Σύνταγμα και ας είναι και Συνθήκη...
Μιχάλης, Παπαγιαννάκης
Αυγή της Κυριακής, 2005-04-10
Είναι σεβαστό να θέλουν πολιτικές παρατάξεις ή τάσεις εντός αυτών να καταψηφίσουν το Σχέδιο Συνθήκης για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, για λόγους ουσίας ή τακτικής ή συγκυρίας. Βέβαια ειναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς θα συνυπάρξουν, μετά την ενδεχόμενη απόρριψη, αυτοί που δεν θέλουν καμιά συνθήκη ή σύνταγμα, αυτοί που απορρίπτουν το παρόν σχέδιο για να τιμωρήσουν την Κυβέρνηση τους ή ορισμένες από τις επιλογές που φοβούνται ότι αυτή θα κάνει στην οικονομια ή την εξωτερική πολιτική (π.χ. υπέρ της ένταξης της Τουρκίας...), και τέλος αυτοί που επιδιώκουν να διαφοροποιηθούν από τα άλλα, κόμματα, για πολιτικούς λόγους αλλά που δηλώνουν επίσης, ρητά και θα πρόσθετα με ειλικρίνή διάθεση, ότι μετά την απόρριψη θα έχουμε όλοι την ευκαιρία να εργαστούμε για ένα "καλύτερο" σύνταγμα της Ευρώπης. Την ευκαιρία ίσως θα την έχουμε, τη δυνατότητα όμως;Το ερώτημα είναι ισχυρό γιατί δεν θα εργαστούμε για ένα καλύτερο σύνταγμα με όσους δεν το επιθυμούν, με όποιο ιδεολογικό περίβλημα. Εάν το παρόν σχέδιο απορριφθεί θα ισχύει η Συνθήκη της Νίκαιας. Αυτήν όμως περίπου κανείς δεν την ήθελε και έγινε ανεκτή μόνο γιατί προβλέφθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της Νίκαιας η διαδικασία για την "συνταγματική" συνθήκη της οποίας την... απόρριψη συζητάμε σήμερα. Η διαδικασία ξεκίνησε στη Σύνοδο Κορυφής του Λάκεν, όπου μάλιστα αποφασίστηκαν και πράγματα που δεν προβλέπονταν, όπως ο ίδιος ο έως τότε απαγορευμένος όρος "Σύνταγμα" (ως στόχος της διαδικασίας) και η σύγκληση μιας "συνταγματικής" συνέλευσης (για πρώτη φορά από αιρετά κυρίως μέλη σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο) για να το προετοιμάσει, πράγμα που και έκανε. Ακολούθησαν οι διαπραγματεύσειςμεταξύ των 15 χωρών μελών με τους αναπόφευκτους, αλλά κατά κοινή ομολογία όχι ανατρεπτικούς, συμβιβασμούς. Και φτάσαμε στο παρόν σχέδιο. Εάν αποφύγουμε μια μείζονα θεσμική και πολιτική κρίση μετά την ενδεχόμενη απόρριψη του, μπορεί κανείς να φανταστεί να επαναληφθεί η διαδικασία. Θα το αποφασίσουν, αν το αποφασίσοιυν, με αναγκαία την ομοφωνία όπως πάντα, οι 25 και όχι οι 15 βεβαίως. Είναι αμφίβολο αν θα αναθέσουν τη διαδικασία σε οποιαδήποτε μορφή συνέλευσης όπου δεν θα κυριαρχούν εκπρόσωποι των κυβερνήσεων. Οι 25 πολύ περισσότερο από τους 15 διακατέχονται από τη "διακυβερνητική" προσέγγιση της ευρωπαϊκής ενότητας, ενώ η "κοινοτική" ή φεντεραλιστικού χαρακτήρα προσέγγιση δεν θα έχει για μεγάλο χρονικό διάστημα καμιά πιθανότητα να ευδοκιμήσει. Αντίθετα ήδη λοιδωρείται ανοικτά, ακόμα και στην Ελλάδα από διάφορους "ρεαλιστές" ή παραδοξολόγους, και μάλιστα από βήματα που συνήθως εκπέμπουν σοβαρό λόγο. Σε αυτήν την εξαιρετικά πιθανή περίπτωση, οι προοπτικές για ένα "καλύτερο" σύνταγμα κλείνουν για απροσδιόριστο διάστημα, και είναι συζητήσιμο αν ανοίξουν ξανά κάποτε και αν τότε θα έχουν κάποιο νόημα στον κόσμο που θα έχει ήδη αλλάξει δραματικά.
Όλα τα πιο πάνω δεν είναι ούτε "εκβιαστικά" ούτε "τρομοκρατικά" όπως ήδη άκουσα να λέγεται με πείσμα. Θεωρώ θεμιτό να απαντήσει κάποιος και να πει ναι αυτές είναι οι προοπτικές αλλά οι ρυθμίσεις του παρόντος σχεδίου είναι τόσο αρνητικές που ανοίγουν ακόμα χειρότερες προοπτικές για τους Ευρωπαίους και την ίδια την Ευρώπη, επομένως... Τη συγκριτική αυτή αξιολόγηση δεν την βλέπω στην τρέχουσα αλλά και στην πιο επεξεργασμένη επιχειρηματολογία κατά του σχεδίου. Βλέπω και ακούω κυρίως συγκρίσεις με γενικές αρχές, κάποιες τραβηγμένες ερμηνείες και κάπου κάπου και ανακρίβειες.
Μας λένε: Η συνθήκη που προτείνεται δεν είναι σύνταγμα και επομένως μας εξαπατούν. Και δεν είναι σύνταγμα γιατί δεν έγινε από τον λαό (εννοείται της Ευρώπης) ο οποίος έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει. Και δεν έγινε με συντακτικές διαδικασίες, δηλαδή από εκπροσώπους του λαού με συντακτική εντολή, όπως με όλα τα συντάγματα, προσθέτουν κάποιοι. Προφανώς δεν έχουν πλήρη εικόνα για το πώς ακριβώς "δόθηκε" η Μάγκνα Κάρτα, η προγιαγιά των συνταγμάτων, ή σχετικά πρόσφατα το σύνταγμα της Ελβετίας (με συντάκτη τον Ι. Καποδίστρια...)... Αλλά το κυριότερο είναι ότι όντως η συνθήκη δεν είναι σύνταγμα αλλά Συνθήκη που αποβλέπει να εισαγάγει ένα όντως περίεργο σύνταγμα, κάτι σαν υβρίδιο. Όπου τη συντακτική εξουσία έχουν (επειδή έτσι το θέλησαν) τα κράτη μέλη της Ε.Ε., και αποβλέπουν να καθιερώσουν ένα κοινό ευρωπαϊκό δημόσιο χώρο όπου ήδη αναπτύσσεται ένας "λαός" λαών, ακόμα και με την πιο αυστηρή συνταγματική ή συνταγματολογική έννοια. Αυτό δεν το προβλέπει το κλασικό συνταγματικό δίκαιο, είναι όμως ένα από τα πιο πρωτότυπα πολτικά εγχειρήματα μεγάλης ιστορικής εμβέλειας, που τείνει να δημιουργήσει και "λαό" και...συνταγματικό δίκαιο. Μπορεί να αποτύχει; Βεβαιότατα. Αλλά είναι και η στιγμή να πεις εσύ τι θέλεις!
Κατά τα άλλα, ας αποφύγουμε τις υπερβολές και ας μην υποτιμούμε ούτε την εμπειρία της έως τώρα ευρωπαϊκής οικοδόμησης ούτε τη βασική αξία της κοινωνικής και πολιτικης δράσης. Το σχέδιο, μας λένε, "συνταγματοποιεί" τον "νεοφιλελευθερισμό", ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Σιγουρα δεν εγκαθιδρύει τον σοσιαλισμό. Αλλά οι διατυπώσεις περί ανταγωνισμού και οικονομικών ελευθεριών περιέχονται και στις προηγούμενες συνθήκες και επομένως δεν αποτελούν νέο στοιχείο για την απόρριψη του. Ίσα ίσα, αν οι λέξεις σε ένα τέτοιο κείμενο έχουν ένα βάρος, και έχουν σίγουρα, το σχέδιο κάνει λόγο και για κοινωνική οικονομία, για αειφορία και για πλήρη απασχόληση και για πολλά άλλα. Περιέχει συμβιβαστικά όπως προσφυώς ειπώθηκε "δύο προϊόντα σε ένα", ένα συμβιβασμό ανάμεσα σε σοσιαλδημοκρατικές και "πράσινες" και συντηρητικές φιλελεύθερες αντιλήψεις, και η ερμηνεία και η δοσολογία θα κρίνεται πάντοτε όπως και παλιότερα από τους πολιτικούς συσχετισμούς. Να θυμίσω ότι στην αναθεώρηση του Λουξεμβούργου μπήκε απλώς η λέξη περιβάλλον και ότι σε πέντε χρόνια είχαμε πάνω από 200 κοινοτικά κείμενα περιβαλλοντικής πολιτικής, όχι πάντα της αρεσκείας του νεοφιλελευθερισμού...
Ναι αλλά το σχέδιο κάνει δύσκολη την αναθεώρηση των διατάξεων του. Ανακρίβεια. Είναι περίπου εξίσου δύσκολο να αναθεωρηθεί με τα όσα προβλέπει η ισχύουσα συνθήκη, που απαιτεί εξαρχής ομοφωνία των κρατών μελών! Τουλάχιστον το παρόν σχέδιο προβλέπει τη δυνατότητα εμπλοκής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εφαρμογής της ειδικής πλειοψηφίας για ό,τι αφορά στις κοινές πολιτικές. Θα ήταν πάντως ενδιαφέρον να δηλώσουν οι αντίπαλοι του σχεδίου αν ευνοούν το να λαμβάνονται αποφάσεις από πλειοψηφία, είτε για συνταγματικά είτε για τρέχοντα ζητήματα, και φυσικά να ισχύουν και για τις χώρες που μειοψήφισαν! Προσωπικά θεωρώ ότι αυτή είναι η σωστή προοπτική εφόσον βέβαια μιλάμε για ομοσπονδία με ομοσπονδιακά όργανα και ομοσπονδιακές διαδικασίες. Συμφωνούν και οι επικριτές του σχεδίου;
Βέβαια το σχέδιο ενσωματώνει τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, αλλά, μας λένε, δεν τον εγγυάται! Τι σημαίνει αυτή η κριτική; Όταν είχε εγκριθεί καταρχήν ο Χάρτης (στη Νίκαια) όλοι μας κατηγορούσαμε τις ηγεσίες μας ότι επρόκειτο για ένα κείμενο αρχών αλλά χωρίς νομική δεσμευτικότητα! Τώρα αποκτά νομική δεσμευτικότητα αλλά μας... μυρίζει; Τι σημαίνει δεν εγγυάται; Ποια άλλη εγγύηση από το ότι τώρα είναι δυνατή η διεκδίκηση των δικαιωμάτων στα δικαστήρια και κυρίως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που είναι και ένας από τους ισχυρούς λόγους απόρριψης του σχεδίου από τους Βρετανούς ευρωσκεπτικιστές με το επιχείρημα ότι αυτό το δικαστήριο... "θα κυβερνάει" τη Βρετανία;
Δεν θα συνεχίσω σε αυτήν την παράθεση επιχειρημάτων και αντεπιχειρημάτων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με μεγάλη πλειοψηφία δύο κύριες κριτικές προέβαλε: Την όντως μεγάλη δυσκολία αναθεώρησης και την απουσία αναφοράς στη δυνατότητα ευρωπαϊκής φορολογίας, χωρίς την οποία εξασθενεί η δυνατότητα άσκησης πολιτικής. Και τα δύο ζητήματα μπορούν να προωθηθούν με την πολιτική δράση (και υπάρχουν πολλά παραδείγματα από την ιστορία της Ε.Ε.) αλλά θα ήταν καλύτερο να υπάρχει και η θεσμική ενθάρρυνση. Θα πρόσθετα στα αρνητικά τη μη αναφορά σε έναν υπουργό Οικονομικών (όπως εκείνος για τα εξωτερικά) για λόγους ενίσχυσης του ευρώ και τη μη ρητή αναφορά σε κοινοβουλευτικού χαρακτήρα διαδικασία για την ανάδειξη του προέδρου της Κομισιόν, αν και υπάρχουν διατυπώσεις που με την πολιτική δράση μπορούν να οδηγήσουν σε επιθυμητό αποτέλεσμα.
Συνολικά, το σχέδιο είναι καλύτερο από τις ισχύουσες συνθήκες, δεν κλείνει την προοπτική για περαιτέρω εξελίξεις, σηκώνει πολλές ερμηνείες και πλαστικές προσαρμογές ανάλογα με τις εξελίξεις των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών. Εξάλλου η αναγνώριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της γενικής νομοθετικής αρμοδιότητας, παράλληλα με σημαντική βελτίωση ως προς το προηγούμενο καθεστώς "δημοκρατικού ελλείμματος", προσφέρει και νέες δυνατότητες πολιτικής δράσης. Έτσι το είδαν και τα εργατικά συνδικάτα και οι Πράσινοι και πολλές ΜΚΟ, για να μην μιλήσω για άλλες πολιτικές δυνάμεις και τάσεις εντός αυτών. Αν αποφύγουμε τις θεσμικές και πολιτικές αναταράξεις που θα είχε μια απόρριψη, πρέπει όλοι, και οι "υπέρ" και οι περισσότεροι των "κατά" να ξαναδούμε τους όρους και τις προϋποθέσεις για μιαν ενεργό πολιτική παρέμβαση που να αξιοποιεί σε εθνικό αλλά και όλο και περισσότερο σε ενωσιακό επίπεδο τις δυνατότητες που περιέχονται σε αυτό το σχέδιο για να προχωρήσει η πολιτική ενοποίηση, να ενισχυθεί η αειφορία και η βιώσιμη αναπτυξιακή προοπτική, η κοινωνική αλληλεγγύη και η ενεργός παρουσία της Ευρώπης στον κόσμο. Αν δεν τις αποφύγουμε, ας είμαστε έτοιμοι για δύσκολες και περίπλοκες επιλογές, πάντα στο ευρωπαϊκό επίπεδο και πάντα με τους ίδιους στόχους.
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=575