Ευρωπαϊκή ή εθνική δημοκρατία;
Π.Κ., Ιωακειμίδης
Τα Νέα, 2011-11-18
Τα όσα (τραγικά και κωμικά) συνέβησαν τις τελευταίες μέρες στη χώρα γύρω από τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) και το «πακέτο στήριξης» (ανακοίνωση δημοψηφίσματος και ματαίωσή του, απαίτηση γραπτών εγγυήσεων σεβασμού των δεσμεύσεων και οι αντιδράσεις που προκάλεσε) αναδεικνύουν ένα θεμελιακό πρόβλημα του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Το πρόβλημα αυτό έγκειται στο γεγονός ότι ενώ οι καίριες αποφάσεις οικονομικής πολιτικής λαμβάνονται σε επίπεδο ΕΕ από τα όργανά της (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο Υπουργών, Eurogroup, κ.ά.) η νομιμοποίησή τους πρέπει να γίνει σε εθνικό επίπεδο, από τα εθνικά πολιτικά συστήματα και τους θεσμούς δηλαδή. Εδώ έχουμε μια βασική αντίφαση και ασυμμετρία. Εχουμε με άλλα λόγια ένα ευρωπαϊκό σύστημα λήψης αποφάσεων και διαμόρφωσης πολιτικής, αλλά δεν έχουμε ευρωπαϊκή δημοκρατία.Η δημοκρατία παραμένει εθνική δημοκρατία που λειτουργεί στο πλαίσιο των εθνικών κρατών - μελών με τους επιμέρους κανόνες που ορίζει η συνταγματική τάξη των κρατών - μελών. Το φαινόμενο αυτό συνιστά τη βασική εκδοχή του περίφημου «δημοκρατικού ελλείμματος» σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης.Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) και η άμεση εκλογή των μελών του από το εκλογικό σώμα το οποίο (υποτίθεται) θα κάλυπτε και θα ακύρωνε το «έλλειμμα» αυτό, δεν μπόρεσε να επιτελέσει αυτόν τον ρόλο (και σε σημαντικό βαθμό δεν του επιτρέπει να πράξει κάτι τέτοιο). Δεν μπόρεσε να συνδέσει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς με την ευρύτερη ευρωπαϊκή κοινωνία. Από μια άλλη πλευρά, η ανάληψη της πρωθυπουργίας σε Ελλάδα και Ιταλία από κατά βάση τεχνοκράτες (υψηλού κύρους και ικανοτήτων - Λ. Παπαδήμο και Μ. Μόντι αντίστοιχα) έχει επίσης ανοίξει μια συζήτηση για τη σχέση ευρωπαϊκού συστήματος και εθνικών δημοκρατικών συστημάτων.
Η απουσία ευρωπαϊκής δημοκρατίας οφείλεται βασικά στην απουσία «ευρωπαϊκού δήμου», ενός λίγο - πολύ ενιαίου ευρωπαϊκού εκλογικού σώματος. Ολες οι μέχρι τώρα προσπάθειες για τη διάπλαση του ευρωπαϊκού δήμου και της ευρωπαϊκής ταυτότητας έχουν παταγωδώς αποτύχει, δυστυχώς. Το θλιβερότερο δε είναι ότι η τρέχουσα κρίση στην ευρωζώνη και οι προσπάθειες που έγιναν για την αντιμετώπισή της με τα «πακέτα διάσωσης» έχουν συμβάλει προς την κατεύθυνση της απόκλισης παρά της σύγκλισης απόψεων, στάσεων, αντιλήψεων ανάμεσα στους λαούς των κρατών - μελών της Ενωσης, σε μια λογική δηλ. διάπλασης του ευρωπαϊκού δήμου, του εκλογικού σώματος. Τα εκλογικά σώματα, π.χ. όπως αυτά της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Φινλανδίας και όχι μόνο, ανοιχτά τάσσονται στην πλειοψηφία τους ενάντια στις προσπάθειες στήριξης της Ελλάδας και άλλων χωρών - μελών της Νότιας, μεσογειακής Ευρώπης. Τάσσονται, με άλλα λόγια, ενάντια στην εκδήλωση της αναγκαίας αλληλεγγύης που συνιστά (ή οφείλει να συνιστά) τον ακρογωνιαίο λίθο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Το αποτέλεσμα είναι ότι το «έλλειμμα νομιμοποίησης» οξύνεται και οι προοπτικές για βαθύτερη πολιτική ενοποίηση (πολιτική ένωση) και ευρωπαϊκή δημοκρατία να καθίστανται πολύ δυσκολότερες. Κάτω από τις συνθήκες αυτές είναι αναπόφευκτο να αναζητείται «συνολική νομιμοποίηση» σε επίπεδο εθνικών πολιτικών συστημάτων και θεσμών.
Ωστόσο στη διαδικασία αυτή αναπόφευκτα επίσης αναδεικνύονται όλα τα παθογενή στερεότυπα μιας εθνικής πολιτικής διαδικασίας, ιδιαίτερα σε χώρες - μέλη όπως η Ελλάδα. Και το ιδιαίτερα παθογενές στερεότυπο μορφοποιείται γύρω από τον άξονα της εθνικής κυριαρχίας. Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, η δημόσια συζήτηση γύρω από τα όρια της εθνικής κυριαρχίας στο πλαίσιο της Ενωσης προσλαμβάνει ολοένα και περισσότερο αντιφατικό χαρακτήρα. Ετσι, ενώ έχουμε εκχωρήσει σημαντικό μέρος της κυριαρχίας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση ως αναπόφευκτη συνέπεια της θεσμικής συμμετοχής μας σε αυτή (για τη δημιουργία «της συλλογικής ευρωπαϊκής κυριαρχίας») εμφανιζόμαστε τώρα να έχουμε προβλήματα με την εκχώρηση πρόσθετου μέρους προκειμένου να διασωθεί η χώρα και να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προς την κατεύθυνση της βαθύτερης οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης, αν και εμφανιζόμαστε υπέρμαχοι της βαθύτερης ενοποίησης.
Το πρόβλημα επομένως της δημοκρατίας και της νομιμοποίησης έχει τις ευρωπαϊκές αλλά και εθνικές διαστάσεις, αντιφάσεις και αδιέξοδα ίσως. Η άρση όλων αυτών συνιστά τελικά προϋπόθεση για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και της Ελλάδας ως χώρας - μέλους της Ενωσης. Η ΕΕ δεν μπορεί να συνεχίσει να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς επαρκή δημοκρατική νομιμοποίηση.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=6362