Χρειάζεται μια ποιοτική αλλαγή στον τρόπο διακυβέρνησης της ευρωζώνης
Jean-Claude, Trichet
Der Spiegel, ppol.gr, 2010-05-19
Σπίγκελ (S): Κ. Τρισέ (Trichet, JCT), πώς κοιμάστε τον τελευταίο καιρό;
JCT: Κοιμάμαι πάντα θαυμάσια!
S: Χωρίς εφιάλτες;
JCT: Όχι.
S: Παρ όλα αυτά, η παγκόσμια οικονομία άλλαξε το προ-περασμένο Σαββατοκύριακο. Τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης αποφάσισαν ένα «πακέτο διάσωσης» των κρατών-μελών που κινδυνεύουν από χρεοκοπία ύψους 700 δις ευρώ, πέραν δηλαδή κάθε φαντασίας έως πριν λίγες εβδομάδες. Ακόμα και ο οργανισμός που διευθύνετε κλήθηκε να εγκαταλείψει ορισμένες από τα πάγιες του αρχές και πλέον θα αγοράζετε ακόμα και τα πλέον αναξιόπιστα κρατικά ομόλογα, αρκεί να προέρχονται από την ευρωζώνη...
JCT: Δεν εγκαταλείψαμε τις αρχές μας. Η σταθερότητα των τιμών συγκαταλέγεται στις βασικές μας αποστολές και κατευθύνει τη δράση μας. Τούτου λεχθέντος, είναι σαφές πως από το Σεπτέμβριο του 2008 αντιμετωπίζουμε τη δυσκολότερη συγκυρία από το Β παγκόσμιο πόλεμο, ίσως και από τον Α! Βιώσαμε, και συνεχίζουμε να το κάνουμε, πραγματικά δραματικούς καιρούς.
S: Αυτό έγινε σαφές σε εμάς από τον τρόπο που συμπεριφέρεστε, εσείς και άλλοι, τις τελευταίες μέρες.
JCT: Σε παρόμοιες συνθήκες καλείσαι πάνω απ όλα να διατηρήσεις την αυτοκυριαρχία του και να αναλύεις τις καταστάσεις με όσο μεγαλύτερη διαύγεια είναι δυνατό. Παλιότερα, τον Αύγουστο του 2007, ήμαστε ο πρώτος χρηματοπιστωτικός οργανισμός του κόσμου που ανάλυσε ορθά τι συνέβαινε στις παγκόσμιες χρηματαγορές, ήδη από την αρχή της κρίσης. Και αντιδράσαμε άμεσα.
S: Τι ακριβώς συνέβη μεταξύ της Τρίτης (4/5) και της Κυριακής (9/5) όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων αποφάσισαν το μεγαλύτερο «πακέτο διάσωσης» στην ευρωπαϊκή ιστορία;
JCT: Από την Πέμπτη (6/5) το απόγευμα και ολόκληρη την Παρασκευή (7/5) η κατάσταση στις χρηματαγορές επιδεινωνόταν διαρκώς και ραγδαία, στην Ευρώπη αλλά -κατ επέκταση- σε ολόκληρο τον κόσμο. Την Παρασκευή, όταν οι αγορές έκλεισαν, μια σειρά από σημαντικούς δείκτες -τα σπρεντς των κρατικών ομολόγων της Ευρώπης, τα ασφάλιστρα κινδύνου (CDS) αλλά και η κατάσταση στη διατραπεζική αγορά- έδειχναν σημεία μεγάλης νευρικότητας. Εξήγησα την κατάσταση στους επικεφαλής των κρατών και των κυβερνήσεων της Ευρώπης την Παρασκευή το απόγευμα. Να τι συνέβη μεταξύ Τρίτης και Παρασκευής απόγευμα. Όταν έχεις σημαντικές ευθύνες, οφείλεις να βρίσκεσαι σε διαρκή επαγρύπνηση.
S: Τα «κερδοσκοπικά κεφάλαια» και άλλοι κερδοσκοπικοί επενδυτές, σήμερα διαχειρίζονται κεφάλαια ύψους 2.6 τρις δολαρίων (2.1 τρις ευρώ). Αλλά ακόμα και αυτά τα τεράστια ποσά δεν αρκούν να αποσταθεροποιήσουν την ευρωζώνη. Λοιπόν, φοβάστε πως είμαστε ευάλωτοι;
JCT: Όχι αν κάνουμε σωστά τη δουλειά μας.
S: Οι κερδοσκόποι διόγκωσαν απλά υπαρκτά προβλήματα;
JCT: Πριν απ όλα, πρέπει να τακτοποιήσουμε τα του οίκου μας. Η αντιμετώπιση των υπέρογκων και πιεστικών κεφαλαίων, στα οποία αναφερθήκατε, θα πρέπει να γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο.
S: Λοιπόν, τι κινδυνεύει; Οι τράπεζες; Το ευρώ; Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ);
JCT: Βιώνουμε σήμερα μεγάλες εντάσεις, που οφείλονται στα γεγονότα του 2007-2008. Τότε αντιμετωπίσαμε τον κίνδυνο της πλήρους κατάρρευσης πολλών ιδιωτικών αγορών και χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Πράγμα που πυροδότησε μια εντυπωσιακά παράτολμη και ογκώδη οικονομική ενίσχυσή τους από τα κράτη. Σήμερα αντιμετωπίζουμε την δημοσιονομική αναξιοπιστία πολλών κρατών. Το πρόβλημα αφορά όλα σχεδόν τα βιομηχανικά κράτη. Οι G7, οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, εμφανίζουν ετήσιο έλλειμμα της τάξης του 10%. Στην ευρωζώνη, το έλλειμμα φτάνει το 7% του ΑΕΠ. Σε αυτήν την κατάσταση της γενικευμένης δημοσιονομικής αδυναμίας και των αυξημένων ελλειμμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο, οι χρηματαγορές εντόπισαν έναν «αδύναμο κρίκο»: την Ελλάδα. Αξιοποιώντας το γεγονός πως οι στατιστικές αυτής της χώρας ήταν παραπλανητικές και ανακριβείς, η πίεση των αγορών επικεντρώθηκε εκεί, και κατέστησε αναγκαία μια δυναμική παρέμβαση, προκειμένου να διασωθεί η συγκεκριμένη χώρα.
Θυμήθηκα την κατάσταση μετά τη χρεοκοπία της "Λέμαν μπράδερς"
S: Προφανώς δεν έγινε μόνο η Ελλάδα αντικείμενο επιθέσεων. Ακολούθησε η Πορτογαλία...
JCT: Στις αγορές, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της επέκτασης, ανάλογης με αυτή που είδαμε στους ιδιωτικούς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς το 2008. Κι αυτή μπορεί να συμβεί ταχύτατα. Καμιά φορά αρκεί μισή ημέρα. Πρόκειται για ένα ζήτημα που πρέπει να απασχολεί το βιομηχανικό κόσμο συνολικά.
S: Υποτίθεται πως ακόμα και οι ασιατικές κεντρικές τράπεζες έχασαν την εμπιστοσύνη τους στο ευρώ. Κι είναι σημαντικοί παράγοντες των αγορών...
JCT: Ένα νόμισμα που διατηρεί την ισοτιμία του στα επίπεδα του τιμαρίθμου, με πληθωρισμό λιγότερο από 2%, κοντά στο 2% για δώδεκα σχεδόν χρόνια, είναι ένα νόμισμα που εμπνέει εμπιστοσύνη.
S: Στη περίπτωση της Ελλάδας, εδώ και λίγες εβδομάδες συζητούσατε στο Βερολίνο αν θα της παρείχατε βοήθεια της τάξης των 3 δις ευρώ. Τώρα συζητάτε τριψήφια ποσά! Πόσα μας κόστισαν οι δισταγμοί της γερμανικής κυβέρνησης για τη διάσωση της Ελλάδας;
JCT: Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η ελληνική κυβέρνηση καθυστέρησε υπερβολικά να αποδεχτεί την έκταση του προβλήματος και να λάβει τα αναγκαία μέτρα. Εμείς στην «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ) προειδοποιούσαμε, δυνατά και καθαρά, πως η κυβέρνηση της Αθήνας όφειλε να δράσει γρήγορα και αποφασιστικά. Σε τόσο απαιτητικούς καιρούς, σε εποχές τόσο μεγάλης νευρικότητας, η ταχεία και αποφασιστική δράση έχει πολύ μεγάλη σημασία.
S: Οι χρηματαγορές δεν εντυπωσιάστηκαν από το πρώτο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας...
JCT: Όπως είπα, η κατάσταση είχε αρχίσει να επιδεινώνεται από την Πέμπτη το απόγευμα και ολόκληρη την Παρασκευή την προ-προηγούμενη εβδομάδα. Μια σειρά από αγορές δε αντιδρούσαν πλέον ομαλά· τα πράγματα θύμιζαν την κατάσταση στα μέσα Σεπτεμβρίου του 2008, λίγο μετά τη χρεοκοπία της «Λέμαν μπράδερς».
S: Αυτή η επίθεση κατά του ευρώ ήταν πιο επώδυνη για την Ευρώπη, από την περίπτωση της «Λέμαν»;
JCT: Δεν πρόκειται περί «επιθέσεως κατά του ευρώ». Αφορά την αξιοπιστία των κρατών-μελών -και κατ επέκταση τη σταθερότητα- της ευρωζώνης. Είναι σαφές πως το πρώτο που οφείλουν να κάνουν οι Ευρωπαίοι είναι να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να καταπραΰνουν τη νευρικότητα που κυριάρχησε στην Ευρώπη.
S: Κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε για πρώτη φορά να αγοράσει κρατικά ομόλογα των κρατών-μελών της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες -σπάζοντας έτσι ένα ταμπού. Ο πρόεδρος της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, της «μπούντεσμπανκ» Αξελ Βέμπερ (Axel Weber), ο Ολλανδός ομόλογός του και ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ Γιούργκεν Σταρκ (Jürgen Stark) καταψήφισαν αυτήν την απόφαση. Σπανίως βλέπουμε τέτοιες διαφωνίες εντός του ανώτατου κέντρου λήψης αποφάσεων του ευρώ.
JCT: Όπως γνωρίζετε, ουδέποτε σχολιάζω προσωπικές απόψεις. Οι αποφάσεις μας επιτρέπονται ρητά από τις συνθήκες. Δεν διευκολύνουμε ποσοτικά το δανεισμό των κρατών-μελών. Απλά βοηθούμε ορισμένους τομείς της χρηματαγοράς να λειτουργήσουν ομαλότερα. Όπως έχω δηλώσει, θα πάρουμε πίσω τη ρευστότητα που παρέχουμε σήμερα διαμέσου του προγράμματός μας εξασφάλισης των αγορών.
S: Το κοινό έμεινε με την εντύπωση πως η ΕΚΤ πιέστηκε από τις κυβερνήσεις προκειμένου να λάβει αυτήν την απόφαση. Κάτι τέτοιο θα ήταν ολέθριο μήνυμα, όσον αφορά την αξιοπιστία και την ανεξαρτησία σας...
JCT: Πρόκειται για γελοιότητες! Λαμβάνουμε τις αποφάσεις μας εντελώς ανεξάρτητα, και έχουμε να επιδείξουμε μια σειρά αποφάσεων που λάβαμε ενάντια στις επιθυμίες των επικεφαλής των κρατών και κυβερνήσεων: το 2004, όταν αρνηθήκαμε να μειώσουμε τα επιτόκια, το 2005, όταν αυξήσαμε τα επιτόκια ενάντια στη θέλησή τους, και καθ όλη την διάρκεια εκείνης της περιόδου, υπερασπιζόμενοι αταλάντευτα το «σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης», ενάντια στον τότε Γερμανό καγκελάριο. Ποιος απεδείχθη πολύ αδύναμος το τελευταίο διάστημα; Όχι πάντως η ΕΚΤ! Αδυναμία έδειξαν οι κυβερνήσεις, που δημιούργησαν μεγάλα τους ελλείμματα. Έδειξα αδυναμία προσωπικά, όταν εξήγησα σε όλους τους ηγέτες της «μπούντεσταγκ» γιατί ήταν τόσο σημαντικό να δράσουμε γρήγορα; Έδειξα αδυναμία όταν, εν πλήρη ανεξαρτησία, πληροφόρησα τους επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων πως η κατάσταση ήταν κρίσιμη και όφειλαν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων; Την απόφασή μας της Κυριακής τη λάβαμε εντελώς ανεξάρτητα.
S: Έως σήμερα η ΕΚΤ απεδείχθη ισχυρή και ανεξάρτητη ακριβώς διότι απέρριπτε επανειλημμένα τα αιτήματα των πολιτικών για χαμηλότερα επιτόκια ή πιο επεκτατική νομισματική πολιτική. Είναι η πρώτη φορά που υποκύπτετε σε αυτή τη λογική.
JCT: Δεν υποκύψαμε σε κανένα αίτημα επικεφαλής κράτους ή κυβερνήσεως. Λαμβάνουμε πάντοτε τις αποφάσεις μας εκτιμώντας με πληρότητα τη συγκεκριμένη κατάσταση, και όχι τις «συστάσεις» των κυβερνήσεων, των αγορών ή των κοινωνικών εταίρων. Στις 9 Αυγούστου 2007 αποφασίσαμε εντός ολίγων ωρών να διαθέσουμε ρευστότητα ύψους 95 δις ευρώ, διότι εκτιμήσαμε πως η λειτουργία της χρηματαγοράς είχε διαταραχθεί σοβαρά. Θα μπορούσα να σας δώσω πολλά ανάλογα παραδείγματα. Όπως είπα ξανά, αν κάποιος επηρέασε κάποιον, είναι μάλλον η ΕΚΤ τις κυβερνήσεις, που έλαβαν σοβαρά υπόψη τους τις συστάσεις μας.
Επιτρέψτε μου να τονίσω πως αυτοί που έχουν επιφορτισθεί με σοβαρότατες ευθύνες για όσα συμβαίνουν σήμερα, είναι όσοι δεν εφάρμοσαν το γράμμα και το πνεύμα του «συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης». Κι όσοι δεν έφεραν εις πέρας με αποτελεσματικότητα το εποπτικό τους έργο, σε αντίθεση με ό,τι θα έπρεπε να έχουν κάνει και με όσα διαρκώς τους ζητούσαμε να κάνουν.
S: Σε μια συνέντευξή του στο «Σπίγκελ», εδώ και μερικούς μήνες, ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ Γιούργκεν Σταρκ μας δήλωσε πως η ΕΚΤ δε δικαιούται να αγοράζει κρατικά ομόλογα. Τελικά, ποιος έχει δίκιο;
JCT: Σας ξαναείπα πως αυτό προβλέπεται ρητά από τις συνθήκες. Εδώ κι ενδεκάμισι χρόνια έχουμε σταθεροποιήσει τις τιμές στην Ευρώπη και πετυχαίνουμε το στόχο μας να διατηρούμε τον τιμάριθμο χαμηλότερα αλλά κοντά στο 2%. Έχουμε κάνει καλή δουλειά, ανάλογη με αυτή που έκαναν πριν το ευρώ οι καλύτερες κεντρικές τράπεζες. Όσοι πιστεύουν ή -ακόμα χειρότερα- όσοι διαδίδουν πως θα ανεχθούμε αύξηση του πληθωρισμού στην Ευρώπη, κάνουν σοβαρό λάθος. Προκειμένου να σταθεροποιήσει τις τομές, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ δε δίστασε να αυξήσει τα επιτόκια τον Ιούλιο του 2008, σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής αναταραχής. Τότε οι αγορές μας άσκησαν έντονη κριτική. Αλλά αυτή η απόφασή μας δείχνει το μέτρο της άκαμπτης αποφασιστικότητάς μας.
S: Οι Γερμανοί είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε αυτό το ζήτημα διότι η «μπούντεσμπανκ» αρνιόταν πάντα, ακόμα και σε περιόδους μεγάλης κρίσης, να αγοράζει κρατικά ομόλογα. Κατανοείτε τις ειδικές γερμανικές ανησυχίες;
JCT: Κατανοώ πλήρως τις ανησυχίες όλων, και ιδιαίτερα των Γερμανών φίλων μου. Αλλά τα γεγονότα είναι εκεί: ο πληθωρισμός στη Γερμανία δεν ήταν ποτέ χαμηλότερος από ότι τα τελευταία 11 χρόνια. Οι Γερμανοί συμπολίτες μου μπορούν να διαπιστώσουν εν τοις πράγμασι πως το ευρώ υπήρξε διαχρονικά μια πολύ καλή επένδυση.
S: Αλλά ο κόσμος ανησυχεί για το μέλλον. Φοβάται την επάνοδο του πληθωρισμού, την απαξίωση των αποταμιεύσεών του.
JCT: Κάποτε η «τράπεζα της Αγγλίας» και η αμερικανική «Φεντ» αποφάσισαν να εφαρμόσουν την λεγόμενη «ποσοτική διευκόλυνση», ήτοι την αγορά κρατικών ομολόγων για να διοχετεύσουν στις αγορές όση περισσότερη ρευστότητα μπορούσαν. Εμείς κάνουμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Θα αποσύρουμε ξανά όλη τη ρευστότητα που σήμερα διοχετεύουμε.
S: Πολλοί Γερμανοί επίσης ανησυχούν πως μετατρέπονται σε χρηματοδότες ολόκληρης της Ευρώπης.
JCT: Κατανοώ τους φόβους των Γερμανών για ανάφλεξη του πληθωρισμού, το άγχος τους για τις δημοσιονομικές ισορροπίες της χώρας τους, την οικονομική συνεισφορά τους στην Ευρώπη.... Στη Γαλλία αποκαλούμουν άλλοτε «αγιατολάχ του ισχυρού φράγκου»...
S: … αν ήταν λογοπαίγνιο, θα μπορούσε να αναφέρεται στη Φρανκφούρτη...
JCT: ... διότι συνηγορούσα υπέρ μιας μυώδους νομισματικής πολιτικής. Ο πληθωρισμός λειτουργεί διαλυτικά για τις κοινωνίες και τις δημοκρατίες. Ο πληθωρισμός φορολογεί τους φτωχότερους και τους αδύναμους. Αυτή είναι μια βασική μου πεποίθηση.
S: Αλλά οι πολιτικοί μπαίνουν πάντοτε στον πειρασμό να ξοδέψουν περισσότερα λεφτά από όσα έχουν... Και ο πληθωρισμός τους επιτρέπει να μειώνουν τα ελλείμματά τους.
JCT: Φυσικά, και να τώρα που είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε από τις κυβερνήσεις εκτεταμένες διορθωτικές πολιτικές, που εξάλλου, όπως δεσμεύτηκαν οι επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων την προπερασμένη Παρασκευή, τα κράτη-μέλη θα τις εφαρμόσουν. Δεσμεύτηκαν να σταθεροποιήσουν τα δημόσια οικονομικά τους. Κατανοούν επιτέλους τι ακριβώς διακυβεύεται, αν δεν το κάνουν.
S: Δε θα ήταν καλύτερα αν επιτρεπόταν σε μια χώρα σαν την Ελλάδα να εγκαταλείψει την ευρωζώνη;
JCT: Όχι. Κάτι τέτοιο είναι εκτός συζήτησης! Από τη στιγμή που μια χώρα έχει ενταχθεί στην ευρωζώνη, συνδέει το πεπρωμένο της με εκείνο των υπολοίπων κρατών-μελών. Χρειαζόμαστε ένα ποιοτικό άλμα στον τρόπο διακυβέρνησης της ευρωζώνης. Χρειάζεται να γίνουν μεγάλες βελτιώσεις στην αποτροπή κακών συμπεριφορών, στην αποτελεσματική εφαρμογή των συστάσεων των εταίρων και στην πραγματική και αποτελεσματική τιμωρία σε περίπτωση παραβιάσεων (του «συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης»). Η ΕΚΤ ζητά μεγάλες αλλαγές, και θα το εξηγήσω αυτό στον πρόεδρο του «ευρωπαϊκού συμβουλίου» Χέρμαν Φαν Ράμπουι (Herman van Rompuy).
S: Πώς είστε τόσο σίγουρος πως οι κορυφαίοι πολιτικοί της Ευρώπης δεν θα χρησιμοποιήσουν την ΕΚΤ ως ένα μόνιμο νομισματοκοπείο;
JCT: Επαναλαμβάνω για τρίτη φορά: ολόκληρη η ρευστότητα που διοχετεύουμε σήμερα θα επανέρθει εν καιρώ στο σύστημα. Η νομισματική μας πολιτική παραμένει αναλλοίωτη. Δε διστάσαμε ούτε δευτερόλεπτο να λάβουμε τις ενδεδειγμένες αποφάσεις για να εξασφαλίσουμε σταθερότητα των τιμών, και προκειμένου να το πετύχουμε αυτό αγνοούμε τις πιέσεις, από όποια ομάδα συμφερόντων κι αν προέρχονται.
S: Αλλά η ΕΚΤ ευνοεί τις τράπεζες. Στο πλαίσιο των λεγόμενων «μη-συμβατικών» μέτρων σας, τις έχετε επιτρέψει να δανείζονται αμέτρητα δισεκατομμύρια. Με τον τρόπο αυτό δε παρέχετε στις χρηματαγορές ακόμα περισσότερα λεφτά για να «παίζουν»;
JCT: Για μια ακόμα φορά, πράττουμε ό,τι θεωρούμε ορθό, εν πλήρει συνειδήσει, για να σταθεροποιήσουμε τις τιμές μακροπρόθεσμα. Δε λογαριάζουμε ομάδες πίεσης ή λόμπι. Παρέχουμε ρευστότητα στις τράπεζες για να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία και να στηρίξουν την ανάκαμψη, κι εκείνες το ξέρουν καλά αυτό.
S: Προσωπικά, έχετε κάνει κάποια λάθη τις τελευταίες εβδομάδες;
JCT: Δε θα το κρίνω εγώ αυτό, αλλά η ιστορία. Πάντως την περασμένη εβδομάδα ο Χέλμουτ Σμιτ (Helmut Schmidt) χαρακτήρισε «αψεγάδιαστες» τις ενέργειες της ΕΚΤ.
S: Κ. Τρισέ, σας ευχαριστούμε για αυτή τη συνέντευξη.
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=4640