Πάνος Δημητρίου: "Δεν μετανιώνω για την πορεία μου"
Παρουσίαση της Μαρούλας Πλήκα, Κυριακάτικη Αυγή, 2010-02-07
Η σημαντικότερη προσφορά της ανανεωτικής αριστεράς στον τόπο μας είναι ότι έβαλε στον πολιτικό λόγο το συναίσθημα. Έφερε ξανά την πολιτική στα μέτρα του ανθρώπου, του πολίτη. Αυτό πιστεύει ο Πάνος Δημητρίου σήμερα, στα 92 του χρόνια, και όταν αφηγείται ιστορίες από την πολυτάραχη, πλην όμως αδιάκοπη σχέση του με την αριστερά, δεν κρύβει ότι τα πρόσωπα, οι φιλίες και γενικότερα οι ανθρώπινες σχέσεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ιδεολογίας του και στις επιλογές του.
Σήμερα ο ΣΥΝ Β΄ Θεσσαλονίκης τιμά τον Πάνο Δημητρίου. Για τον μεγάλο αγωνιστή της αριστεράς θα μιλήσει ο δικηγόρος - αντιστασιακός Γιάννης Τριάρχου και ο πανεπιστημιακός και αντιπρόεδρος των ΑΣΚΙ, Ηλίας Νικολακόπουλος, ενώ χαιρετισμό θα απευθύνει ο πρόεδρος του ΣΥΝ, Αλέξης Τσίπρας. Την περασμένη Τετάρτη και ενόψει της σημερινής εκδήλωσης, περάσαμε μαζί με τον Μιχάλη Τριανταφυλλίδη το κατώφλι του σπιτιού του Πάνου και της Μίρας Δημητρίου, στη Θέρμη. Μας υποδέχτηκαν με ανοικτές τις αγκάλες στο ζεστό σπιτικό τους και επί δύο ώρες συζητούσαμε για την αριστερά. Το διαμέρισμα, λιτό. Παντού υπάρχουν βιβλία και φωτογραφίες. Πολλές ασπρόμαυρες, που έρχονται από το πιο μακρινό παρελθόν, απεικονίζουν κυρίως αγαπημένα πρόσωπα που έφυγαν… Στις έγχρωμες κυριαρχεί το χαμόγελο της “μικρής χορεύτριας”, της εγγονής τους Ιβάνας, και φωτίζει όχι μόνο τον χώρο άλλα και τη ζωή του ζευγαριού. Όπως μας αποκάλυψε η Μίρα, καθημερινά με τον Πάνο γίνονται οι μαθητές της Ιβάνας, η οποία μάλιστα ελέγχει και την πρόοδο του Πάνου στα μαθήματα. Ο καφές έγινε από τα χέρια της Μίρας, η κουβέντα ξεκίνησε και ο Πάνος, χαμογελαστός όπως πάντα, απαντούσε πρόθυμα, ακόμη και στα “πειράγματα” του Μιχάλη…
“Πάνο, μετά από όσα πέρασες στη ζωή σου και όπως είδες ότι εξελίχθηκαν τα πράγματα, εάν γυρνούσες τον χρόνο πίσω, θα προσπαθούσες πάλι να μας φέρεις τον κομμουνισμό…” τον προκάλεσε ο Μιχάλης και εκείνος με απόλυτη σιγουριά του απάντησε: “Εάν μεταφερθώ νοερά σε εκείνη την εποχή και ίσχυαν οι ίδιες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, θα το έκανα πάλι. Δεν μετανιώνω για την πορεία που ακολούθησα”. “Δηλαδή δεν υπήρξε στιγμή που να αναρωτηθείς αν άξιζαν τον κόπο τόσες προσωπικές θυσίες;” συμπλήρωσα εγώ και ο Πάνος πάλι κοφτά και σταθερά είπε “όχι”, δηλώνοντας με χιούμορ ότι παραμένει “αμετανόητος και αδιόρθωτος…”.
Πιάνοντας το νήμα από την αρχή…
Μπήκε στην ΟΚΝΕ όταν ήταν 16 χρονών παιδί. Τον στρατολόγησε το 1933 ένας φοιτητής, ο Τάκης Νικολαϊδης, τον οποίο είχε ως “πρότυπο” και μέχρι σήμερα μιλά με ιδιαίτερη εκτίμηση για το πρόσωπό του. Ήδη όμως είχε πολλά άλλα ερεθίσματα που επηρέασαν την ιδεολογική του διαμόρφωση. Ο Πάνος είναι “μπαγιάτης”, δηλαδή βέρος Θεσσαλονικιός και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην περιοχή της Καμάρας, σε μια γειτονιά μεροκαματιάρηδων. Η οικογένειά του ανήκε στην λεγόμενη εργατική τάξη και απέναντι από το σπίτι του έμενε ένας καπνεργάτης που ήταν δραστήριο στέλεχος του ΚΚΕ. Κάθε που επρόκειτο να ξεσπάσει κάποια απεργία και κάθε παραμονή Πρωτομαγιάς, εμφανίζονταν στο σπίτι τού καπνεργάτη άνδρες της Ασφάλειας και τον έσερναν προληπτικά στα αστυνομικά τμήματα, ενώ η μητέρα του έτρεχε να του πάει μια αλλαξιά εσώρουχα και ένα κομμάτι ψωμί. Αυτές οι σκληρές εικόνες, όπως εξομολογείται και στο βιβλίο του, το Εκ βαθέων, του έφερναν στον νου τη Μάνα του Μαξίμ Γκόργκι και επηρέασαν τη σκέψη και τον τρόπο που έβλεπε τα πράγματα γύρω του.
Δεν συμπάθησε τους τροτσκιστές
“Η εικόνα που μου είχε δημιουργηθεί για τους αριστερούς ήταν ότι ήσαν άνθρωποι με ήθος και αγωνιστικότητα. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η ακεραιότητα και η καθαρότητά τους. Βέβαια, αυτά τα αρχικά μου συναισθήματα για την αριστερά εδραιώθηκαν ακόμη περισσότερο όταν ’παντρεύτηκαν’ με τη γνώση, όταν δηλαδή άρχισα να ασχολούμαι με τη θεωρία της” λέει. Θυμάται και τους τροτσκιστές της ίδιας ιστορικής περιόδου, αλλά αυτοί δεν τον γοήτευσαν... “Για κάποιο λόγο, που δεν μπορώ να εξηγήσω ούτε και σήμερα δεν τους συμπαθούσα ιδιαίτερα. Από την αρχή ήμουν επιφυλακτικός μαζί τους. Κάτι δεν μου πήγαινε καλά. Με ενοχλούσε ο απόλυτος τρόπος τους, τα συνθήματά τους και κυρίως ο φανατισμός τους. Ήταν σαν να μην έχουν συναισθήματα. Όλα τα μετρούσαν με το μέτρο της ιδεολογίας… Αυτό δεν μου άρεζε”, σχολιάζει. Την “έχθρα” κομμουνιστών - τροτσκιστών την έμαθε επίσης πρώτα βιωματικά, όταν ένας βιβλιοπώλης του έδωσε κουπόνια με σφυροδρέπανο για να τα διαθέσει και εκείνος περήφανος προσπάθησε να πουλήσει μερικά στον κομμουνιστή τσαγκάρη της γειτονιάς του. “Ρε συ αυτά είναι των αρχειομαρξιστών, των τροτσκιστών” του ξεφώνησε και τα έσκισε, ενώ του εξήγησε ότι “οι τροτσκιστές είναι καμουφλαρισμένοι εχθροί του εργατικού κινήματος και της Σοβιετικής Ένωσης”. Ο τσαγκάρης ο Γιώργος τον έφερε σε επαφή με τον φοιτητή Τάκη Νικολαϊδη
Στη Φολέγανδρο με τον Μπάμπη
Η κουβέντα μας πήγε στα χρόνια της εξορίας, στη Φολέγανδρο. Το 1938, ήταν μόλις 21 χρόνων. Συνελήφθη από το δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά και δέχτηκε την “περιποίηση” της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Μετά τα βασανιστήρια, όπως λέει γελώντας, “ανέβηκαν τα αγωνιστικά μου προσόντα”. Δεν μίλησε, δεν έδωσε κανέναν, δεν υπέγραψε δήλωση “μετανοίας” και εξορίστηκε στη Φολέγανδρο. Ο τόπος εξορίας στάθηκε πανεπιστήμιο για τον Πάνο Δημητρίου. Εκεί έμαθε γαλλικά και λίγα γερμανικά, ενώ ανέπτυξε τις θεωρητικές του γνώσεις για την αριστερά και όχι μόνο. Στη Φολέγανδρο συνάντησε για πρώτη φορά τον Μπάμπη Δρακόπουλο, με τον οποίο ανέπτυξε στενή φιλία που κράτησε στον χρόνο.
Πρωταγωνιστής το ʼ68
Στο σημείο αυτό ο Μιχάλης μάς μεταφέρει στα γεγονότα του ʼ68 που οδήγησαν στην διάσπαση του ΚΚΕ. Τον ρώτησε αν με τον Ζωγράφο και τον Παρτσαλίδη υπήρξαν “ιδεολογική τριπλέτα” ή αν οι απόψεις τους απλώς συνέπεσαν συγκυριακά. Επιβεβαίωσε το δεύτερο. Μας είπε πως η παράνομη εκπομπή στον ραδιοφωνικό σταθμό “Φωνή της Αλήθειας” με το μήνυμα των τριών, που σήμανε και τη διάσπαση, ήταν μια αυθόρμητη αντίδραση, που οργανώθηκε λίγο πριν επιστρέψουν από τη Βουδαπέστη, όπου πραγματοποιήθηκε η 12η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, στο Βουκουρέστι. Κατηγορηματικός ήταν και στο ότι δεν υπήρξε καμία προσυνεννόηση με τα στελέχη που βρίσκονταν στην Ελλάδα. Υπογράμμισε ωστόσο ότι με τον Παρτσαλίδη είχε πάντοτε πιο στενή ιδεολογική και προσωπική σχέση από ό,τι με το Ζωγράφο, σε όλη την κοινή διαδρομή τους. Για το αν ήταν αναπόφευκτη η διάσπαση, δεν είναι εύκολο να απαντήσει με ένα "ναι" ή "όχι". “Διάσπαση γίνεται όταν υπάρχει κάποιο ρήγμα, το οποίο στη συνέχεια βαθαίνει. Υπήρξε ένα τέτοιο ρήγμα εκείνη την περίοδο” σχολιάζει, ενώ για το αν αυτό το ρήγμα ήταν βαθιά ιδεολογικό, απαντά αμέσως πως ήταν “ιδεολογικό, πολιτικό, συναισθηματικό, ό,τι θέλεις”. Για τον ίδιο και τότε μέτρησαν οι άνθρωποι, οι σύντροφοι και οι συμπεριφορές…
Η πολιτική και το συναίσθημα
Τον ρωτήσαμε αν η πολιτική πρέπει να εμπεριέχει και το συναίσθημα και μας απάντησε “η ζωή μού το έδειξε ότι δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Κυρίαρχο στοιχείο ήταν για μένα η ιδεολογία, αλλά αυτή διαμορφώθηκε μέσα από το συναίσθημα και τις ανθρώπινες σχέσεις”. “Πάνο, τι σημαντικό προσέφερε η ανανεωτική αριστερά στον τόπο μας”, ήταν η επόμενη ερώτησή μας. “Προσέφερε πολλά. Έκανε τις κομμουνιστικές ιδέες πιο ανθρώπινες. Έβαλε το συναίσθημα στον πολιτικό της λόγο. Και στον βαθμό που μπόρεσε να επιδράσει πολιτικά και ιδεολογικά, μπόλιασε την κοινωνία με αυτές. Νομίζω ότι η ανανεωτική αριστερά σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής της είχε ενώσει τη θεωρία, την πολιτική με το συναίσθημα…”.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=4335