείς του απρόβλεπτους: η επικοινωνιακή τους χειραγώγηση είναι ηρεμιστικό με ημερομηνία λήξης.
Το μείζον πρόβλημα των ελίτ είναι αυτό: προάγουν μια κοινωνική ηθική του φόβου, γιατί έχουν ήδη καταληφθεί από τον φόβο της πολιτικής. Οι ποικίλες εκδοχές της ελάχιστης διακυβέρνησης, που πολλές φορές εδράζονται στον μεταπολιτικό μύθο του μεσαιοχωρίτη ψηφοφόρου, υποτιμούν ζωτικά αιτήματα ασφάλειας και προστασίας που της απευθύνονται. Γιατί πίσω από την υπαρκτή ρευστοποίηση των κομματικών επιλογών, των μνησίκακων μεταστροφών από το ένα κόμμα στο άλλο, κρύβεται για πολλούς μια σιδερένια, αμετάβατη λογική: η αντιμετώπιση του φόβου.
Εκτύπωση στις: 2024-04-20
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=3964