Με αφορμή το Νόμπελ Οικονομίας στον Χρ. Πισσαρίδη

Ελίζα, Παπαδάκη

Αυγή της Κυριακής, 2010-10-17


Στην Καθημερινή του Σαββάτου 9 Οκτωβρίου δημοσιευόταν το πρώτο μέρος του άρθρου «Προτάσεις για μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική», το οποίο συνυπέγραφε ο κύπριος καθηγητής στο London School of Economics, γνωστός σε όσους παρακολουθούν τη θεωρητική συζήτηση γύρω από την αγορά εργασίας, Χριστόφορος Πισσαρίδης. Δυο μέρες αργότερα, στις 11 Οκτωβρίου, η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών ανακοίνωνε την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Οικονομικών στον Πισσαρίδη από κοινού με τους αμερικανούς καθηγητές Πίτερ Ντάιμοντ και Ντέιλ Μόρτενσεν για την έρευνά τους σχετικά με την ανεργία. Η χρονική σύμπτωση έδωσε λαβή για εύκολα απαξιωτικά σχόλια στην καθʼ ημάς Αριστερά: ως προς τα Νόμπελ της οικονομίας συλλήβδην, τις σκοπιμότητες που υπηρετούν οι θεσμοί που τα απονέμουν, την καπιταλιστική οικονομική επιστήμη γενικότερα.

Πράγματι το άρθρο της Καθημερινής (αναδημοσιεύθηκε ολόκληρο την Τρίτη 12/10, φέροντας επίσης τις υπογραφές των Κώστα Αζαριάδη και Γιάννη Ιωαννίδη, καθηγητών στα πανεπιστήμια Ουάσινγκτον και Ταφτς αντίστοιχα) περιέχει προκλητικές προτάσεις για δραστική συρρίκνωση του δημόσιου τομέα υπέρ του ιδιωτικού, του είδους που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «νεοφιλελεύθερες». Η όποια ιδεολογική απόρριψη δεν αίρει τη χρησιμότητα να διαβαστούν και τέτοιες προτάσεις. Προπάντων όμως δεν αναιρεί το ενδιαφέρον για μιαν επίμονη επιστημονική δουλειά δεκαετιών που για πρώτη φορά φέρνει τέτοια κορυφαία τιμητική διάκριση σε συμπατριώτη μας, και, το κυριότερο, διευρύνει τις γνώσεις μας, την ικανότητα να κατανοήσουμε, μακάρι και να αντιμετωπίσουμε καλύτερα, το κοινωνικό φαινόμενο της ανεργίας.

Το αγαθό της πλήρους απασχόλησης, όπως επικράτησε στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και είχε ανακτηθεί σε ορισμένες πριν από την πρόσφατη μεγάλη κρίση, ουδέποτε το γνώρισε η Ελλάδα. Οι στατιστικές μας για την απασχόληση παραμένουν πιο αναξιόπιστες ακόμα και από εκείνες των δημοσίων λογιστικών, παρουσίασαν κατά καιρούς τις πιο ανεξήγητες διακυμάνσεις, χονδρικά όμως μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι διατηρούσαμε ποσοστά ανεργίας της τάξης του 10% όλη την οκταετία 1996-2004, όταν είχαμε ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης 4% και παραπάνω. Ενώ δηλαδή το εθνικό προϊόν κάθε χρόνο αυξανόταν, οι άνεργοι έμεναν μισό εκατομμύριο ακατέβατα. Πώς εξηγείται αυτό; Και πώς εξηγείται ότι την ίδια περίοδο βρήκαν δουλειά στη χώρα μας εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες;

Η έρευνα των Ντάιμοντ, Μόρτενσεν και Πισσαρίδη για τις «τριβές» στο ταίριασμα μεταξύ των εργοδοτών που αναζητούν εργαζόμενους και των ανέργων που ψάχνουν δουλειά πρόσφερε νέα κατανόηση για τον τρόπο που λειτουργεί η αγορά εργασίας, αλλάζοντας την αντίληψη που κυριαρχούσε μέχρι τη δεκαετία του 1970: ότι προσφορά και ζήτηση εργασίας συναντώνται σε ένα επίπεδο μισθού όπου όλες οι κενές θέσεις πληρούνται και βρίσκουν απασχόληση όλοι οι άνεργοι, ιδανική κατάσταση την οποία θα απέτρεπε η ύπαρξη υψηλών επιπέδων κατώτατου μισθού ή επιδότησης των ανέργων. Ότι, σύμφωνα με την περίφημη συνάρτηση Φίλιπς, για να αυξηθούν οι μισθοί πρέπει πρώτα να μειωθεί ο αριθμός των ανέργων και να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας, όπως υπενθύμιζε για να επαινέσει τη συμβολή των τριών ο καθηγητής Γιανίκ ΛʼΟρτί στη Le Monde. Για λόγους που σχετίζονται με την ατομική πληροφόρηση, το κόστος της αναζήτησης, τις προτιμήσεις, τα διαφορετικά προσόντα, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη: από μόνη της η αγορά εργασίας δεν οδηγεί σε βέλτιστα αποτελέσματα, έδειξαν οι τρεις οικονομολόγοι εισάγοντας την ανάγκη δημόσιων πολιτικών για την απασχόληση.

Ο Ντάιμοντ βρήκε έτσι ότι τα επιδόματα ανεργίας μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία της αγοράς εργασίας «αποσυμφορίζοντάς» την, καθώς κάποιοι άνεργοι θα προσπερνούν οριακές θέσεις, ώστε να καλυφθούν από άλλους, έγραψε στους New York Times ο καθηγητής του Χάρβαρντ Έντουαρντ Γκλέζερ. Στο «αριστούργημα», όπως το χαρακτήρισε, του Πισσαρίδη Δημιουργία και καταστροφή θέσεων εργασίας στη θεωρία της ανεργίας (1994, μαζί με τον Μόρτενσεν), η δυναμική στη σχέση κενών θέσεων και αριθμού ανέργων (καμπύλη Μπέβεριτζ) ανατρέπεται σε συνθήκες ύφεσης, καθώς ο αριθμός των θέσεων που καταστρέφονται ανεβαίνει κατακόρυφα και ο αριθμός των θέσεων που δημιουργούνται πέφτει, σε συνθήκες δηλαδή σαν τις τωρινές.

Η δουλειά των τριών οικονομολόγων, συνοψίζει ο Γκλέζερ, δεν μας λέει πώς να διορθώσουμε την τωρινή υψηλή ανεργία, βοηθάει όμως κάπως να την κατανοήσουμε. Τα υποδείγματά τους μας λένε πως η «συμβατική σοφία» --όπως η πεποίθηση, εξαιρετικά διαδεδομένη στις ΗΠΑ, ότι τα υψηλά επιδόματα εντείνουν την ανεργία-- ίσως να πέφτει έξω και ότι οι πολιτικές που βελτιώνουν το ταίριασμα εργοδοτών και ζητούντων εργασία μπορεί να έχουν μεγάλη αξία. Σπάνια κατόρθωσε η επιτροπή βράβευσης να ταιριάξει καλύτερα την τιμώμενη εργασία με τη στιγμή, καταλήγει.

Οι θετικές κρίσεις φαίνεται να επιβεβαιώνονται στη Γερμανία, όπου τα υποδείγματα Ντάιμοντ-Μόρτενσεν-Πισσαρίδη χρησιμοποιούνται ευρέως στην πολιτική απασχόλησης. Εξηγούν πώς προκύπτει η ακούσια ανεργία και ποια κίνητρα χρειάζονται στον τομέα των χαμηλόμισθων, έλεγε στην Frankfurter Allgemeine Zeitung ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Αγοράς Εργασίας και Επαγγελμάτων (ΙΑΒ) Γιόακιμ Μέλερ. Έρευνα του ΙΑΒ έδειξε ότι οι άνεργοι ήθελαν ωρομίσθιο 6-7 ευρώ για να δεχτούν μια δουλειά, αισθητά πάνω από τα 4,5 ευρώ που πρέπει να βγάζει ένας πλήρως απασχολούμενος χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις για να υπερβεί το σημερινό όριο επιδότησης.

Η εφαρμογή αυτών των υποδειγμάτων και ανάλογες έρευνες στην ελληνική πραγματικότητα, όπου τα επιδόματα ανεργίας π.χ. είναι συγκριτικά χαμηλότερα και βραχύτερης διάρκειας από των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ο θεσπισμένος κατώτατος μισθός σχετικά υψηλός έναντι του μέσου, αλλά παραβιάζεται εκτεταμένα, ίσως να βοηθούσε να την καταλάβουμε καλύτερα. Το άρθρο που έγραψε ο Χρ. Πισσαρίδης με τους συναδέλφους του στην Καθημερινή δεν πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Θεωρώντας «εφιαλτική» την ανεπάρκεια του Δημοσίου --και τη διαφθορά-- ωθείται σε ακραίες προτάσεις για την ιδιωτικοποίηση όλων των δημοσίων επιχειρήσεων και των υποδομών, όπου η απασχόληση στον δημόσιο τομέα μειώνεται κατά 400.000 εργαζόμενους οι οποίοι «αδειοδοτούνται» λαμβάνοντας κλάσμα των αποδοχών τους για πέντε χρόνια, «απελευθερώνονται» όλες οι αγορές, «αναδιοργανώνεται» το εθνικό πλαίσιο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι φόροι των εταιριών πέφτουν στο 10% και του εισοδήματος φυσικών προσώπων στο μισό (για να έρθουν ξένες επενδύσεις), με «παράλληλη μέριμνα για τα αδύναμα στρώματα», κ.λπ. κ.λπ. -- και αν τις ακολουθήσουμε μας υπόσχεται σε δέκα χρόνια να έχουμε φτάσει βιοτικό επίπεδο Ολλανδίας.

Στο σύνολό τους οι προτάσεις Πισσαρίδη βρίσκονται σε τόσο κατάφωρη αντίθεση με τα δεδομένα της χώρας, που αποκλείεται να επιχειρούσε να τις προωθήσει κάποια πολιτική δύναμη στο ορατό μέλλον. Νοιώθοντας έτσι ασφαλείς, θα ενδιέφερε ίσως να αναρωτηθούμε ποιοι, πόσοι θα θίγονταν στην υποθετική περίπτωση αυτές να εφαρμόζονταν. Πόση κοινωνική προστασία παρέχεται με τις δημόσιες δαπάνες, όχι τις περικομμένες του Μνημονίου αλλά όλων των προηγουμένων ετών, στη χώρα που έρχεται τέταρτη σε εισοδηματικές ανισότητες στην Ευρώπη (μετά τη Ρουμανία, τη Λετονία και τη Βουλγαρία), έχοντας ανάλογη φτώχεια. Πόσους προστατεύουν με τις συλλογικές συμβάσεις που υπογράφουν τα συνδικάτα και πόσους αφήνουν απέξω, πόση αλληλεγγύη εξασφαλίζουν μεταξύ των εργαζομένων και μεταξύ εργαζομένων και ανέργων. Πόσο καλή, καθολική είναι η δημόσια παιδεία, η δημόσια περίθαλψη, οι δημόσιες συγκοινωνίες;

Θέλω να πω: Αν αποτυγχάνουμε να αναπτύσσουμε τα δημόσια αγαθά, τα συλλογικά συμφέροντα, την κοινωνική αλληλεγγύη, μην αυταπατόμαστε ότι αναχαιτίζουμε τις αγορές καταγγέλλοντας ό,τι μας ακούγεται «νεοφιλελεύθερο».

-----

ΥΓ. Είχα την ευκαιρία να ακούσω τον κ. Πισσαρίδη σε ημερίδα στην Τράπεζα Ελλάδος για την ανεργία, που είχε διοργανώσει ο τότε διοικητής Λουκάς Παπαδήμος (το 1997) με εκθαμβωτική την παρουσία του Φράνκο Μοντιλιάνι (Νόμπελ 1985) σε οξύτατη διαμάχη με την Μπούντεσμπανκ. Τα επιστημονικά έργα του κ. Πισσαρίδη δεν διαβάζονται πάντως εύκολα από μη ειδικούς. Για τα παραπάνω αρκέστηκα σε δημοσιεύματα εφημερίδων.

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=5242&export=word