Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Κεντριστές επαναστάτες

Σωτήρης, Λεβέντης

2010-01-29


Το μόνιμο παράπονο της υπό διαμόρφωση προεδρικής τάσης ότι βρίσκεται μεταξύ δύο πυρών, μεταξύ δύο άκρων, του Αλαβάνου/ΣΥΡΙΖΑ, και της Ανανεωτικής Πτέρυγας. Είναι καμιά φορά εξαιρετικά επικίνδυνο να υιοθετεί κανείς το μανδύα του κεντριστή σε ένα αριστερό κόμμα. Στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι βέβαια ιδιαίτερα επικίνδυνο για κανέναν, καθώς οι νέο-προεδρικοί συγκρίνουν ανόμοια πράγματα. Δεν είναι κομμουνιστές οι άνθρωποι της Ανανεωτικής Πτέρυγας, εν αντιθέσει με τους περισσότερους φίλους των άλλων δύο παρατάξεων. Και η Ελλάδα δεν βρίσκεται σε επαναστατική κατάσταση, ώστε να έχει ουσιαστικό νόημα η χρήση του όρου κεντριστές.

Ας θυμηθούμε όμως κάποιους άλλους κεντριστές του παρελθόντος, ξεκινώντας από τον Όλιβερ Κρόμγουελλ. Στην αγγλική επανάσταση και στον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο, η δύναμη ήταν αρχικά ήταν με τη δεξιά πτέρυγα της επανάστασης, τους Πρεσβυτεριανούς, οι οποίοι εκπροσωπούσαν, εκτός από την αυστηρά καλβινική οργάνωση της εκκλησίας, και τους μεγαλέμπορους του Λονδίνου. Η παράταση του εμφύλιου πολέμου ανέδειξε ένα νέο πολιτικό μόρφωμα, γύρω τριγύρω από τις Ανεξάρτητες Εκκλησίες και τη Νέα Πρότυπη Στρατιά. Το νέο πολιτικό μόρφωμα αυτό είχε εκ γενετής την αριστερή του πτέρυγα, τους Ισοπεδωτές (Levellers), η οποία έφτασε να γίνει σοβαρή δύναμη στην Αγγλία της εποχής. Ο Κρόμγουελλ και οι περί αυτόν αρχικά κινήθηκαν μαζί με την αριστερή τους πτέρυγα, αν και οι σχέσεις τους δεν ήταν ποτέ απόλυτα ομαλές. Έφτασαν σε πρόσκαιρη ρήξη, αλλά το 1648, όταν η Επανάσταση προχώρησε στην καθαίρεση του βασιλιά, αλλά και σε ριζική αλλαγή των περισσότερων θεσμών του κράτους, οι μόνοι σύμμαχοι που μπορούσε να βρει ο Κρόμγουελλ ήταν προς τα αριστερά του. Έτσι, η νέα συμμαχία δημιούργησε ένα καινούργιο πλάνο για ολόκληρη την αγγλική κοινωνία, που βέβαια ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Με την οριστική επιβολή του Κρόμγουελλ όμως, το 1649, έπαψε να υφίσταται και η ανάγκη για συμμαχίες. Οι κεντριστές επικράτησαν, και επέβαλλαν μία απροκάλυπτη δικτατορία, που ουσιαστικά κράτησε μέχρι την παλινόρθωση της μοναρχίας το 1660.

Κεντριστής ήταν και ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρρος, βάσει των συνθηκών που επικρατούσαν στη Γαλλία το 1793. Δεν μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει επ’ ουδενί κεντριστή τον Αντουάν Σαιν Ζυστ, τον μόνιμο σύντροφο του Ροβεσπιέρρου, ενώ για τον Κουτόν ο χαρακτηρισμός κάλλιστα ισχύει. Η αρχική σύγκρουση Γιρονδίνων-Ορεινών εκφράζει σαφέστατα και τη σύγκρουση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς μέσα στο αριστερό κομμάτι της Γαλλικής Επανάστασης. Η εκπαραθύρωση των Γιρονδίνων έφερε στην εξουσία την Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας, στην οποία η υπεροχή της αριστεράς είναι σαφής. Ο ένας χρόνος κατά τον οποίο ο Ροβεσπιέρρος ήταν η καθοδήγηση της επανάστασης όμως έφερε στην επιφάνεια καινούργιες συγκρούσεις, με τον Ροβεσπιέρρο να μην είναι πια ο εκπρόσωπος της αριστεράς. Η αριστερά, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον Ερρώ ντε Σεσσέλ και τον Κολό ντ΄ Ερμπουά, ακόμα και τον Ανάχαρση Κλουτς κατέληξε στη λαιμητόμο, ή, όπως ο Μπιγιώ-Βαρένν, περίμενε την ευκαιρία για ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τον Ροβεσπιέρρο. Και ήταν η αριστερά που έδωσε την καθοριστική ώθηση για την πτώση του Ροβεσπιέρρου στις 9 Θερμιδώρ. Μέχρι τον Θερμιδώρ, πλάσματα όπως ο Φουσέ θεωρούντο –και λειτουργούσαν- σαν οι πιο έξαλλα αριστεροί από όλους, και ήταν η δική τους ενεργή αντίδραση που έριξε την ομάδα του Ροβεσπιέρρου. Σε ευρύτερο επίπεδο, ο Ροβεσπιέρρος είχε έρθει σε ρήξη με τους ανραζέ και τους σαν-κυλλότ από το Φλεβάρη του 1794 τουλάχιστον.

Η τρίτη μεγάλη επανάσταση της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας, η Ρώσσικη, μας δίνει το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα κεντριστή, ενός κεντριστή που επίσης επικράτησε, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από όλους. Του Ιωσήφ Στάλιν. Η πρώτη άκρα αριστερά των Μπολσεβίκων εκφράστηκε γύρω στα 1919 από τον Πρεομπραζένσκυ, αργότερα και με πιο σαφή χαρακτηριστικά από τον Τρότσκυ, τέλος με την Ενωμένη Αντιπολίτευση. Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές της δεκαετίας του 20, όταν ήταν ακόμα ασαφές που θα κατέληγε η εξουσία, ο Στάλιν, σύμφωνα με όλες τις πηγές, εκπροσωπούσε την κεντρώα τάση. Για να επικρατήσει ήρθε σε συμμαχία με την δεξιά τάση, των Μπουχάριν-Ρύκωφ, και μάλιστα υιοθέτησε τις απόψεις τους για την ιδιωτική πρωτοβουλία (συνέχιση της ΝΕΠ, την προτροπή του Μπουχάριν προς τους αγρότες “πλουτίστε!” κοκ) αλλά και για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα. Μόνο όταν τελείωσε με τους αριστερούς στράφηκε εναντίον των δεξιών, υιοθετώντας τη σκληρότερη εκδοχή της κολλεκτιβοποίησης που είχαν προτείνει οι τροτσκιστές, κρατώντας όμως ταυτόχρονα και την ιδέα για ανάπτυξη του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα.

Συνολικά λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι απαραίτητα κακή θέση η κεντριστική. Βοηθά μάλιστα αν προτίθεται κάποιος να επιβάλλει την αριστερή δικτατορία του. Μία παρατήρηση που μπορούμε να κάνουμε ακόμα είναι ότι κανείς από τους 3 κεντρώους που περιγράψαμε δεν είχε ιδιαίτερες επιδόσεις στη θεωρία. Ο Κρόμγουελλ είχε για θεωρητικό νου τον Άιρτον, τον γαμπρό του, ο οποίος όμως πέθανε σχετικά νωρίς, πριν ο Όλιβερ κατορθώσει να επικρατήσει πλήρως (τις ιδεολογικές κόντρες του Άιρτον και του –πιο υποκριτή- Κρόμγουελλ με τους αριστερούς μπορεί κανείς να τις διαβάσει στα πρακτικά των συζητήσεων του Κεντρικού Συμβουλίου της Στρατιάς στο Πάτνυ, το 1647). Ο Ροβεσπιέρρος δεν άφησε πίσω του κάποιο σπουδαίο συγγραφικό έργο, ενώ ο Στάλιν κυρίως λανσάριζε ιδέες άλλων για δικές του: η κολλεκτιβοποίηση και ο σοσιαλισμός σε μία χώρα ήταν ιδέες άλλων, ενώ μία άλλη μεγάλη ιδέα που έχει μείνει στην ιστορία σαν σταλινική, αυτή του Λαϊκού Μετώπου, ποιος ξέρει ποιου στελέχους της Κομιντέρν θα ήταν αρχικά?

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=4310