Η τελική μετάλλαξη;
Ριζοσπαστική, ανανεωτική Αριστερά, και η Δημαρχία της Αθήνας
Γιώργος, Γιαννουλόπουλος
Ελευθεροτυπία, 2005-11-02
Η ρητορική ανάλυση του πολιτικού λόγου έχει ανακαλύψει ότι η συχνότητα με την οποία επαναλαμβάνονται κάποιες λέξεις δεν είναι τυχαία, αλλά αποτελεί ουσιαστικό μέρος του μηνύματος. Αν εφαρμόσουμε την ερμηνευτική αυτή αρχή στο λόγο του Συνασπισμού, θα διαπιστώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια ο επιθετικός προσδιορισμός «ριζοσπαστικός» ακούγεται ολοένα και περισσότερο. Πώς εξηγείται;Κατ’ αρχάς δεν μπορώ να φανταστώ κανένα που να έχει αντίρρηση· η Αριστερά είναι εξ ορισμού ριζοσπαστική. Μήπως λοιπόν πρόκειται για πλεονασμό, στον οποίο δεν πρέπει να αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία; Νομίζω πως όχι, επειδή η ρητορική ανάλυση μας διδάσκει και κάτι άλλο: οι λέξεις ή, στην περίπτωση που εξετάζουμε, τα επίθετα, δεν λειτουργούν μόνο άμεσα, αναφερόμενα σε μια ιδιότητα, αλλά και έμμεσα, εφόσον η κάθε συγκεκριμένη επιλογή αποκλείει οποιαδήποτε άλλη. Και για να μη σας κουράζω με γλωσσολογικές θεωρίες, θα το πω ωμά: ο Συνασπισμός εμφανίζεται σήμερα ως «ριζοσπαστική Αριστερά» γιατί δεν θέλει πια να είναι «ανανεωτική Αριστερά». Είμαι επίσης πεπεισμένος ότι αυτό ακριβώς το νόημα έχει και η διένεξη για την υποψηφιότητα στη δημαρχία της Αθήνας. Ητοι, το όνομα Παπαγιαννάκης δηλώνει το ανανεωτικό πρόσωπο που σήμερα μειοψηφεί, ενώ το όνομα Τσίπρας, τον πλειοψηφούντα ριζοσπαστισμό. Πώς φτάσαμε μέχρι εδώ; Το θέμα είναι αχανές, γι’ αυτό θα περιοριστώ σε δύο βασικές παρατηρήσεις.
Ο πιο σημαντικός, αλλά όχι ο μοναδικός, λόγος για την παρακμή της ανανεωτικής Αριστεράς έχει να κάνει με το γεγονός ότι ταυτίστηκε απολύτως με την κεντροαριστερά. Για όσους πήγαν προς τα εκεί, ο κριτικός λόγος που υποτίθεται ότι θα αναζωογονούσε την Αριστερά έγινε το σκεπτικό για την απομάκρυνσή τους. Ακόμα και σήμερα θεωρούν αυτούς που συνέχισαν να ασκούν κριτική στην Αριστερά χωρίς όμως να μετακινηθούν προς το (σημιτικό) ΠΑΣΟΚ, ανακόλουθους ή πολιτικά ανενεργούς. Παραδόξως, οι λεγόμενοι αριστεροί, οι οποίοι ισχυροποιήθηκαν από την αποχώρησή τους, αποδέχτηκαν το συλλογισμό των αντιπάλων τους γιατί τους βόλευε. Ετσι, οποιαδήποτε κριτική στιγματίστηκε ως προλείανση του εδάφους για την επικείμενη αυτομολία. Κι αν κάποιος δήλωνε ότι κάνει κριτική αλλά δεν πάει στο ΠΑΣΟΚ εισέπραττε την απάντηση: «Είσαι κρυπτοσημιτικός» ή «Είσαι σημιτικός και δεν το ξέρεις» (στην πρώτη περίπτωση αμφισβητείται η ειλικρίνειά σου, στη δεύτερη η νοημοσύνη σου). Από αυτές τις συμπληγάδες δεν μπόρεσε να περάσει το καράβι της ανανεωτικής Αριστεράς.
Στην αντίπερα όχθη, οι ριζοσπάστες (κυρίως από το ΚΚΕ προερχόμενοι) έκαναν μια κίνηση η οποία, μολονότι κατ’ εμέ ολέθρια, αποδείχτηκε ρητορικά ιδιοφυής: επειδή δεν τους έπαιρνε να χτυπήσουν την ανανέωση, επικρίνοντας ανοιχτά τη ρήξη που γέννησε το ΚΚΕ Εσ., άρχισαν να ζωγραφίζουν με μελανά χρώματα το αναγκαίο αποτέλεσμά της. Επιστρατεύοντας διάφορα ρητορικά τεχνάσματα (Η ενότητα δεν είναι προτιμότερη από τη διάσπαση; -Δεν είναι κρίμα να τσακωνόμαστε μεταξύ μας όταν αντιμετωπίζουμε τη λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού;) κατάφεραν να πείσουν πολλούς ότι η συνεργασία όλων των «αριστερών δυνάμεων» θα ήταν κάτι αυτονόητα καλό. Παράλληλα, με μια δεύτερη κίνηση, ακόμα πιο αριστοτεχνική, εξακολούθησαν να βάλλουν κατά του ΚΚΕ -τη φορά αυτή όμως επειδή αναπαράγει τη διάσπαση. Δηλαδή διατήρησαν μια επίφαση κριτικής, η οποία δεν καυτηριάζει τον αυταρχισμό και την αρτηριοσκλήρωση του Περισσού αλλά ακυρώνει, με τρόπο έμμεσο και άκρως αποτελεσματικό, τον ανανεωτικό λόγο. Π.χ. η επιθυμία του Μ. Γλέζου να ηγηθεί μιας ενωμένης Αριστεράς στις νομαρχιακές εκλογές, μπορεί μεν να πηγάζει από πολιτικό ρομαντισμό, αλλά στην ουσία αμφισβητεί το λόγο ύπαρξης της ανανεωτικής Αριστεράς. Η οποία -κατά τη γνώμη μου- είναι, μαζί με το Πολυτεχνείο, οι τελευταίες μεγάλες στιγμές της Αριστεράς στην Ελλάδα.
Συχνά, όταν χρησιμοποιούμε τη φράση «λέει ο κόσμος», εννοούμε «λένε οι φίλοι μου». Εχω λοιπόν κι εγώ πολλούς, πάρα πολλούς, φίλους που με τον τρόπο τους μένουν πιστοί στην ιδέα του κριτικού λόγου που θα αλλάξει την Αριστερά από μέσα. Φυσικά δεν μπορώ να ξέρω τι γίνεται ευρύτερα. Ισως λοιπόν η συζήτηση για τη δημαρχία της Αθήνας να αποτελέσει ευκαιρία για να ξανακουστεί η πραγματική φωνή της αριστερής ανανέωσης. Γιατί το ΚΚΕ δεν πρόκειται να έρθει στο πάρτι του Συνασπισμού. Το πιο πιθανό είναι ότι ένα βράδυ θα αφήσει ανοιχτή την πίσω πόρτα υπηρεσίας στον Περισσό για να περάσουν το κατώφλι με το κεφάλι σκυμμένο εκείνοι που σήμερα διαχειρίζονται τον πάλαι ποτέ χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς. Αυτή θα είναι η οριστική μετάλλαξη.
Εκτύπωση στις: 2024-04-23
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=868