«Οι εθνικοί μύθοι υπονόμευσαν όλες τις προσπάθειες για λύσεις»
«Η ΤΟΥΡΚΙΑ έκανε λάθος που δεν έκανε περισσότερες παραχωρήσεις στο θέμα των στρατευμάτων»
Τζον, Τίρμαν
Συνένευξη στον Τ. Μίχα, Ελευθεροτυπία, 2004-04-16
Ο Νόαμ Τσόμσκι τον χαρακτηρίζει ως «έναν από τους πλέον οξυδερκείς επικριτές του αμερικανικού μιλιταρισμού». Πράγματι, οι μελέτες του διευθυντή της Επιτροπής Ερευνών Κοινωνικών Επιστημών της Ουάσιγκτον Τζον Τίρμαν -από τον «πόλεμο των άστρων» του Ρίγκαν μέχρι την εισβολή στο Ιράκ του Μπους- αποτελούν σημαντικά δείγματα σκληρής αλλά εμπεριστατωμένης κριτικής της πολιτικής ορισμένων αμερικανικών κυβερνήσεων.
Ομως το πιο πολυσυζητημένο βιβλιο του Τίρμαν ήταν το «Λάφυρα Πολέμου: Το Ανθρώπινο Κόστος του Αμερικανικού Εμπορίου Οπλων» (1998). Αντικείμενό του η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια στην Τουρκία και ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκε στη «λευκή γενοκτονία», όπως τη χαρακτηρίζει ο συγγραφέας, των Κούρδων· «Το γεγονός ότι ο φασισμός ζει ακόμα στην Ευρώπη, δηλαδή στην κεμαλική Τουρκία -κατέληγε ο Τίρμαν στο βιβλίο του- είναι ανησυχητικό. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι ο ισχυρότερος σύμμαχος του είναι ανατριχιαστικό». Ο Τίρμαν -του οποίου η σύζυγος είναι ελληνικής καταγωγής- βρέθηκε στην Κύπρο το 2000, όπου διέμεινε περίπου ένα έτος ως υπότροφος Φουλμπράιτ για να μελετήσει, όπως μας είπε, «τα εθνικά αφηγήματα των δύο κοινοτήτων». Επίσης δημιούργησε μια ιστοσελίδα (www.cyprus-conflict.net) που περιέχει μελέτες για το κυπριακό πρόβλημα και είναι χώρος ανταλλαγής απόψεων από τα μέλη των δύο κοινοτήτων.
Οταν επικοινωνήσαμε μαζί του στο ερευνητικό κέντρο που διευθύνει στην Ουάσιγκτον, ο Τίρμαν ήταν πολύ απογοητευμένος από τις εξελίξεις, καθώς η τελευταία προσπάθεια για μια ειρηνική επανένωση της νήσου φαίνεται να οδηγείται σε αποτυχία. Στη συνένυευξή του ο Αμερικανός διανοητής μιλάει για το σχέδιο Ανάν καθώς και τις ευθύνες των δύο πλευρών για το σημερινό αδιέξοδο. Επίσης κάνει την ενδιαφέρουσα πρόβλεψη ότι μετά από μια ενδεχόμενη απόρριψη του σχεδίου Ανάν η πολιτική της Ελλάδας, στο θέμα της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, θα αλλάξει ριζικά.
* Κύριε Τίρμαν, ποια είναι η άποψή σας για το σχέδιο Ανάν;
* «Είναι πολύπλοκο και συνεπώς είναι πολύ εύκολο να βρει κανείς αδύνατα σημεία. Ομως πιστεύω ότι σε γενικές γραμμές είναι δίκαιο. Ο Αλβάρο ντε Σότο είναι ένας εξαιρετικός διπλωμάτης. Φυσικά για να λειτουργήσει χρειάζεται καλή θέληση και από τις δύο πλευρές. Ομως φοβάμαι ότι αυτή η καλή θέληση απουσιάζει...»
* Τι εννοείτε;
* «Δεν υπάρχει -τόσο από την τουρκοκυπριακή όσο και κυρίως από την ελληνοκυπριακή πλευρά- λαϊκή συζήτηση για ειρηνική επανένωση της νήσου. Ολες οι προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς για να δημιουργηθεί ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς υπονομεύθηκαν. Και από τις δύο πλευρές, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Οι Ελληνοκύπριοι ξεκινούν το ιστορικό τους αφήγημα από την εισβολή της Τουρκίας το 1974. Γι’ αυτούς δεν υπάρχει ιστορία πριν από το 1974. Ακόμη και πολλοί μορφωμένοι καλών προθέσεων Ελληνοκύπριοι μου έλεγαν "Τα πάντα ήταν θαυμάσια πριν από το ’74" -που ασφαλώς δεν είναι αλήθεια. Η άποψη ότι όλα ήσαν θαυμάσια μέχρι την εισβολή των Τούρκων είναι ένας εθνικός μύθος. Επικρατεί μια διάθεση εκδίκησης για το τραυματικό 1974, ενώ απουσιάζει κάθε διάθεση συμφιλίωσης. Αυτή την ιδεολογία του μίσους υποδαυλίζει κυρίως η Εκκλησία της Κύπρου».
* Και η στάση της τουρκοκυπριακής πλευράς;
* «Οι Τουρκοκύπριοι πάλι το μόνο που θυμούνται -κυρίως η παλιά γενιά- είναι η τραγική ιστορία της καταπίεσής τους από τους Ελληνοκύπριους τη δεκαετία του ’60, ο περιορισμός τους σε "θύλακες" κ.τλ. Πολλοί λοιπόν απ’ αυτούς προτιμούν την ασφάλεια που πιστεύουν ότι παρέχει ο χωρισμός. Και αυτοί δεν έχουν καταφέρει να κάνουν την υπέρβαση. Το πρόβλημα εν κατακλείδι είναι ότι στην Κύπρο σήμερα υπάρχουν δύο εθνικά αφηγήματα που έχουν ως επίκεντρο την Τουρκία και την Ελλάδα, αντίστοιχα, και δεν υπάρχει ένα κοινό αφήγημα που να έχει την Κύπρο στο επίκεντρο. Και οι δύο πλευρές είναι φυλακισμένες σε αυτά τα δύο αφηγήματα και δεν μπορούν να δουν πέρα απ’ αυτά και να προχωρήσουν σε μια πολιτική λύση».
* Με δεδομένη, λοιπόν, αυτή την κατάσταση, πιστεύετε ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει το σχέδιο Ανάν;
* «Δεν μπορώ να ξέρω, αν και υπάρχουν ενθαρρυντικά στοιχεία. Οταν άνοιξε η Πράσινη Γραμμή πρόσφατα πολλοί προέβλεπαν ότι θα υπήρχαν συγκρούσεις και βία. Ομως τίποτα απ’ αυτά δεν συνέβη και αυτό είναι καταπληκτικό. Αυτό δείχνει ότι στο κοινωνικό επίπεδο τα άτομα μπορούν να προσαρμοσθούν σε μια αλλαγή των συνθηκών. Πιστεύω ότι υπάρχουν επίσης σήμερα ισχυρά οικονομικά κίνητρα, τα οποία ευνοούν την αποδοχή του σχεδίου Ανάν. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι μακροπρόθεσμα -σε 10 έτη- μια ενιαία Κύπρος θα είναι οικονομικά πολύ πιο δυναμική, κυρίως λόγω του χαμηλού εργατικού κόστους και του τουρισμού».
* Αν τελικά απορριφθεί το σχέδιο Ανάν, τι επιπτώσεις θα υπάρξουν;
*«Ξέρετε, με την επιμονή τους στην ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων οι Ελληνοκύπριοι δημιούργησαν ένα τεράστιο πρόβλημα στους εαυτούς τους, το οποίο θα κληθούν να πληρώσουν αργότερα όταν θα ενταχθεί η Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οπως κατανοείτε, η ευημερία της Κύπρου την καθιστά μαγνήτη για χιλιάδες Τούρκους που θα θελήσουν -και θα έχουν κάθε δικαίωμα- να μεταναστεύσουν προς τα εκεί. Εχοντας λοιπόν υποστηρίξει με τόση θέρμη την ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων, διερωτώμαι πώς στο μέλλον η ελληνοκυπριακή κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα -δηλαδή να κατακλυσθεί από Τούρκους μετανάστες.»
* Τι προβλέπετε ότι θα γίνει;
* «Νομίζω ότι η Ελλάδα (συνεπικουρούμενη τώρα από την Κύπρο) θα επανέλθει σταδιακά στην παλαιότερη πολιτική της και θα επιδιώξει το μπλοκάρισμα της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση».
* Πιστεύετε ότι ο πόλεμος στο Ιράκ έπαιξε κάποιο ρόλο στην έκβαση των διαπραγματεύσεων;
* «Απόλυτα. Πιστεύω ότι ο Ερντογάν ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει σε παραχωρήσεις παλαιότερα και να το κλείσει το θέμα μόλις ανέλαβε την κυβέρνηση της χώρας το φθινόπωρο του 2002. Ομως, με το πρόβλημα που δημιουργήθηκε με την άρνηση του Κοινοβουλίου να επιτρέψει τη διέλευση των αμερικανικών στρατευμάτων, έστρεψε αλλού την προσοχή του, με αποτέλεσμα να χαθεί μια πολύ σημαντική ευκαιρία. Ο χρόνος αυτός ήταν πολύ σημαντικός λόγω του χρονοδιαγράμματος που είχε θέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση για την ένταξη της Κύπρου. Οι πρόσφατες διαπραγματεύσεις στην Ελβετία υπονομεύτηκαν από τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις όλων των πλευρών. Πάντως πιστεύω ότι η Τουρκία έκανε λάθος που δεν έκανε περισσότερες παραχωρήσεις στο θέμα των στρατευμάτων. Ούτε φυσικά και οι Ελληνοκύπριοι είχαν ιδιαίτερη διάθεση για παραχωρήσεις -αν και εκείνοι που έχουν περισσότερα να χάσουν από μια μη επίτευξη συμφωνίας είναι οι Τουρκοκύπριοι».
* Ποια είναι σε γενικές γραμμές τα συμπεράσματα από την κυπριακή εμπειρία σας;
* «Αν τελικά απορριφθεί το σχέδιο Ανάν, το συμπέρασμα είναι ότι και οι δύο πλευρές αδυνατούν να δουν το συμφέρον τους. Επίσης, ότι αν δεν υπάρχει λαϊκή βούληση για ειρηνική επίλυση του προβλήματος, κάθε διπλωματική προσπάθεια είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Θα πρέπει να υπάρχει μια δίψα για ειρηνική λύση εκ μέρους του λαού, την οποία οι διπλωμάτες θα μπορέσουν να μετατρέψουν σε ένα λειτουργικό σχέδιο. Σήμερα υπάρχει το σχέδιο, αλλά όχι η δίψα».
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=94