Νέα Ορλεάνη: κερδοσκοπία και αδιαφορία για τους ανθρώπους και το περιβάλλον
Μιχάλης, Παπαγιαννάκης
2005-09-11
Δεν έχω τίποτε να προσθέσω στις ευαίσθητες και σωστές αντιδράσεις του ΣΥΝ, όπως τις εξέφρασε εδώ η Σούλα Παναρέτου, απέναντι στις τραγικές εξελίξεις στις νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ μετά την εισβολή του τυφώνα "Κατρίνα". Όλοι μας λυπηθήκαμε βαθιά, όλοι μας ανησυχήσαμε και αγανακτήσαμε για την τύχη των πολιτών, και ιδιαίτερα εκείνων της Ν. Ορλεάνης, όλοι μας αισθανθήκαμε την ανάγκη κάτι να κάνουμε για να εκφράσουμε τη συμπαράστασή μας, έστω και συμβολικά, και ασφαλώς εγκρίνουμε την προσφορά της ελληνικής κυβέρνησης για βοήθεια στο έργο της διάσωσης.Όλοι μας έχουμε εξίσου την ανάγκη να πάμε τη σκέψη μας λίγο πιο πέρα από τη συγκυρία και την επιφάνεια των φοβερών εικόνων και της τρέχουσας ειδησεογραφίας, την ανάγκη να βγάλουμε κάποια πρώτα συμπεράσματα και διδάγματα από τα γεγονότα και από τις απειλές που διαγράφονται στον ορίζοντα.
Και με αυτή την έγνοια θα ήθελα να σας παρουσιάσω κάποιες πρώτες απόψεις που μας οδήγησαν να οργανώσουμε αυτή την εκδήλωση.
Η Ν. Ορλεάνη υπάρχει εδώ και τρεις αιώνες, και πολύ παλιότεροι ασφαλώς είναι οι τυφώνες στην ευρύτερη περιοχή της. Ποτέ δεν αναφέρθηκαν στο παρελθόν καταστροφές και απειλές σαν κι αυτές που ζει και περιμένει από αύριο. Υποστηρίζεται από πολλούς ειδικούς παγκοσμίως ότι έχουμε δραματικές εξελίξεις στις κλιματικές συνθήκες, στη συχνότητα και την ένταση των καιρικών φαινομένων, με αναλύσεις και επιχειρήματα ιδιαίτερα πειστικά, γι’ αυτό και στηρίζουμε και μετέχουμε στις εκστρατείες για αλλαγή των πολιτικών που στόχο έχουν να αποτρέψουν τις κλιματικές αλλαγές, την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου και το Πρωτόκολλο του Κιότο, τις βαθιές αλλαγές στα πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής της ενέργειας, την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ουσιαστική ένταξη της αρχής της αειφορίας σε όλους τους κλάδους της παραγωγής από τις μεταφορές και τον τουρισμό έως τη βιομηχανία και τη γεωργία κ.λπ. Ωστόσο, και με τις νέες αυτές συνθήκες, η καταστροφή της Ν. Ορλεάνης εντυπωσιάζει και τρομοκρατεί. Είναι προφανές ότι και η ίδια η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της άλλαξαν μέσα στο χρόνο, "αναπτύχθηκαν" ξεπερνώντας όρια και ισορροπίες που προέκυπταν από τη θέση της και τη σχέση της με το περιβάλλον της, και επιπλέον χωρίς καν να καταβληθεί η έστω και αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας προσπάθεια να επεκταθούν αυτά τα όρια και να εξασφαλιστούν οι ισορροπίες, να συντηρηθούν και να αναβαθμιστούν τα έργα που θα οδηγούσαν σε κάτι τέτοιο. Μαθαίνουμε τώρα για τη γιγάντια συγκέντρωση των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και των χημικών βιομηχανιών, για τη συνεχή επέκταση της πόλης και του λιμανιού της, και τα κολοσσιαία έργα προστασίας από τις πλημμύρες και την εισβολή της θάλασσας, που όμως δεν ενισχύθηκαν και δεν συντηρήθηκαν για λόγους οικονομιών... Aυτά όλα απωθήθηκαν με απίστευτη ελαφρότητα και κυνισμό (οι επενδύσεις στα φράγματα εξοικονομήθηκαν για τις δαπάνες της εισβολής στο Ιράκ; Έτσι τουλάχιστον λένε, τώρα, οι ενδιαφερόμενοι...), έτσι που τελικά το σύνολο των επιλογών που επικράτησαν, στις ιδιωτικές επενδύσεις και στη δημόσια αποχή, να συνιστούν ένα εκρηκτικό μείγμα κερδοσκοπίας, αλαζονείας, αβελτηρίας και αδιαφορίας για το περιβάλλον και τους ανθρώπους, μια πραγματική "ύβριν", που ως γνωστόν συνεπιφέρει και την καταστροφή. Κύριος παράγων της τωρινής συμφοράς δεν είναι τόσο ο τυφώνας όσο οι συνθήκες υποδοχής του, το αναπτυξιακό πρότυπο που επικράτησε και το σύγχρονο αμερικανικό κράτος.
Σχετικά με το αμερικανικό κράτος, ακούστηκαν πολλά ειρωνικά και περιφρονητικά ως προς την "αδυναμία" του να προλάβει και μετά να θεραπεύσει έγκαιρα τις καταστροφές. Δεν πρόκειται όμως για κάποιαν αδυναμία λόγω ανεπάρκειας της ανάπτυξης, δεν έχει νόημα να συγκρίνουμε τις ΗΠΑ με μιαν αφρικανική χώρα, και να βγάζουμε από αυτή την "ταπείνωση" ένα είδος εκδίκησης απέναντι στα όσα η αμερικανική ισχύς έχει επιβάλει στον κόσμο. Στην πραγματικότητα εκείνο που συμβαίνει και που εξηγεί αυτήν την εικόνα της αδυναμίας είναι η συστηματική και ενσυνείδητη καταστροφή, που εδώ και χρόνια μεθοδεύεται στις ΗΠΑ, κάθε έννοιας "δημοσίου", "κοινωνίας", "κεντρικής παρέμβασης" στις εξελίξεις της "ανάπτυξης" και της κοινωνικής ζωής. Δημόσιες επενδύσεις που μειώνονται και απαξιώνονται, εκχώρηση βασικών λειτουργιών του δημοσίου σε ιδιώτες, αποθέωση της "φιλανθρωπικής" δράσης στη θέση της κοινωνικής πολιτικής, εξασθένηση των λειτουργιών της κεντρικής και τοπικής διοίκησης, και άλλα πολλά στο όνομα της μείωσης του κράτους που εμποδίζει την ελεύθερη ανάπτυξη του ατόμου, του ιδιώτη. Έννοιες αφελείς και αναχρονιστικές που στηρίχθηκαν και στη βάση θρησκευτικών φανατικών δοξασιών, ιδιαίτερα επιλεκτικών ως προς την αλληλεγγύη και την αδελφότητα, ή θεωριών κοινωνικού δαρβινισμού όπου το "κέρδος" από την άνοδο του ισχυροτέρου είναι μεγαλύτερο από τις "παράπλευρες απώλειες" των υπολοίπων. Όλα αυτά εξηγούν την αρχική υποτίμηση, την αδιαφορία και την καθυστέρηση στην παρέμβαση του κράτους στην καταστραμμένη περιοχή. Και όταν η παρέμβαση έγινε τελικά, κάτω από την κατακραυγή, τότε έγινε... αποτελεσματικά (χιλιάδες διασώθηκαν και μεταφέρθηκαν σε ελάχιστες ώρες...), αλλά βέβαια από στρατιωτικές δυνάμεις, γιατί οι υπηρεσίες πολιτικής άμυνας και προστασίας παραμένουν για όλους τους λόγους που προαναφέρθηκαν υπανάπτυκτες! (Ας σημειωθεί εν παρόδω πόσο αυτή η διάσταση ανάμεσα στην ανάπτυξη του στρατιωτικού και την υπανάπτυξη του μη στρατιωτικού τομέα θυμίζει παραδόξως σοβιετικό μοντέλο...).
Και τέλος ας έλθουμε και στα διεθνή ζητήματα που ανέδειξε ξανά η καταστροφή της Ν. Ορλεάνης. Ειπώθηκε προσφυώς ότι το όνομα του καταστροφέα της δεν ήταν "Κατρίνα" αλλά "κλιματική αλλαγή" και τονίστηκε για άλλη μια φορά η άρνηση των ΗΠΑ να υπογράψουν και εφαρμόσουν το Πρωτόκολλο του Κιότο. Βέβαια, ο κ. Μπους υπήρξε ειλικρινέστατος και κυνικότατος μαζί όταν μας εξηγούσε ότι αποσύρει την υπογραφή των ΗΠΑ για να προστατέψει τα συμφέροντα της βιομηχανίας τους. Το ίδιο έκανε και κάνει παντού όποτε διεθνώς συζητείται η οποιαδήποτε διεθνής ρύθμιση για την προστασία του περιβάλλοντος ή γενικότερα για τη διευθέτηση προβλημάτων της παγκοσμιοποίησης, από τα οικονομικά, εμπορικά και χρηματιστικά έως τα κοινωνικά ή τα όποια οικολογικά. Μόνη έγνοια η καταπολέμηση της "τρομοκρατίας" όπως την εννοεί, δηλαδή στρατιωτικά και μονομερώς, δηλαδή ανεξέλεγκτα. Στο Γιοχάνεσμπουργκ (Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη), καταπολέμησε κάθε ρύθμιση ή σύσταση για την ενέργεια, το πετρέλαιο ειδικότερα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κ.λπ. και πρώτα από όλα την πρόταση συγκρότησης ενός Παγκόσμιου Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΠΟΠ) που θα ήταν στο ίδιο επίπεδο με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Ένας ΠΟΠ που θα μπορούσε να αντισταθμίζει τον ΠΟΕ, να οργανώσει την παγκόσμια πολιτική για το περιβάλλον και τις φυσικές (μόνο;) καταστροφές και ενδεχομένως θα είχε κάτι να πει και για περιπτώσεις σαν εκείνη της Ν. Ορλεάνης! Στην πολιτική αυτή εμμένει και επαυξάνει αν κρίνουμε από τις απόπειρές του, μαζί με "πρόθυμους" συμμάχους διάφορες αγγλοσαξονικές χώρες, να υπονομεύσει τις συμφωνίες του Κιότο ακόμη και σήμερα.
Δεν ξέρω αν η καταστροφή στις νότιες ΗΠΑ θα είναι το έναυσμα για αλλαγή πορείας, αν και αμφιβάλλω. Εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι οφείλουμε να βγάλουμε κάποια διδάγματα για μας, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Να ξανασκεφτούμε όλοι μας. Να θέσουμε ένα τέρμα στην άκριτη εξασθένηση του κράτους και της έννοιας του δημοσίου, που δεν είναι το ίδιο πράγμα με την απαραίτητη καταπολέμηση των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων ή την απαράδεκτη ανάμιξη του κράτους στην ιδιωτική σφαίρα των ανθρώπων. Να πάψουμε να αναμασούμε άκριτα και να καταστρέφουμε σημαντικές έννοιες όπως η κοινωνία των πολιτών, ο εθελοντισμός, η αυτενέργεια ως υποκατάστατα της συλλογικής, δηλαδή δημόσιας και θεσμοθετημένης παρέμβασης στη πορεία των "πραγμάτων". Τέτοιες έννοιες είναι πολύτιμες και αποτελούν κοινωνικές αρετές μεγάλης εμβέλειας, δεν μπορούν όμως να μετατρέπονται σε ιδεολογικά εργαλεία για την εξασθένηση της κοινωνικής οργάνωσης. Να μην αρκεστούμε σε μια εύκολη καταγγελία των αμερικανικών "αδυναμιών", που όπως είδαμε είναι στην ουσία δομικά χαρακτηριστικά ενός προτύπου και κατεστημένων πολιτικών πρακτικών, αλλά να κοιτάξουμε τα του οίκου μας : η αειφορία και η βιώσιμη ανάπτυξη, η εξοικονόμηση ενέργειας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η καταπολέμηση του γιγαντισμού των πόλεων, η ασφάλεια των παραγωγικών εγκαταστάσεων, η ορθολογική χωροταξία, η οργάνωση των διασυνοριακών αλληλεπιδράσεων, η πολιτική διεύθυνση των φαινομένων κρίσης της παγκοσμιοποίησης, η διεθνής οργανωμένη αλληλεγγύη και όχι μόνο απέναντι στις φυσικές καταστροφές, η ενίσχυση του Πρωτοκόλλου του Κιότο κλπ. κλπ. δεν είναι μόνο ευθύνη των ΗΠΑ και των σημερινών τους Κυβερνήσεων. Είναι και δικιά μας, σήμερα κυρίως δικιά μας...
Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης είναι υπεύθυνος του Τμήματος Οικολογίας του ΣΥΝ
Εκτύπωση στις: 2024-04-26
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=779