Η διεθνής ύφεση τελειώνει, σʼ εμάς αρχίζει;
Ελίζα, Παπαδάκη
Κυριακάτικη Αυγή, 2009-11-01
Ενδείξεις ότι τερματίζεται η ύφεση καταγράφονται πιο εντυπωσιακές στις ΗΠΑ, ασθενέστερες και στην Ευρώπη, την ώρα που η ελληνική οικονομία τώρα θα αρχίσει να παρουσιάζει αρνητικούς ρυθμούς μεγέθυνσης. Τίθενται έτσι δύο ερωτήματα: Εδραιώνονται πλέον ευνοϊκότερες διεθνείς συνθήκες; Και, αν ναι, κατά πόσον θα είμαστε σε θέση να τις αξιοποιήσουμε για τη δική μας ανάπτυξη;Εντυπωσιακός ήταν πράγματι ο ετήσιος ρυθμός 3,5% της αύξησης που κατέγραψε το αμερικανικό ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο φέτος, ύστερα από τέσσερα διαδοχικά τρίμηνα συρρίκνωσης. Η επίσημη ανακοίνωση από το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ την Πέμπτη ξεπερνούσε τις προσδοκίες των αναλυτών και έστειλε τα Χρηματιστήρια πάλι στα ύψη.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι διατηρούν ωστόσο σοβαρές επιφυλάξεις για τη συνέχεια. Κατά ένα μέρος - από μία έως και τέσσερις μονάδες, οι εκτιμήσεις διαφέρουν πολύ - η καλοκαιρινή άνοδος αποδίδεται στο τεράστιο πακέτο δημοσιονομικής τόνωσης (787 δις δολάρια) που προώθησε η κυβέρνηση Ομπάμα μετά το Φεβρουάριο, οι θετικές επιπτώσεις της οποίας όμως φθίνουν και θα έχουν εξαλειφθεί ως τα μέσα του επομένου έτους. Και καθώς το δημόσιο έλλειμμα έχει φθάσει σε πρωτοφανές ύψος για συνθήκες ειρήνης, ουδείς προτείνει νέα πακέτα αυτού του είδους. Παράλληλα, όλοι φοβούνται ότι η ανεργία στις ΗΠΑ θα εξακολουθήσει να ανεβαίνει για αρκετά τρίμηνα ακόμα.
Στην Ευρώπη εθνικολογιστικά στοιχεία για το θερινό τρίμηνο μέχρι στιγμής δεν έχουν δημοσιευθεί. Η κύρια θετική ένδειξη πρόσφατα ήταν το άλμα του δείκτη οικονομικού κλίματος (που καταρτίζει η Επιτροπή βάσει ερωτηματολογίων προς τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές στις χώρες μέλη) κατά 3,4 μονάδες τον Οκτώβριο από τον Σεπτέμβριο. Έναντι του μακροχρόνιου μέσου όρου ο δείκτης παραμένει χαμηλός (Ευρωζώνη 86,2, Ε.Ε.-27 86), ωστόσο η άνοδος των 22 μονάδων από το Μάρτιο που κατέγραψε το χαμηλότερο επίπεδό του ήταν η μεγαλύτερη που έχει σημειωθεί ποτέ μέσα σε ένα εξάμηνο. Και ενθαρρυντικό θεωρείται ότι η σημαντικότερη συμβολή τον Οκτώβριο προήλθε από τη βιομηχανία. Συνεχίσθηκε πάντως και τον Οκτώβριο ελαφρά αρνητικός ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη (-0,1%).
Τον Σεπτέμβριο έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κατέγραψε για πρώτη φορά ετήσια μείωση στη δανειοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών από τις τράπεζες. Όμως ο αριθμός των παραπονουμένων για περιοριστικές πιστωτικές συνθήκες υποχωρεί αισθητά, ενώ οι περισσότεροι προβλέπουν ανάκαμψη του τραπεζικού δανεισμού τους επόμενους μήνες.
Από την άλλη πλευρά και εδώ η ανεργία εξακολουθεί να ανεβαίνει. Όπως ανακοίνωσε προχθές η Eurostat, το Σεπτέμβριο έφθασε το 9,7% στην Ευρωζώνη (από 7,7% τον ίδιο μήνα πέρυσι και από 9,6% τον Αύγουστο), το 9,2% στην Ε.Ε.-27 (από 7,1% και 9,1% αντίστοιχα). Στους νέους ειδικότερα ξεπέρασε πια το 20%, ενώ ο συνολικός αριθμός των ανέργων υπολογίζεται σε 15,3 εκατομμύρια στην Ευρωζώνη, σε 22,1 εκατομμύρια στην Ε.Ε.-27.
Με τη θεαματική ανάκαμψη ήδη της Κίνας και των αγορών που ανοίγουν πάλι στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η εκτίμηση που επικρατεί έτσι είναι ότι η βαθύτερη ύφεση που έπληξε μεταπολεμικά τις ανεπτυγμένες οικονομίες μάλλον τελειώνει. Καθώς όμως τα κράτη έχουν υπερχρεωθεί, οπότε θα αναγκαστούν να δημιουργούν πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς τους, και παράλληλα τα εκρηκτικά προβλήματα στο τραπεζικό σύστημα που προκάλεσαν την κρίση απέχουν πολύ από το να έχουν λυθεί, μια επιστροφή σε ρυθμούς μεγέθυνσης σε επίπεδα σαν εκείνα μέχρι το 2007 δεν φαίνεται δυνατή για αρκετά χρόνια. Αυτό είναι το πνεύμα, τόσο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προχθές, όσο και στο κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο των ΗΠΑ.
Μπροστά μας η άνοδος των επιτοκίων
Στην Ελλάδα οι εθνικοί λογαριασμοί καταγράφουν στασιμότητα του ΑΕΠ το πρώτο εξάμηνο φέτος, εξέλιξη που έμοιαζε θετική σε σύγκριση με τη δραστική συρρίκνωση που κυριαρχούσε στην ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά. Αν επαληθευθεί όμως η πρόβλεψη του υπουργού Οικονομικών Γιώργου Παπακωνσταντίνου ότι θα έχουμε μείωση του ΑΕΠ 1,5% φέτος, αυτό συνεπάγεται διπλάσια ετήσια μείωση, της τάξης του 3%, στο δεύτερο εξάμηνο. Σημαίνει δηλαδή ότι εμείς μπαίνουμε στην ύφεση την ώρα που οι άλλοι βγαίνουν από αυτήν.
Αλλά δεν πρόκειται μόνο για διαφορά φάσης. Διότι η συγκράτηση του ΑΕΠ από την πτώση ήδη το πρώτο εξάμηνο συνδέεται με το «δημοσιονομικό εκτροχιασμό», με τη μεγάλη αύξηση των καταναλωτικών δαπανών του Δημοσίου, που μεταφράζονται σε εισοδήματα, όπως και με την κατάρρευση των φορολογικών εσόδων, που επίσης συντήρησε εισοδήματα. Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου οι δαπάνες του προϋπολογισμού έτρεχαν με ετήσιο ρυθμό 15,6% ενόσω τα έσοδα μειώνονταν κατά 3,2%, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν προχθές.
Η συνακόλουθη διεύρυνση του ελλείμματος στα 23 δις έναντι 12,2 δις το αντίστοιχο εννεάμηνο του 2008 χρηματοδοτήθηκε βέβαια με υπέρογκο πρόσθετο δανεισμό, χωρίς στόχους για τη βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας της χώρας (πιο κραυγαλέα περίπτωση οι επιδοτήσεις για την αγορά εισαγομένων αυτοκινήτων). Και βρισκόμαστε σήμερα να πρέπει για πρώτη φορά σε συνθήκες ύφεσης, συμπίεσης της παραγωγής, των εισοδημάτων, της απασχόλησης και μεγάλης πτώσης των επενδύσεων, να ασκηθεί περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, να συγκρατηθούν συνολικά οι δημόσιες δαπάνες και να αυξηθούν τα φορολογικά έσοδα, ώστε να μπει σε καθοδική πορεία το έλλειμμα και το χρέος, όταν τέτοια πολιτική δεν εφαρμόστηκε όλα τα χρόνια της οικονομικής μεγέθυνσης που θα ήταν πολύ πιο εύκολο.
Όπως έγινε γνωστό προχθές, σε επιστολή του προς τον επίτροπο Χοακίν Αλμούνια ο υπουργός Γιώργος Παπακωνσταντίνου εκτιμά σε 10% του ΑΕΠ την μέχρι το Σεπτέμβριο υστέρηση των εσόδων έναντι των προβλέψεων του προγράμματος σταθερότητας, σε 1,7% του ΑΕΠ την υπέρβαση των δαπανών. Και δεσμεύεται για την επαναφορά του ελλείμματος σε μονοψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ το 2010 και σε μια πολιτική που θα το ρίξει στο 3% μεσοπρόθεσμα. Πώς θα το επιτύχει;
Ορισμένοι θέλουν αισιόδοξα να παραβάλουν τη σημερινή κατάσταση της οικονομίας με εκείνην που είχε παραλάβει κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πάλι το 1993, για να τονίσουν πώς κατορθώθηκε τότε να πέσουν ελλείμματα και πληθωρισμός και να μπει η Ελλάδα στην ΟΝΕ το 2000. Τώρα όμως βρισκόμαστε πια στο ευρώ και μια σημαντική διαφορά είναι τα χαμηλά επιτόκια που ήδη απολαμβάνουμε, ενώ η δραστική σταδιακή μείωσή τους τότε έδινε μεγάλη ώθηση στην οικονομία, όμως τώρα κινδυνεύουν να αυξηθούν, αφενός σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο θα εδραιώνεται η ανάκαμψη, αφετέρου ειδικά για τη χώρα μας μέσω των spreads, καθώς θα πέφτουν οι διεθνείς αξιολογήσεις για την πιστοληπτική μας ικανότητα. (Μετά την Fitch το καμπανάκι χτύπησε και η Moodyʼs.)
Χωρίς ριζικές διαρθρωτικές αλλαγές και ανακατανομές πόρων, εισοδημάτων και πλούτου, που οι κυβερνήσεις δεκαπέντε ετών απέφυγαν από φόβο του (πολιτικού) κόστους, χωρίς να θιγούν προνόμια και οι πολλοί ευπορότεροι, τούτη τη φορά δεν θα τα καταφέρουμε. Κρίσιμο είναι να προστατευτούν πραγματικά αυτοί που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, όχι όλοι. Το προσχέδιο του νέου προϋπολογισμού αυτήν την εβδομάδα θα δώσει μια πρώτη ένδειξη για την κατεύθυνση της πολιτικής που θα ακολουθηθεί.
Στο μεταξύ ίσως οι κυβερνητικές εκτιμήσεις για την ύφεση στην ελληνική οικονομία να αποδειχτούν υπερβολικά απαισιόδοξες. Τα στοιχεία για τον κύκλο εργασιών στο λιανικό εμπόριο και για τον όγκο των πωλήσεων δείχνουν την πτώση να συνεχίζεται, αισθητά ελαφρότερα όμως από τους προγούμενους μήνες (ετήσια μεταβολή όγκου -4,5% τον Αύγουστο έναντι -12,5% του οκταμήνου). Ο δείκτης του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα παρουσίασε τον Οκτώβριο μεγαλύτερη άνοδο παρόσο στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες (+8 μονάδες συνολικά, +10 στο λιανικό εμπόριο, +12 στους καταναλωτές, όπου ίσως να επέδρασε η μετεκλογική ευφορία, μόνο +2 πάντως στη βιομηχανία, +4 στις κατασκευές και +5 στις υπηρεσίες). Η υποχώρηση του τουρισμού εκτιμάται σχετικά περιορισμένη σε πρόσφατη έκδοση της Alpha Bank, μεγαλύτερη στη ναυτιλία, ενώ και οι δύο κλάδοι θα ωφεληθούν από τη διεθνή ανάκαμψη, όπως και οι εξαγωγές γενικότερα. Αλλά τί άλλο θα σχεδιάσουμε να παράγουμε;
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=4010