Η μεταεθνική δημοκρατία
Αντώνης, Μανιτάκης
Κυρ. Ελευθεροτυπία, 2005-07-24
Αν εκλάβουμε την μεταπολίτευση ως πολιτειακό ορόσημο της συνταγματικής ιστορίας, ως μια τομή, και επιχειρήσουμε να συγκρίνουμε τα πολιτικά γνωρίσματα της δημοκρατίας που εγκαταστάθηκε τότε, με τα γνωρίσματα της δημοκρατίας που ζούμε σήμερα, θα διαπιστώσουμε, σίγουρα, σημαντικές διαφορές. Διαφορές που δεν αφορούν βέβαια την συνταγματική μορφή του πολιτεύματος, αυτή παραμένει απαράλλακτη και καλά εδραιωμένη. Διατρέχουν όμως το πολιτικό μας σύστημα και το στιγματίζουν, διότι αναφέρονται στα πραγματικά κέντρα εξουσίας, στην πραγματική έδρα λήψης των αποφάσεων και διαμόρφωσης της πολιτικής.Ο «τόπος» διεξαγωγής της πολιτικής την εποχή της μεταπολίτευσης ήταν ή φαινόταν να είναι εθνικός ή εθνοκεντρικός. Τριάντα χρόνια μετά, η πολιτική δείχνει να απο-εθνικοποιείται, να μεταναστεύει σε τόπους και χώρους ακόμη απροσδιόριστους: στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στα αχανή και ανεξέλεγκτα πεδία της διεθνούς πολιτικής και της παγκοσμιοποιουμένης αγοράς.
**Το 1974 ζήσαμε τον θρίαμβο της εθνικής αποκατάστασης της πολιτικής δημοκρατίας. Το 2005 βλέπουμε την εθνική δημοκρατία να μαραζώνει, να συρρικνώνεται, να καρκινοβατεί και την προοπτική μιας μετα-εθνικής δημοκρατίας να είναι ακόμη θολή, αβέβαιη και απροσδιόριστη.
Η παγκοσμιοποίηση και η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνθλίβουν, είναι αλήθεια, την εθνική δημοκρατία χωρίς να προσφέρουν ή να δημιουργούν προϋποθέσεις μιας εναλλακτικής λύσης σε αυτό που χάνεται. Το παλιό σβήνει και το καινούριο δεν μπορεί να γεννηθεί.
**Η αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος βιώθηκε, πιστεύω, και καταγράφηκε ως καταξίωση της εθνικής δημοκρατίας, αφού γιορτάστηκε ως πλήρης επικράτηση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας.
Η αποκατάσταση της πολιτικής δημοκρατίας θεωρήθηκε ταυτόχρονα και δικαίωση της εθνικής δημοκρατίας. Δημοκρατία σήμαινε και σημαίνει ακόμη θεσμική δυνατότητα αυτοκυβέρνησης του λαού. Μαζί της δοξάζεται, όμως, και η πολιτική, αφού οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται στο ανοικτό και απρόβλεπτο πεδίο της δημόσιας αντιπαράθεσης και του ελεύθερου κομματικού ανταγωνισμού. Οι πολιτικές μάχες για την διαμόρφωση των κρατικών πολιτικών είχαν ως ιδανικό τόπο διεξαγωγής τους την εθνική δημοκρατία.
**Ομως η δημοκρατική και πολιτική ευφορία της εθνικής μας μεταπολιτευτικής δημοκρατίας δεν κράτησε για πολύ. Η κρίση της πολιτικής εξουσίας άρχισε με την κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής και των πολιτικών, συνεχίστηκε με την πολιτική αδιαφορία και απάθεια των πολιτών για να ολοκληρωθεί με την πολιτική διαφθορά, την αθέμιτη διαπλοκή πολιτικής και οικονομικής εξουσίας και με την απαξίωση θεσμών δημόσιων, όπως της δικαστικής εξουσίας και της εκκλησίας.
**Και όλα αυτά συντελούνται μέσα σε μια γενικευμένη αίσθηση αδυναμίας της πολιτικής, υποχώρησής της, απώλειας του κύρους της και της αποτελεσματικότητάς της. Πολιτική αδυναμία δεν σημαίνει, όμως, εδώ μόνον αδυναμία ή ανικανότητα της πολιτικής να παίξει ρόλο καθοριστικό στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου. Σημαίνει ταυτόχρονα και αδυναμία της κοινωνίας να δράσει πολιτικά και, κυρίως, πολιτική αποδυνάμωση της λαϊκής κυριαρχίας. Αποδυναμώνεται η πολιτική ζωή και ταυτόχρονα ο ίδιος ο λαός αισθάνεται αδύναμος και αποδυναμωμένος.
Το τέλος της μεταπολίτευσης συμπίπτει με μια μοιραία διαδικασία αποδυνάμωσης και αποπολιτικοποίησης της εθνικής πολιτικής ζωής και μέσω αυτής της εθνικής μας δημοκρατίας.
**Η προηγούμενη, όμως, πικρή διαδικασία δεν οφείλεται τόσο σε υποκειμενικές αδυναμίες, σε ανικανότητες ή σε φαύλες συμπεριφορές των πολιτικών, όσο είναι απόρροια των ιστορικών μεταλλαγών που συντελούνται αθόρυβα αλλά σταθερά σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η διαδικασία της πολιτικής αδυναμίας ή αποδυνάμωσης της πολιτικής συμπίπτει με την απώλεια εθνικής αυτοδυναμίας και την εκχώρηση εθνικών αρμοδιοτήτων σε διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι η Ε.Ε. Συμβαδίζει με την υποταγή στους νόμους της παγκόσμιας αγοράς και του ελεύθερου ανταγωνισμού. Η πολιτική απο-εθνικοποιείται, αφού τομείς ολόκληροι της οικονομικής ή κοινωνικής δραστηριότητας δεν ορίζονται εθνικά. Το μεγαλύτερο μέρος της εθνικής νομοθεσίας προκαλείται ή λαμβάνεται από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ό,τι αποφασίζεται εδώ έχει ουσιαστικά κριθεί σε ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο και έχει καταναγκαστικά επιβληθεί στην εθνική κυβέρνηση.
**Το ασφαλιστικό των τραπεζοϋπαλλήλων, το ωράριο των καταστημάτων, οι ιδιωτικοποιήσεις, η ρύθμιση για τον βασικό μέτοχο και τόσα άλλα αποτελούν απτά παραδείγματα κρατικών αποφάσεων και άσκησης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής με όρους και καταναγκασμούς ευρωπαϊκούς, διεθνείς ή παγκόσμιους. Οι εθνικές κυβερνήσεις αρκούνται στο να καταγράφουν ό,τι υπαγορεύεται, επιβάλλεται ή υποδεικνύεται από τους κανόνες του ανταγωνισμού και τις αποφάσεις της Ε.Ε.
Οι ίδιες ενεργούν ως επιτροπές διαχείρισης και εφαρμογής πολιτικών, που καταστρώνονται στην Ε.Ε. με την σύμπραξή είναι αλήθεια της εθνικής μας κυβέρνησης, του κράτους μέλους, χωρίς όμως την συμμετοχή ή έστω την συναίνεση του λαού ή των αντιπροσώπων του, όπως συνέβαινε στο πλαίσιο της εθνικής δημοκρατίας.
**Φυσικά, όλα αυτά δεν γράφονται για να κλάψουμε το ένδοξο παρελθόν και την εθνική μας δημοκρατία που δεν ήταν και τόσο ειδυλλιακή ούτε για να κοιτάμε πίσω, αλλά για να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε, μαζί με τους άλλους λαούς της Ευρώπης, την προοπτική μιας ευρωπαϊκής μετα-εθνικής δημοκρατίας, ως τόπο αναγέννησης της πολιτικής.
Ενώ δύει η εθνική δημοκρατία, επείγει, μπροστά στο κενό και στο χάος που έχουν δημιουργηθεί από την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και τις διακυβερνητικές ή κοινοτικές αποφάσεις της Ε.Ε., να σκεφτούμε παρεμβάσεις που να εγκαθιδρύουν στην Ευρώπη μια δημοκρατική δημόσια πολιτική σφαίρα, όπου θα συζητούνται, θα αντιπαρατίθενται και θα διαμορφώνονται πολιτικές με λαϊκή νομιμοποίηση.
**Τα δημοψηφίσματα στην Γαλλία, στην Ολλανδία και στο Λουξεμβούργο δείχνουν έναν δρόμο, μακρύ και δύσκολο. Η πολιτική που χάνεται στην εθνική δημοκρατία μπορεί να ξανακερδηθεί μόνον αν δημιουργηθούν δημοκρατικοί θεσμοί και διαδικασίες πολιτικής ενοποίησης των λαών της Ευρώπης πέρα από τα κράτη και τις κυβερνήσεις τους.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=722