Τα σκίτσα του Μωάμεθ
Διονύσης, Γουσέτης
2006-02-10
Δεν έχω καμία ταλάντευση στο ζήτημα της ελευθερίας της έκφρασης. Μέχρι του σημείου όπου στο παρελθόν ανέχτηκα δημόσιες ύβρεις για την ευήθειά μου, χωρίς να καταφύγω στη δικαιοσύνη, στο όνομα του ότι ο άλλος έχει δικαίωμα ακόμα και να είναι χυδαίος.
Όμως, δεν είναι όλοι έτσι. Παραδείγματα μισαλλοδοξίας -θρησκευτικής στην περίπτωση- υπάρχουν ακόμα και στην ανεκτική Δύση. Ευρωπαίοι καθολικοί ζητούν να σταματήσουν οι παραστάσεις θεατρικού έργου. Καθολικοί συγκρούονται με προτεστάντες κάθε χρόνο στην Ιρλανδία. Στις ΗΠΑ, δεν είναι μακριά η εποχή που η Κου Κλουξ Κλαν, με έμβλημα το σταυρό, σκόρπαγε ρατσιστικό τρόμο στους μαύρους. Ιδιαίτερα, όσο κανείς πηγαίνει προς ανατολάς, τόσο λιγότερη είναι η ανοχή στην έκφραση του άλλου. Στην καθ’ ημάς Ανατολή, για παράδειγμα, γνωρίσαμε φαινόμενα που δεν απαντώνται στη Δύση. Γνωρίσαμε φανατικούς που κατέστρεψαν την αίθουσα κινηματογράφου επειδή ήθελαν να μας απαγορεύσουν να δούμε κάποιο κινηματογραφικό έργο (οι ίδιοι είχαν την ελευθερία, αν προσβάλλονται, απλώς να μην πάνε στο συγκεκριμένο κινηματογράφο). Άλλοι δεν ήθελαν να διαβάσουμε κάποιο βιβλίο και το έκαιγαν δημόσια. Άλλοι μήνυσαν καλλιτέχνη επειδή προσεβλήθησαν από το έργο του, ο δε καλλιτέχνης καταδικάστηκε πρωτόδικα! Ανατολικότερα, τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα.
Οφείλουν, συνεπώς, εκείνοι που εκφράζονται να το κάνουν μετά λόγου γνώσεως, γνωρίζοντας δηλαδή τι τους περιμένει. Οφείλουν να είναι και ενημερωμένοι στις ευαισθησίες των άλλων. Τα σκίτσα του Μωάμεθ, που τόσο μεγάλη και τόσο ανεπίτρεπτη αντίδραση προκάλεσαν, δεν είναι καθ’ εαυτά προσβλητικά. Συμβαίνει όμως οι μουσουλμάνοι να είναι εικονομάχοι, δηλαδή να μην ανέχονται καμία θρησκευτική εικόνα, ακόμα και την πιο ενάρετη. Για τον ίδιο λόγο βγάζουν τα μάτια από τις τοιχογραφίες των αγίων στις εκκλησίες και όχι από κάποιο μίσος για τους εικονιζόμενους. Όσοι γνωρίζουν λίγο από την ιστορία της εικονομαχίας στο Βυζάντιο κατανοούν αυτή την ευαισθησία (περισσότερα ιστορικά στοιχεία, στο άκρως κατατοπιστικό άρθρο της Αλίκης Παπαδομιχελάκη στη χθεσινή ‘Αυγή’ 10/2/2006).
Δικαιολογεί αυτή η ευαισθησία το σάλο που ξέσπασε στο μουσουλμανικό κόσμο, τους εμπρησμούς πρεσβειών, το κάψιμο σημαιών, τα μισαλλόδοξα συνθήματα των διαδηλωτών; Εμείς που τους μοιάζουμε περισσότερο, που έχουμε υποστεί διαδηλώσεις έξαλλων παπάδων και λαϊκών με κεριά εναντίον του... 666, μπορούμε και πάλι να το κατανοήσουμε καλύτερα από τους δυτικούς. Γνωρίζουμε ακόμη ότι αυτές οι καταστάσεις δεν πέφτουν από τον ουρανό, ούτε είναι αυθόρμητες. Υποδαυλίζονται από επιτήδειους φανατικούς αγκιτάτορες και ότι η συμμετοχή είναι κάθε άλλο παρά παλλαϊκή. Απόδειξη τούτου προσφέρουν οι αντιδράσεις των μουσουλμάνων κατοίκων δυτικών χωρών, που ήσαν πολύ μετριοπαθέστερες. Τη στιγμή λοιπόν, που τις εκλογές των Παλαιστινίων τις κερδίζει μια οργάνωση του θρησκευτικού φανατισμού και των αυτοκτονικών επιθέσεων, πώς θα περιμέναμε κάτι διαφορετικό σ’ αυτές τις χώρες;
Δεν δρουν εν κενώ οι αγκιτάτορες, ούτε αξιοποιούν αποκλειστικά τις θρησκευτικές ευαισθησίες. Αξιοποιούν, μέσω αυτών, τον μακρόχρονο ιστορικό ρατσισμό που εκπέμπεται εναντίον των μουσουλμάνων από τους Δυτικούς. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ιδιαίτερα, αναπαράγεται τόσο από τα δυτικά κράτη όσο και από τους πολίτες τους, το στερεότυπο του μουσουλμάνου τρομοκράτη, του μουσουλμάνου που απορρίπτει όλες συλλήβδην τις δυτικές αξίες, του μουσουλμάνου που αξίζει το φόβο, την περιφρόνηση και την αηδία μας, μόνο επειδή είναι μουσουλμάνος.
Η αντίδραση των μουσουλμάνων της Μέσης Ανατολής ήταν απαράδεκτα βίαιη. Ωστόσο, λίγες ήσαν τελικά οι βίαιες διαδηλώσεις. Η μεγάλη πλειοψηφία τους ήταν ειρηνική. Δέκα άτομα σκοτώθηκαν στα βίαια επεισόδια. Και τα δέκα ήσαν μουσουλμάνοι διαδηλωτές. Συνεπώς, οι διαδηλωτές δε μονοπώλησαν τη βία. Ο Γ. Γραμματέας του ΟΗΕ και οι ηγέτες της Δύσης, προσπαθούν να τερματίσουν την κρίση, που φοβούνται ότι μπορεί να αποκτήσει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, καλώντας τα δυτικά ΜΜΕ σε αυτολογοκρισία. Θα το ανεχτούμε αυτό οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Η απάντηση είναι ότι πουθενά στον κόσμο το δικαίωμα της έκφρασης δεν είναι απόλυτο. Παντού υπάρχουν τα όρια της προσβολής, του ρατσισμού, της ύβρεως, με απειλή τιμωρίας. Πες στο φίλο σου ότι η γυναίκα του είναι πουτάνα, κάνε στην Πολωνία σκίτσο τον Πάπα να συνουσιάζεται με ανήλικο και οι επιπτώσεις θα σου δείξουν τι σημαίνει οργή και τιμωρία. Οι καλλιτέχνες, στην άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης, αποφεύγουν τέτοια στραβοπατήματα. Μήπως συνιστά ευρωπαϊκή αλαζονεία η επίδειξη άκρας ελευθερίας έκφρασης αποκλειστικά προς τους μουσουλμάνους;
Όπως έγραψα στην αρχή, οι προσωπικές μου πεποιθήσεις είναι υπέρ της χωρίς όρια ελευθερίας έκφρασης. Θέλω όμως να επαναλάβω πως, όταν ασκούμε κάποια δικαιώματα που προσβάλλουν ευαισθησίες κάποιων άλλων, ας μη κάνουμε τους δήθεν έκπληκτους, τους δήθεν θιγέντες, τα δήθεν θύματα του φανατισμού, θρησκευτικού ή άλλου.
Εκτύπωση στις: 2024-04-26
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=997