Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Xρέος, απασχόληση και ανάπτυξη στην Ελλάδα: μια πρόταση οικονομικής πολιτικής

Ομιλία στην ΗΜΕΡΙΔΑ του ΙΣΤΑΜΕ-FR.EBERT STIFTUNG, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ Πως θα βγούμε από την κρίση και τα μνημόνια

Νίκος, Χριστοδουλάκης

2017-01-18


Ι. ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Επτά χρόνια μετά την έναρξη εφαρμογής των Προγραμμάτων Προσαρμογής, η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι σε μια κατάσταση δυσπραγίας και διογκούμενης αβεβαιότητας. Οι δυσοίωνες διεθνείς εξελίξεις επιβαρύνουν το εσωτερικό κλίμα, περιορίζουν τις δυνατότητες διαπραγμάτευσης με τους πιστωτικούς θεσμούς και αυξάνουν το διαχρονικό κόστος σταθεροποίησης της οικονομίας. Παρόλα αυτά, οι δυσκολίες της συγκυρίας είναι μικρότερες σε σύγκριση με τις μακροχρόνιες αρνητικές τάσεις που θα κρατούν την οικονομία σε κατάσταση χαμηλής ανάπτυξης και επίμονης ανεργίας τις επόμενες δεκαετίες, αν κάτι δεν αλλάξει ριζικά. Η χώρα βρίσκεται σε μια πολυετή περίοδο αποεπένδυσης, με αποτέλεσμα την απαξίωση πολλών υποδομών και σημαντικού μέρους του παραγωγικού κεφαλαίου. Οι καθαρές νέες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου πριν την κρίση ανέρχονταν περίπου στο 10% του ΑΕΠ, ενώ σήμερα γίνεται αποεπένδυση με ρυθμό -7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Για την επάνοδο στο ίδιο επίπεδο παραγωγικής συσσώρευσης πριν την κρίση, χρειάζονται νέες επενδύσεις της τάξεως των 80-100 δισεκ. Ευρώ τα επόμενα χρόνια. Το αστικό εργατικό δυναμικό της χώρας μειώθηκε για πρώτη φορά από το 1960 κατά 307.000. Από 5.076.000 άτομα το 2010, έχει μειωθεί στα 4.769.000 το 2016. Αν είχε παραμείνει το ίδιο, η ανεργία θα ξεπερνούσε σήμερα το 30%. Ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2060 προβλέπεται να είναι περίπου 8.5 εκατομμύρια, όσο δηλαδή ήταν και το 1960. Αντίθετα ο πληθυσμός της Τουρκίας θα ανέρχεται στα 96 εκατομμύρια, δωδεκαπλάσιος σχεδόν από τον ελληνικό. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω τάσεων, η ανάπτυξη τις προσεχείς δεκαετίες εκτιμάται ότι θα κινηθεί σε χαμηλούς ρυθμούς. Η ΕΕ προβλέπει 1.50% την περίοδο 2022-2030 και μόλις 1.25% την περίοδο που ακολουθεί ως το 2060. Με αδύναμη παραγωγική βάση το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να πιέζει ασφυκτικά και να απαιτεί όλο και περισσότερες παρεμβάσεις για να μην καταπέσει. Η μονιμοποίηση της δημοσιονομικής κηδεμονίας θα καταλήξει σε καθεστώς θεσμικής υποβάθμισης και απομόνωσης της χώρας στην ΕΕ. Αργά ή 3 γρήγορα αυτό θα πυροδοτήσει ανεπιθύμητες εξελίξεις, όχι μόνο οικονομικές, αλλά κυρίως κοινωνικές, πολιτικές και αξιακές, με άγνωστη δυναμική και έκβαση. Στα θετικά της χώρας καταγράφεται η επιβίωση πολλών δυναμικών επιχειρήσεων που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην φάση της ανάκαμψης, η πυκνή εμφάνιση νέων – αν και μικρών - επιχειρηματικών πρωτοβουλιών ιδιαίτερα στον πρωτογενή τομέα, και η εμφάνιση ξένου επενδυτικού ενδιαφέροντος στις μεταφορές, την ενέργεια και τις μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις.

ΙΙ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η διατύπωση προτάσεων οικονομικής πολιτικής ξεπερνά σήμερα κατά πολύ την απαίτηση μιας καλύτερης διαχείρισης της συγκυρίας με την ελπίδα ότι τα υπόλοιπα θα πάνε αυτόματα καλύτερα τα επόμενα χρόνια. Οφείλει μεν να επισπεύσει την επιστροφή της οικονομίας στην κανονικότητα, αλλά και να οδηγήσει ταυτόχρονα σε μια νέα δυναμική ικανή να ανατρέψει τις αρνητικές μακροχρόνιες τάσεις.

Πολιτικές εξόδου από την κρίση

1.Έγκαιρη ολοκλήρωση της εφαρμογής των μέτρων του Τρίτου Προγράμματος Προσαρμογής, χωρίς ψευδαισθήσεις ότι είναι εφικτή μια ουσιώδης χαλάρωση των υπεσχημένων. Τα περιθώρια αυτά «κάηκαν» πέρυσι με την παρωδία του Δημοψηφίσματος. Τώρα πλέον κάθε ελιγμός εκλαμβάνεται ως υπονόμευση και οδηγεί σε υποδείξεις νέων μέτρων, κάνοντας την Ελλάδα εκκρεμές στους εσωτερικούς συσχετισμούς ΔΝΤ, Γερμανίας και Ευρωπαϊκών θεσμών. Ουσιαστική διαπραγματευτική ευκαιρία μπορεί να υπάρξει μόνο με την ανάκτηση αξιοπιστίας, πράγμα που σήμερα είναι απλώς εκτός πολιτικού βεληνεκούς.

2.Προετοιμασία σταδιακής εξόδου στις αγορές μετά το 2019, ταυτόχρονα με την ελάφρυνση του κόστους δανεισμού και την συστηματική μετατόπιση χρεολυσίων του επίσημου τομέα για μετά το 2030. Ενόσω ακόμα διαρκεί το Πρόγραμμα, η Ελλάδα πρέπει να αποφύγει διμερείς διαπραγματεύσεις για το χρέος με τα κράτη που έχουν τις δικές τους εσωτερικές προτεραιότητες, και να τις μεταθέσει για 4 αργότερα. Πάντα σε στενή συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), ο οποίος θα αποτελεί τον πιο σημαντικό και φιλικό πιστωτή της χώρας για πολλές ακόμη δεκαετίες.

Μακροχρόνια ανάπτυξη

3.Συμβιβασμός για τα απαιτούμενα πλεονάσματα μετά το 2019. Οι ευρωπαϊκές απαιτήσεις για 3.50% του ΑΕΠ είναι απλώς ανέφικτες και ενδεχόμενη εμμονή τους θα οδηγήσει είτε σε ρήξη Ελλάδας-Ευρωζώνης είτε σε εσωτερική έκρηξη. Από την άλλη η συνηγορία του ΔΝΤ για χαμηλότερα πλεονάσματα και ταυτόχρονη ονομαστική μείωση του χρέους έγινε ήδη φανερό ότι συνοδεύεται από αυστηρότερα μέτρα, τα οποία θα είναι πολιτικώς ανέφικτα. Ο συμβιβασμός μπορεί να προβλέπει ότι η χώρα θα παραμείνει σε δημοσιονομική κινητοποίηση που διασφαλίζει έναν στόχο πλεονάσματος 3.50% του ΑΕΠ για μια δεκαετία. Όμως εν συνεχεία το 2% του ΑΕΠ κατευθύνεται στην χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων και υποδομών για την αναστήλωση της οικονομίας και μόνο το 1.50% εγγράφεται τελικά ως πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα. Η διάθεση του 2% του ΑΕΠ σε επενδυτικές πρωτοβουλίες θα επιφέρει άνοδο του αναμενόμενου ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης από το αναιμικό 1.50% ετησίως που προβλέπεται σήμερα για την επόμενη δεκαετία στο 3.50% κατά μέσο όρο. Αυτό με την σειρά του έχει τα εξής αποτελέσματα:

(α). Ταχύτερη μείωση του χρέους, διότι όσο πιο υψηλός είναι ο λόγος Χρέος/ΑΕΠ τόσο πιο γρήγορα πέφτει όταν αυξάνει το ΑΕΠ πάρα όταν ισόποσα μειώνεται το χρέος.

(β) Ταχύτερη άνοδο της απασχόλησης. Κάθε θέση εργασίας χρειάζεται επενδύσεις περίπου 50.000 €υρώ και κατά συνέπεια το 2% του ΑΕΠ μπορεί να οδηγήσει στην δημιουργία περίπου 70.000 νέων θέσεων απασχόλησης τον χρόνο. Αν ο ρυθμός αυτός διατηρηθεί, η ανεργία θα υποχωρήσει στο 10% του εργατικού δυναμικού σε μια δεκαετία και θα έχουν δημιουργηθεί ισχυρά κίνητρα παλιννόστησης όσων ξενιτεύτηκαν. Η επιστροφή των νέων επιστημόνων θα προσδώσει μια σημαντική 5 αναβάθμιση τεχνογνωσίας στην εγχώρια δραστηριότητα με θετική περαιτέρω επίδραση στην ανάπτυξη. Σε τέτοιες συνθήκες, η χώρα μπορεί ευκολότερα να σχεδιάσει πολιτικές ολικής ένταξης προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, οι οποίοι θα ενισχύσουν την παραγωγική ικανότητα της χώρας χωρίς να απειλήσουν την απασχόληση του γηγενούς εργατικού δυναμικού. Ο πληθυσμός της χώρας θα αναζωογονηθεί με νεότερες γενιές, η αγορά εργασίας θα ανακάμψει ποσοτικά και ποιοτικά, και η Ελλάδα θα αποφύγει την μοιραία συρρίκνωση.

Επενδύσεις και Μεταρρυθμίσεις

Για να υπάρξει σοβαρή και διαρκής απόδοση της αναπτυξιακής προσπάθειας, απαιτείται αξιοπιστία και επιμονή για μακρύ χρονικό διάστημα, που δεν είναι καθόλου αυτονόητες στην σημερινή συγκυρία. Χρειάζεται λοιπόν να σχεδιαστούν και μια σειρά από αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, όπως οι εξής:

4. Η ίδρυση ενός νέου αναπτυξιακού φορέα με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση και προδιαγραφές για την αποτελεσματική υλοποίηση των νέων επενδύσεων του 2%. Στόχος η επέκταση σύγχρονων βιομηχανικών υποδομών και επιχειρήσεων εξαγωγικού προσανατολισμού. Αν και τα μέτρα αυτά δεν θα έχουν άμεση απόδοση, μεσοπρόθεσμα ενισχύουν τις εξαγωγές και αποτρέπουν την εκ νέου διόγκωση του εξωτερικού ισοζυγίου. Ο δραστικός περιορισμός του εξωτερικού ελλείμματος οφείλεται μέχρι τώρα στην συρρίκνωση της ζήτησης, γιατί δυστυχώς η αξία των εξαγωγών παραμένει στάσιμη παρά την δραματική μείωση των μισθών του ιδιωτικού τομέα. Αν δεν υπάρξει διαρθρωτική αναβάθμιση των εξαγωγών, το έλλειμμα θα επανέλθει όταν η ζήτηση αρχίσει σταδιακά να ανακάμπτει. Εάν λειτουργήσει με αξιοπιστία, ο αναπτυξιακός φορέας θα μπορέσει επίσης να απορροφήσει και το λεγόμενο Υπερταμείο, το οποίο σήμερα υπάγεται σε καθεστώς ταπεινωτικής κηδεμονίας 99 ετών και με διαρκές το ενδεχόμενο εκποίησης για να πληρωθούν χρεολύσια.

5.Για να διασφαλιστεί η δημοσιονομική σταθερότητα χρειάζεται μια δραστική αλλαγή του φορολογικού συστήματος με την ενοποίηση κλιμακίων και την μείωση των συντελεστών. Αν και ακούγεται αντιφατικό, πρέπει να μειωθούν τα βάρη για να αυξηθούν τα έσοδα. Κάθε ειλικρινής φορολογούμενος θα πληρώνει λιγότερα, αλλά συνολικά οι εισπράξεις θα ανέβουν γιατί όταν ο φόρος δεν είναι τόσο επαχθής η συνολική δραστηριότητα αυξάνεται, τα κίνητρα φορολογικής μετανάστευσης επιχειρήσεων και επαγγελματιών μειώνονται και ο έλεγχος της φοροδιαφυγής γίνεται πιο εύκολος.

6. Ανάλογη μεταβολή χρειάζεται και στις ασφαλιστικές εισφορές, ιδιαίτερα των νεότερων εργαζόμενων για να προχωρήσει ομαλά η ενοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος και να μην ξαναγυρίσουμε στις σκανδαλώδεις συντεχνιακές ανισότητες. Σήμερα οι υπέρογκες ασφαλιστικές εισφορές αφαιρούν σημαντικό μέρος της αμοιβής, οδηγούν σε εξαφάνιση την νόμιμη απασχόληση πλήρους ωραρίου, ενώ ενθαρρύνουν την φυγή επιχειρήσεων και νεότερων εργαζόμενων σε άλλες χώρες. Ακόμα και αν επανέλθουν κάποιες ευκαιρίες ανάπτυξης, όσοι έχουν μεταναστεύσει δύσκολα θα πειστούν να επιστρέψουν για να παίρνουν χαμηλότερο μισθό, να πληρώνουν μεγάλους φόρους και να χρηματοδοτούν με τις εισφορές τους συντάξεις που οι ίδιοι ποτέ δεν θα αξιωθούν να λάβουν.

Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να φύγουν από την λογική της «εσωτερικής υποτίμησης» και να πάψουν να στρέφονται κατά των χαμηλόμισθων. Οι μεταρρυθμίσεις είναι προοδευτικές όταν διευρύνουν τον ανταγωνισμό, μειώνουν τα προνόμια στις ΔΕΚΟ και τις διακρίσεις σε βάρος των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα, προστατεύουν τον καταναλωτή από τα καρτέλ και τον πολίτη από την αυθαιρεσία των ομάδων πίεσης. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις θα φέρουν τις ιδιωτικές επενδύσεις που χρειάζεται η χώρα για να τονωθεί η επιχειρηματικότητα και η απασχόληση. Στην πορεία αυτή είναι όμως κρίσιμο και το πώς επιλύονται τα συσσωρευμένα προβλήματα που κρατούν δέσμια την οικονομία και το τραπεζικό σύστημα. Μια άμεση μεταρρύθμιση πρέπει να είναι η αντιμετώπιση των «κόκκινων στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων» με τρόπο που θα προστατεύει μεν τους πράγματι φτωχούς, αλλά όχι τους εικονικά πτωχεύσαντες που επιδιώκουν να καρπωθούν τα ακίνητα ενώ μετέφεραν τον πλούτο τους στο εξωτερικό. Αν επικρατήσει το κυνικό δόγμα τους «τα κέρδη έξω και δικά μας, τα χρέη μέσα και δικά σας», τότε το χάσμα 7 ανάμεσα σε όσους – παρά τις δυσκολίες - τηρούν τις υποχρεώσεις τους προς το κράτος και σε όσους το ξαφρίζουν θα μεγαλώσει, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην συνοχή της κοινωνίας.

Θεσμικές αλλαγές


7.Η Ελλάδα εδώ και μερικά χρόνια δεν κατατάσσεται χαμηλά μόνο στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά επίσης και στην ποιότητα θεσμών, την ικανότητα διακυβέρνησης, την πολιτική σταθερότητα, την απονομή δικαιοσύνης και την ταχεία επίλυση διαφορών. Η νομοθετική ευκολία με την οποία ανατρέπονται μείζονες επενδύσεις και αλλάζουν εκλογικά συστήματα, επεκτείνονται προνόμια ακόμα και αναδρομικά, γίνονται ισοτιμήσεις χωρίς προσόντα και διατηρούνται σε λειτουργία χρεωκοπημένοι οργανισμοί, έχει προκαλέσει καθίζηση στην λειτουργικότητα και την αξιοπιστία της χώρας. Οι συχνές εκδηλώσεις δημόσιας βίας και ένοπλης εγκληματικότητας επιτείνουν την συνολική αποδιοργάνωση. Σήμερα όλα αυτά μαζί διαμορφώνουν ένα πλαίσιο αυθαιρεσίας και κακοδαιμονίας, προκαλούν νέες ανισότητες και ενισχύουν τις σκοτεινές πελατειακές σχέσεις που στα λόγια όλοι καταριούνται. Η ανασύνταξη της χώρας θα γίνει εφικτή όταν παράλληλα με την αλλαγή οικονομικής πολιτικής, διαμορφωθεί και ένα νέο θεσμικό πλαίσιο ισονομίας, αξιοκρατίας, σοβαρότητας και δημοκρατικής λειτουργίας. Στην πορεία αυτή τίποτα δεν θα είναι εύκολο, ούτε όμως και ανέφικτο αν θέσουμε στόχο να υπηρετήσουμε τα ζωτικά μακροχρόνια συμφέροντα της χώρας . Μην ξεχνάμε ότι σε τέσσερα χρόνια συμπληρώνονται δύο αιώνες από την Ανεξαρτησία και όλοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα πρέπει να λογοδοτήσουμε για την κατάσταση και τις προοπτικές της Πατρίδας μας.


Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=9867