Το περασμένο Σάββατο ήταν η Ημέρα της Νάκμπα, στη μνήμη των 700.000 Παλαιστινίων που εκδιώχθηκαν από το Ισραήλ - ή τράπηκαν σε φυγή από φόβο - κατά την ίδρυση της χώρας, το 1948. Αυτή η εκδήλωση μνήμης είχε φέτος ιδιαίτερη σημασία, αφού ήταν η επερχόμενη έξωση έξι παλαιστινιακών οικογενειών από τη συνοικία Σέικ Τζαράχ, στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, εκείνη που συνέβαλε στην πυροδότηση της βίαιης διαμάχης στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη. Για πολλούς Παλαιστινίους, αυτή η επικείμενη εκδίωξη αποδεικνύει πως η Νάκμπα δεν έχει ακόμη τελειώσει.
Κάθε χρόνο, οι Παλαιστίνιοι τιμούν τη Νάκμπα καταβάλλοντας ένα είδος νοητικής προσπάθειας να θυμηθούν το παρελθόν και να διατηρήσουν την ελπίδα ότι μπορεί να ξεπεραστεί - διασφαλίζοντας πως οι παλαιστίνιοι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους μπορούν να επιστρέψουν σπίτι. Στη δική μου κοινότητα, αντιθέτως, οι εβραίοι ηγέτες στο Ισραήλ και τη διασπορά απαιτούν να ξεχάσουν οι Παλαιστίνιοι το παρελθόν και να συνεχίσουν. Το 2011, το ισραηλινό κοινοβούλιο πέρασε νόμο που απειλεί με στέρηση κυβερνητικής χρηματοδότησης οποιονδήποτε θεσμό μνημονεύει τη Νάκμπα. Δύο ισραηλινοί συγγραφείς, ο Αντι Σβαρτς και η Εϊνάτ Ουίλφ, κυκλοφόρησαν πέρυσι ένα βιβλίο, «Ο Πόλεμος της Επιστροφής», που επέκρινε την παλαιστινιακή επιθυμία για επιστροφή των προσφύγων ως εμβληματική ενός «οπισθοδρομικού τρόπου σκέψης» και μιας «αδυναμίας συμφιλίωσης με το παρελθόν».
Ετυχε να διαβάσω το βιβλίο αυτό πέρυσι λίγο πριν από το Τίσα ΜʼΑβ, την ημέρα κατά την οποία οι Εβραίοι θρηνούν την καταστροφή των ναών στην Ιερουσαλήμ και τις εξορίες που ακολούθησαν, πριν από 2.000 και 2.500 χρόνια αντίστοιχα. Αυτή η άρνηση να ξεχάσουν το παρελθόν - ή να αποδεχθούν την ετυμηγορία του - αποτελεί για τους Εβραίους πηγή υπερηφάνειας. Ο φιλόσοφος Αϊζάια Μπερλίν καυχήθηκε κάποτε πως οι Εβραίοι έχουν «ισχυρότερες μνήμες» από άλλους λαούς. Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι Σιωνιστές αξιοποίησαν αυτή την ισχυρή συλλογική μνήμη προκειμένου να δημιουργήσουν ένα κίνημα υπέρ της επιστροφής σε μια περιοχή που οι περισσότεροι Εβραίοι δεν είχαν δει ποτέ. Επί 2.000 χρόνια προσεύχονταν οι Εβραίοι να επιστρέψουν στη γη του Ισραήλ. Τα τελευταία 150 χρόνια, έκαναν αυτόν τον αρχαίο πόθο πραγματικότητα.
Γιατί είναι το όνειρο της επιστροφής αξιέπαινο για τους Εβραίους αλλά παθολογική κατάσταση για τους Παλαιστινίους; Το ερώτημα δεν υπονοεί πως είναι συμμετρικά τα δύο όνειρα. Οι παλαιστινιακές οικογένειες που θρηνούν πόλεις όπως η Γιάφα ή το Σαφέντ ζούσαν εκεί πρόσφατα, και θυμούνται λεπτομέρειες για τα χαμένα τους σπίτια. Οι Εβραίοι που θρηνούν επί αιώνες το Τίσα ΜʼΑβ - και εκείνοι που δημιούργησαν το σιωνιστικό κίνημα στα τέλη του 19ου αιώνα, ως απάντηση στον εντεινόμενο εθνικισμό και αντισημιτισμό στην Ευρώπη - απλώς τα φαντάζονταν.
«Ποτέ δεν πάψατε να ονειρεύεστε» είπε κάποτε σε έναν Ισραηλινό που του έπαιρνε συνέντευξη ο παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούτ Νταρουίς. «Αλλά το όνειρό σας ήταν πιο μακριά στον χρόνο και στον χώρο... Εγώ είμαι εξόριστος μόνο 50 χρόνια. Το όνειρό μου είναι ζωντανό, φρέσκο». Ο Νταρουίς επισήμανε ακόμα μία σημαντική διαφορά ανάμεσα στον εβραϊκό και τον παλαιστινιακό διασκορπισμό: «Εσείς δημιουργήσατε τη δική μας εξορία, εμείς δεν δημιουργήσαμε τη δική σας».
Παρʼ όλα αυτά, πολλοί εξέχοντες Παλαιστίνιοι έχουν θίξει την πικρή ειρωνεία του να λένε οι Εβραίοι σε άλλους ανθρώπους να απαρνηθούν την πατρίδα τους και να αφομοιωθούν σε ξένα εδάφη. Εμείς, από όλους τους λαούς, θα έπρεπε να καταλαβαίνουμε πόσο προσβλητική είναι αυτή η αξίωση. Οι εβραίοι ηγέτες επιμένουν πως, για να επιτευχθεί ειρήνη, οι Παλαιστίνιοι πρέπει να ξεχάσουν τη Νάκμπα. Είναι όμως πιο ακριβές να πει κανείς πως η ειρήνη θα έρθει όταν οι Εβραίοι θυμηθούν.
Ακόμα και για πολλούς Εβραίους που αντιτίθενται με πάθος στις ισραηλινές πολιτικές στη Δυτική Οχθη και στη Λωρίδα της Γάζας, το δικαίωμα επιστροφής των παλαιστίνιων προσφύγων παραμένει ταμπού. Αν όμως είναι λάθος να κρατούνται οι Παλαιστίνιοι ως μη πολίτες υπό στρατιωτικό νόμο στη Δυτική Οχθη, και άδικο να επιβάλλεται στη Γάζα ένας αποκλεισμός που τους στερεί ακόμα και τα πιο απαραίτητα για τη ζωή, είναι σίγουρα λάθος το να τους εκδιώκεις και να τους εμποδίζεις να επιστρέψουν σπίτι τους. Επί δεκαετίες, φιλελεύθεροι Εβραίοι απέκρουαν αυτό το ηθικό επιχείρημα με ένα πραγματιστικό: οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες θα πρέπει να επιστρέψουν μόνο στη Δυτική Οχθη και στη Γάζα, ανεξάρτητα από τον τόπο καταγωγής τους, στο πλαίσιο μιας λύσης δύο κρατών.
Ωστόσο κάθε χρόνο που περνάει, καθώς το Ισραήλ εδραιώνει περαιτέρω τον έλεγχό του σε όλη τη γη μεταξύ Ιορδάνη Ποταμού και Μεσογείου Θάλασσας, αυτή η θεωρητικά ρεαλιστική εναλλακτική γίνεται όλο και πιο αποκομμένη από την πραγματικότητα. Δεν θα υπάρξει βιώσιμο, κυρίαρχο παλαιστινιακό κράτος ώστε να πάνε εκεί οι πρόσφυγες. Εκείνο που απομένει από την επιχειρηματολογία κατά της επιστροφής των παλαιστινίων προσφύγων είναι μία σειρά από ιστορικά και νομικά επιχειρήματα, που διασπείρονται από ισραηλινούς και αμερικανοεβραίους ηγέτες, για το πώς οι Παλαιστίνιοι άξιζαν την εκδίωξή τους και δεν έχουν τώρα δικαίωμα επανόρθωσης. Επιχειρήματα όχι μόνο μη πειστικά αλλά και βαθιά ειρωνικά: αν δεν έχουν οι Παλαιστίνιοι δικαίωμα επιστροφής στην πατρίδα τους, τότε δεν έχουμε ούτε εμείς. Και οι συνέπειες αυτών των προσπαθειών εξορθολογισμού και απόκρυψης της Νάκμπα δεν είναι θεωρητικές: εκτυλίσσονται σήμερα στους δρόμους του Σέικ Τζαράχ. Τα εγκλήματα του παρελθόντος, όταν δεν αντιμετωπίζονται, δεν μένουν στο παρελθόν.
Εκτύπωση στις: 2025-05-01
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=11823