Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Παθολογία μετανεωτερικής εποχής

Νίκος, Παρασκευόπουλος

Κυρ. Ελευθεροτυπία, 2005-02-13


Ηδη πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο που συγκλονίζει τη Δικαιοσύνη και την Εκκλησία γινόταν γενικότερα λόγος για «τέλος εποχής».

Οι ιστορικοί των ελληνικών πραγμάτων αναφέρονται στο τέλος της μεταπολίτευσης, ή μάλλον στην ολοκλήρωση ενός μακροσκελέστατου αφηγήματος που οπωσδήποτε καλύπτει την 4η Αυγούστου, τον Εμφύλιο και τη μετεμφυλιακή περίοδο.

Πρόκειται μάλλον για το εξωτικό ελληνικό αντίστοιχο του διεθνούς περάσματος προς την παγκοσμιοποίηση. Οι οπαδοί του Φ. Φουκουγιάμα θα δέχονταν εδώ το τέλος μιας ιστορικής περιόδου, αλλά όχι και την αρχή μιας άλλης, αφού πιστεύουν στην ακινητοποίηση της Ιστορίας. Οι περισσότεροι, πάντως, παρατηρούν τα χαρακτηριστικά της καινούριας κατάστασης: την παγκοσμιοποίηση ως διαδικασία και ως προϊόν.

* Οσοι διακρίνουν πραγματικά μια νεωτερική από μια μετανεωτερική (ας υιοθετήσουμε εδώ συμβατικά τους δύο όρους) φάση, ασφαλώς θα τοποθετήσουν το εξελισσόμενο σκάνδαλο στο σημείο τομής.

Μαζί με τις αντιλήψεις για το «εθνικόν και ιδεολόγον» κράτος, μαζί με τη συμπαγή συνοχή κράτους-ορθοδοξίας, φαίνονται να κλονίζονται και οι ιδέες για την αδιάφθορη Δικαιοσύνη και την άμεμπτη Εκκλησία. Οι πολλοί παραμένουν καλοί, ναι. Τα σύνολα όμως δεν δείχνουν πια αψεγάδιαστα.

Η κρίση ανέδειξε τις αδυναμίες του ισχύοντος δικαστικού συστήματος στη νεωτερική εξέλιξή του: τη δυνατότητα ανέλεγκτων επηρεασμών της Δικαιοσύνης από την πλευρά διαφόρων κύκλων και την εξασθένιση των εγγυήσεων ορθοδικίας, όπως είναι η ουσιαστική δημοσιότητα της δίκης και η εμπεριστατωμένη αιτιολογία.

Η ίδια κρίση παράλληλα αναδεικνύει την εξασθένιση του εθνικιστικού προτύπου ιεράρχη, το οποίο εκπροσωπείται στη χώρα μας από τον αρχιεπίσκοπο. Ο επερχόμενος μετανεωτερικός κόσμος δείχνει να εξυπηρετείται καλύτερα από τον οικουμενισμό του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Αντικειμενικά.

* Η παραδοσιακή εικόνα της ανθρώπινης δικαιοσύνης που απονέμεται υπό τη σκέπη του Χριστού, λοιπόν, θολώνει. Ενώ όμως ακόμη η κάθαρση δεν έχει εξουδετερώσει τα παθολογικά συμπτώματα του παρελθόντος, η παθολογία της μετανεωτερικής εποχής ξεδιπλώνεται ενώπιόν μας μεγαλοπρεπής.

Απαριθμώ τάχιστα τα βασικά της χαρακτηριστικά:

Α. Ενα θεσμικό σύστημα υπερασπιστικών εγγυήσεων και δικαιωμάτων υποτιμάται, με τη συνενοχή δημόσιων και ιδιωτικών παραγόντων.

Β. Η ηλεκτρονική παρακολούθηση, αιχμή του δόρατος του παγκοσμιοποιημένου ελέγχου των πολιτών, θριαμβεύει. Ο κοριός εκδικείται την εποχή εκείνη όπου τα σκάνδαλα υποκλοπής έριχναν κυβερνήσεις. Είναι σαφές σήμερα ότι οι αθρόες παρακολουθήσεις προϋποθέτουν μηχανισμό, κι όμως κανείς δεν ερευνά το αξιόποινό τους.

Ισως αρκετοί αρμόδιοι να διστάζουν, γιατί ποιος, κάπου, κάποτε δεν είπε στο τηλέφωνο κάτι μεμπτό ή παρεξηγήσιμο; Προχθές συνάδελφος μου έλεγε τηλεφωνικά ότι θα περάσει να μου αφήσει τα ναρκωτικά. Εννοούσε ένα δέμα με το βιβλίο «Ναρκωτικά» (εκδ. «Σάκκουλα», 2005) το οποίο μαζί γράψαμε. Εσπευσα να διευκρινίσω τα σχετικά στο ακουστικό, για κάθε ενδεχόμενο.

Γ. Από τη διαχείριση της συγκεκριμένης κάθαρσης δεν λείπει ένα ακόμη χαρακτηριστικό της μετανεωτερικής εποχής, ο νεοπουριτανισμός (αναφορές σε ομοφυλόφιλους δικηγόρους, κ.λπ.).

Δ. Τέλος, ορατή είναι η δυσμενής πιθανότητα της συρρίκνωσης του κύρους και της εμβέλειας της δικαστικής λειτουργίας. Αναλυτικότερα στο ρεύμα της παγκοσμιοποίησης εντάσσεται μια τάση συμπίεσης της δικαστικής λειτουργίας προς όφελος της εκτελεστικής. Η δύσκαμπτη, εξ αιτίας των απαιτήσεων για εγγυήσεις και αποδείξεις, Δικαιοσύνη λίγους μόνο ενόχους κατορθώνει τελικά να τιμωρεί. Η αστυνόμευση αντίθετα επιτρέπει τον έλεγχο όλων, είναι ευέλικτη και έγκαιρα αποτελεσματική.

* Η Δικαιοσύνη δεν θα παύσει να είναι χρήσιμη στο νέο σύστημα. Θα χρησιμεύει όμως βασικά ως δικλίδα επιβολής των συμφερόντων των λίγων, κι όχι για την εξυπηρέτηση και τη διαφύλαξη δικαιωμάτων του καθενός.

Αυτό ακριβώς εξυπηρετεί η συρρίκνωσή της --και η φθορά της ως προηγούμενο στάδιο: Δικαιοσύνη από λίγους για λίγους. Ο πρόεδρος Τζ. Μπους, άλλωστε, μόλις τώρα στην ετήσια ομιλία του προς το Κογκρέσο των ΗΠΑ εξήγγειλε μια πολιτική περιορισμού της δικομανίας. Ισως δεν είναι σύμπτωση.

* Η μεταλλαγή εξάλλου της αυτοδιοίκησης από σύστημα δημοκρατικό (με εκλέκτορες το σύνολο των ομοιόβαθμων δικαστών) σε σύστημα υποκείμενο στην πυραμίδα της ιεραρχίας, οργανώνει τη συσπείρωση και τον συγκεντρωτισμό.

* Ιστορικά η φουτουριστική αυτή εκδοχή της δικαιοσύνης δεν θα είναι πρωτόγνωρη.

Στην αρχαιότητα ως και το μεσαίωνα, με σπάνιες εξαιρέσεις, τα δικαστήρια αφορούσαν ένα μέρος μόνο του πληθυσμού: τους ομοαίματους, τους ελεύθερους, τους κυρίους, τους εντίμους, τους άντρες κ.λπ. Οι υπόλοιποι, π.χ. οι δούλοι, έμεναν χωρίς δικαστική προστασία κι όταν απασχολούσαν ως εγκληματίες τότε τιμωρούνταν χωρίς δίκη.

Φαίνεται αδύνατη η επιστροφή στα παλαιά σχήματα. Κι όμως, είναι νοητή από πολλούς. Η σημερινή μορφή των κρατικών λειτουργιών κάποτε δημιουργήθηκε και μπορεί να εκλείψει. Το ίδιο αφορά τις συγκεκριμένες λειτουργίες της Δικαιοσύνης και τη δομή της Εκκλησίας.

* Ο τρόπος διαχείρισης της εξελισσόμενης κρίσης στη Δικαιοσύνη και στην Εκκλησία αποκαλύπτει ήδη την παθολογία της επερχόμενης μετανεωτερικής εποχής. Είναι ολοφάνερα βαρύτερη απ’ ό,τι γνωρίσαμε στη νεωτερική περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι προσεχώς η κοινωνικοπολιτική εγρήγορση θα είναι πιο αναγκαία παρά ποτέ.

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=440