Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Αλλάζει το λογισμικό του αραβικού κόσμου

Ζιλ, Κεπέλ

Συνέντευξη στην Ελένη Τσερεζόλε, Αυγή της Κυριακής, 2011-02-20


Καθηγητής του Ινστιτούτου Πολιτικών Επιστημών στο Παρίσι, ειδικός στα ζητήματα του αραβικού κόσμου και του Ισλάμ, συγγραφέας (βιβλία του κυκλοφορούν και στα ελληνικά), ο Ζιλ Κεπέλ επιχειρεί στην "Αυγή" της Κυριακής μια πρώτη "αποκωδικοποίηση" των εξελίξεων στον αραβικό κόσμο και ειδικότερα στην Αίγυπτο.

* Τι αποτυπώνουν τα όσα συνέβησαν στην Αίγυπτο, για την ίδια τη χώρα, αλλά και ευρύτερα για τον αραβικό κόσμο;

Πιστεύω ότι όσα συμβαίνουν είναι εξαιρετικά σημαντικά, γιατί στην Αίγυπτο, όπως αρχικά και στην Τυνησία, σημειώθηκε μια πραγματική αλλαγή λογισμικού, δηλαδή ο τρόπος του σκέπτεσθαι τον κόσμο, οι σχετικές κατηγορίες σκέψης, άλλαξαν βαθιά. Ο αραβικός κόσμος, που λόγω ενός είδους "κατάρας" δεν κατάφερνε να εφαρμόσει δημοκρατικά προτάγματα και που ήταν διχασμένος μεταξύ του Μπεν Αλί και του Μπιν Λάντεν, δηλαδή μεταξύ αυταρχισμού και τζιχάντ, σήμερα καταφέρνει να εσωτερικεύσει τα δημοκρατικά διακυβεύματα. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι οι εξελίξεις αυτές αιφνιδίασαν και τους κρατικούς μηχανισμούς, των οποίων οι μυστικές υπηρεσίες αποδείχθηκαν ανίκανες να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους ειρηνικές κινητοποιήσεις. Παράλληλα οι ισλαμιστές αντιμετώπισαν προβλήματα, καθώς το λεξιλόγιό τους διαφέρει σε σχέση με αυτού του είδους τις διεκδικήσεις.

* Και τώρα; Πολλοί αναρωτιούνται: όλη αυτή η εξέγερση στην Αίγυπτο έγινε για να αναλάβει εντέλει ο στρατός τα ηνία της χώρας;

Στην Αίγυπτο ο στρατός κυβερνά τη χώρα από το 1952, από τον Νάσερ. Το επιτελείο του στρατού ελέγχει τα έσοδα από τη διώρυγα του Σουέζ, από τον τουρισμό… Και ο στρατός επιχειρεί σήμερα να οικοδομήσει το μεταβατικό στάδιο. Παραδοσιακά, για τον στρατό, η μετάβαση γινόταν από έναν στρατιωτικό σε έναν άλλον και ήταν πάντα το στρατιωτικό κατεστημένο που επέλεγε τον διάδοχο. Ο Νάσερ είχε διαδοχό του τον Σαντάτ, ο Σαντάτ τον Μουμπάρακ - πάντα οι ανώτατοι αξιωματικοί επέλεγαν τον διάδοχο. Όμως τώρα το πρόβλημα είναι ότι ο στρατός, έστω κι αν ελέγχει την εξουσία, θα αναγκαστεί, εκτός κι αν θέλει να προκαλέσει μια σοβαρή κρίση, την οποία δεν είναι σίγουρο ότι είναι σε θέση να ελέγξει, να λάβει υπόψη του τις δημοκρατικές διεκδικήσεις της κοινωνίας. Δηλαδή ο στρατός βρίσκεται στο πλαίσιο ενός σεναρίου που θυμίζει Τουρκία, έχοντας δεσμευτεί να παραδώσει την εξουσία σε μια πολιτική κυβέρνηση μετά από εκλογές εντός έξι μηνών - κάτι που είναι εύκολο στα λόγια, αλλά δύσκολο στην πράξη. Και τούτο γιατί στην Τουρκία αυτή η μετάβαση έγινε δυνατή λόγω της ύπαρξης μια τάξης επιχειρηματιών που παρήγαγαν πλούτο και που απαίτησαν τη συμμετοχή τους στην εξουσία. Δημιουργήθηκε έτσι μια αστική τάξη, αποτελούμενη τόσο από κοσμικά στοιχεία όσο και από θρησκευόμενα και που υποστήριξε το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.

Στην Αίγυπτο όμως σήμερα τέτοιου είδους αστική τάξη είναι ανύπαρκτη -«φαγώθηκε» από τη διαφθορά- και κυρίως η χώρα δεν εξαρτάται τόσο από τους επιχειρηματίες. Στην Τυνησία η διαδικασία πήγε πολύ μακρύτερα, καθώς στη χώρα η αστική τάξη της Τύνιδας βρίσκεται στην πρωτοπορία του κινήματος και, έστω κι αν βρεθεί αντιμέτωπη με το κοινωνικό ζήτημα, θα μπορέσει να ελέγξει το δημοκρατικό κίνημα, δίνοντας εργασία στους νέους των πόλεων, που το ξεκίνησαν με την αυτοπυρπόληση του Μοχάμεντ Μπουαζιντί.

* Ορισμένοι αναλυτές πάντως, αναφορικά με την Αίγυπτο, κάνουν λόγο για τον κίνδυνο «ιρανοποίησης»...

Η μόνη επανάσταση που έγινε στην περιοχή ήταν η ιρανική, που και αυτή δεν ξεκίνησε από τον Χομεϊνί - επικεφαλής ήσαν αρχικά οι μεσαίες τάξεις και αργότερα «καπελώθηκε» από τη θεοκρατία. Η διαφορά είναι ότι ενώ η επανάσταση λάμβανε χώρα στην Τεχεράνη, ο Χομεϊνί είχε εγκαταστήσει το επιτελείο του σε ένα προάστιο του Παρισιού, και όλοι έπαιρναν από εκεί διαταγές για τις κινητοποιήσεις. Τίποτε στην περίπτωση της Αιγύπτου δεν θυμίζει Χομεϊνί, ούτε σε ό,τι αφορά στους Αδελφούς Μουσουλμάνους ούτε στο φτωχό ισλαμιστικό κόμμα της Τυνησίας, το αλ Ναχντά. Έτσι, ενώ ο Χομεϊνί κατάφερε να επιβάλει την πολιτική του ατζέντα και το πολιτικό του, ισλαμιστικό λεξιλόγιο στην ιρανική επανάσταση, σήμερα, στην Αίγυπτο, διαπιστώνουμε ότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι μάλλον τρέχουν πίσω από το κίνημα. Διάβασα στο Διαδίκτυο τις δηλώσεις τους και δεν χρησιμοποιούν πλέον το ισλαμικό λεξιλόγιο, είναι αναγκασμένοι να στηριχθούν στον εκδημοκρατισμό.

Όπως έγραφα στο βιβλίο μου για τον Τζιχάντ, πριν από 10 χρόνια, το ισλαμιστικό ρεύμα είναι διαιρεμένο, εξ ου και θεωρούσα τη φθορά του αναπόφευκτη, μεταξύ των πιο ριζοσπαστών οπαδών του Τζιχάντ και εκείνων που είναι υπέρ της συμμετοχής στο πολιτικό παιχνίδι της δημοκρατίας και προσαρμόζουν σε αυτό το μήνυμά τους. Πολλοί μετά την 11η Σεπτεμβρίου περιγέλασαν αυτή την τοποθέτησή μου, όμως σήμερα οι δημοκρατικές αραβικές επαναστάσεις ξεκινούν μια νέα δεκαετία σε σχέση με εκείνη που είχε «μπλοκαριστεί» από την 11η Σεπτεμβρίου, εκείνη του Μπεν Αλί κατά του Μπιν Λάντεν, όπως ήδη σας ανέφερα. Αν λάβουμε δε υπόψη μας ότι οι ηγέτες των τζιχαντιστών δεν καταφέρνουν πλέον να κινητοποιήσουν τις μάζες, βρισκόμαστε σε μια φάση όπου τα ισλαμιστικά κινήματα, που διατηρούν ισχυρή κοινωνική, πολιτιστική και θρησκευτική παρουσία, είναι αναγκασμένα να περάσουν από τον εκδημοκρατισμό προκειμένου να παραμείνουν στην πολιτική σκηνή. Και βέβαια το μοντέλο τους είναι εκείνο του τουρκικού κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.

* Αυτό δηλαδή σημαίνει ότι οι ισλαμιστές απέτυχαν στα αρχικά τους σχέδια...

Είναι αναγκασμένοι να αλλάξουν, να επιχειρήσουν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις μιας εντελώς νέας γενιάς. Εκπλήσσει το γεγονός ότι οι ηγέτες των Αδελφών Μουσουλμάνων είναι της ίδιας ηλικίας με τους αυταρχικούς ηγέτες. Ο Μοχάμεντ Μπαντί, ο ανώτατος οδηγός των Αδελφών, έχει την ίδια ηλικία με τους στρατηγούς του επιτελείου στρατού της Αιγύπτου...

* Δεν μπορούν να καταλάβουν τη λειτουργία του Facebook και του Twitter...

Ναι, ακριβώς, είναι όπως κι εγώ!

* Πιστεύετε ότι θα υπάρξει μετάδοση του «ιού» και στις άλλες χώρες;

Αυτό το λεξιλόγιο σήμερα έχει γίνει κεντρικό και έχει διαδοθεί μέσω των ιστότοπτων κοινωνικής δικτύωσης, του Αλ Τζαζίρα. Αμφισβητεί παράλληλα τη σαουδαραβική μοναρχία, αλλά και τα καθεστώτα στο Μπαχρέιν, την Υεμένη, τη Λιβύη ή την Αλγερία. Όμως σε κάθε περίπτωση το λεξιλόγιο είναι ελαφρώς διαφορετικό. Στην Αλγερία, όπου ο στρατός ελέγχει τα έσοδα, οι διαδηλώσεις την περασμένη εβδομάδα συγκέντρωσαν λίγο κόσμο λόγω της τεράστιας καταστολής, αλλά και γιατί στη χώρα το φάσμα των φρικαλεοτήτων του εμφυλίου δεν έχει ακόμη ξεχαστεί... Στη Λιβύη οι διαδηλώσεις σημειώθηκαν στη Βεγγάζη, μια παραδοσιακά εγκαταλελειμμένη από την κεντρική εξουσία πόλη, εχθρική προς αυτή... Στην Υεμένη, όπου ο πρόεδρος βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 30 χρόνια, οι συγκεντρώσεις έγιναν στην πρωτεύουσα Σαναά, αλλά και στο Άντεν, μια ξεχασμένη από την πολιτική της ανάπτυξης πόλη παρά το ότι διαθέτει πετρέλαιο και ότι εκεί ζουν πολλοί νέοι. Στο Μπαχρέιν το κίνημα «καπελώθηκε» από τη σιϊτική αντιπολίτευση, που αποτελεί τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού, ενώ η δυναστεία είναι σουνιτική. Το εκπληκτικό είναι ότι κι εδώ το κίνημα στηρίζεται σε συνθήματα εκδημοκρατισμού και όχι θρησκευτικά.

* Όμως διαδηλώσεις παρατηρούνται και στο Ιράν...

Οι ηγέτες του προσπάθησαν να «καπελώσουν» το κίνημα, μιλώντας για «ισλαμική επανάσταση», κάτι που μέχρι στιγμής δεν αποδεικνύεται. Αντιθέτως, η δημοκρατική αντιπολίτευση έναντι του προέδρου Αχμαντινεζάντ θεώρησε ότι τα συνθήματα «Μουμπάρακ ή Μπεν Αλί, δίνε του» μπορούσαν να μεταφραστούν στο «Αχμαντινεζάντ, δίνε του»...

* Πώς θα επιδράσουν αυτές οι εξελίξεις το Ισραήλ;

Το θέμα είναι να δούμε πώς το Ισραήλ θα λειτουργήσει, αν πράγματι υπάρξει κύμα εκδημοκρατισμού, σε μια περιοχή όπου δεν θα είναι πλέον η μόνη δημοκρατία. Και αυτό θα αλλάξει πλήρως τη λογική της ειρηνευτικής διαδικασίας. Σήμερα η προσέγγιση Νετανιάχου είναι ότι πίσω από το κίνημα βρίσκονται οι ισλαμιστές, που θέλουν να καταστρέψουν το Ισραήλ...

Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=5642