Η εφαρμοσμένη πολιτική μέσα από τα συγκοινωνούντα δοχεία της πολιτικής και της διοίκησης.
1. Τι είναι εφαρμοσμένη πολιτική
Αντικείμενο της πολιτικής διαδικασίας στις σύγχρονες δημοκρατίες πρέπει να είναι η προαγωγή του δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή η μεγιστοποίηση του κοινού οφέλους μέσα από την επίλυση συλλογικών προβλημάτων και την αξιοποίηση συλλογικών ευκαιριών. Κατ’ αυτή την έννοια εφαρμοσμένη πολιτική δεν είναι τίποτε άλλο παρά το σύνολο των ασκούμενων δημόσιων πολιτικών και κρίνεται εκ του αποτελέσματος: ορθή πολιτική είναι το σύνολο των επιτυχημένων τομεακών πολιτικών, ενώ λανθασμένη το άθροισμα των αποτυχημένων τομεακών πολιτικών.
Η επιτυχία όμως της δημόσιας δράσης συνεπάγεται την κάλυψη πολλών διαφορετικών και συχνά αντικρουόμενων κοινωνικών αναγκών και συλλογικών επιδιώξεων. Είναι δεδομένο ότι εντός των δημοκρατικών κοινωνιών συγκροτούνται και συνυπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις για το δέον γενέσθαι – ενίοτε αντιδιαμετρικά αντίθετες. Η «ορθότητα» λοιπόν μιας πολιτικής δεν είναι μονοδιάστατη αλλά πολυδιάστατη και το εκάστοτε μίγμα της συγκροτείται μέσω του δημόσιου διαλόγου και των εκλογών, των κομμάτων και των αυτοδιοικητικών παρατάξεων, αλλά και των συνδικάτων και των λοιπών κοινωνικών συλλογικοτήτων. Το εκάστοτε «μίγμα ορθότητας» δεν είναι κατά συνέπεια προϊόν απλώς τεχνικού καθορισμού, αλλά πρωτίστως ζήτημα κοινωνικής εξισορρόπησης και συναίνεσης.
2. Η διακυβέρνηση ξεκινά από το πολιτικό πρόγραμμα
Η συστηματική παραγωγή δημόσιων πολιτικών ξεκινά από το επίπεδο του πολιτικού συστήματος με τη μορφή ενός πολιτικού/κομματικού (ή αυτοδιοικητικού) προγράμματος στο οποίο αποσαφηνίζονται οι προτεραιότητες και τίθενται οι στρατηγικές κατευθύνσεις που θα εξειδικευτούν εν συνεχεία σε επιχειρησιακό επίπεδο, εάν και όταν το συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα (ή αυτοδιοικητική παράταξη) ασκήσει εξουσία.
Προτεραιότητες πολιτικής όμως δεν σημαίνει απλώς διατύπωση γενικευτικών «θέσεων». Σημαίνει σκιαγράφηση ενός ολοκληρωμένου, χρονοπρογραμματισμένου και αδρομερώς κοστολογημένου προγράμματος δυνητικής διακυβέρνησης.
Προφανώς δεν αναμένει κανείς από έναν πολιτικό σχηματισμό την κατάστρωση αναλυτικών υπηρεσιακών προγραμμάτων σε επίπεδο γενικών γραμματειών, γενικών διευθύνσεων ή διευθύνσεων. Αυτό έπεται και είναι η δουλειά των -μόνιμων και μετακλητών- στελεχών της διοίκησης. Αναμένει όμως τη συγκρότηση στρατηγικής στοχοθεσίας που θα περιλαμβάνει:
• την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης,
• τον καθορισμό στρατηγικών κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων,
• τη βασική φιλοσοφία και ενδεχομένως τον πυρήνα της διατύπωσης των κρίσιμων για τη συγκεκριμένη πολιτική διατάξεων που θα χρειαστεί να θεσπιστούν,
• τη σκιαγράφηση ενός προγράμματος κρίσιμων ενεργειών εφαρμογής των κατευθύνσεων αυτών που θα λαμβάνει υπόψη θέματα όπως:
• το αναμενόμενο κόστος άσκησης της πολιτικής και τους τρόπους κάλυψής του,
• τις δυσχέρειες και τις αντιδράσεις που αναμένεται να προκληθούν από τη συγκεκριμένη πολιτική και τους τρόπους αντιμετώπισής τους,
• μια εκτίμηση της επιχειρησιακής ικανότητας των αρμόδιων υπηρεσιών και τους τρόπους ενίσχυσής της.
3. Η σημασία της διεπαφής πολιτικής και διοίκησης
Εξαιρετικά σημαντική είναι όχι μόνο η προγραμματική προετοιμασία της διακυβέρνησης αλλά και η διεπαφή διοίκησης και πολιτικής, στο επίπεδο των αιρετών και μετακλητών προϊσταμένων κατά την άσκησή της. Εκεί εξειδικεύεται η τεκμηριωμένη ιεράρχηση των κοινωνικών προτεραιοτήτων, διακριβώνεται η τεχνική εφικτότητά τους και η βέλτιστη κατανομή των συνολικά διαθέσιμων πόρων. Οι λειτουργίες αυτές προκύπτουν από τα συγκοινωνούντα δοχεία της πολιτικής και της διοίκησης, διαμορφώνουν το πεδίο της διακυβέρνησης και η ομαλή διεξαγωγή τους καθορίζει την ποιότητα της δημοκρατίας.
Χωρίς τις κρίσιμες λειτουργίες της τεκμηρίωσης και της συναίνεσης που θα βασίζονται στη συνύπαρξη και σύνθεση διαφορετικών ιδεών, υπό την προϋπόθεση ότι οι φορείς τους θα αποδέχονται την ίδια τη δημοκρατική διαδικασία, η πολιτική μετατρέπεται σε ένα παιχνίδι με τους φόβους και τις προσδοκίες του εκλογικού σώματος, σε ένα παιχνίδι εντυπώσεων χωρίς μεγάλη επαφή με την πραγματικότητα των δημόσιων πολιτικών και των αποτελεσμάτων τους.
Το πολιτικό μάρκετινγκ συγκρούεται ασφαλώς με την πραγματικότητα, όπως ακριβώς και το μάρκετινγκ των αγαθών και υπηρεσιών. Και πολύ συχνά κερδίζει το μάρκετινγκ και όχι η πραγματικότητα. Η πολιτική ασκείται με στερεότυπα και συναισθήματα και όχι με τεκμηριωμένες προτάσεις και μετρήσιμα αποτελέσματα. Η συνήθης συνέπεια είναι η παραγωγή αποτυχημένων δημόσιων πολιτικών, ακόμα και παρά την ύπαρξη επιτυχημένων πολιτικών προσώπων.
4. Η προγραμματική δέσμευση των κομμάτων είναι στοιχείο ουσιαστικής δημοκρατίας
Οι πολιτικές άλλωστε καταλήγουν να είναι αναποτελεσματικές επειδή ο συνολικός διοικητικός αλλά και πολιτικός τρόπος σχεδιασμού τους πάσχει. Πολιτικές που παράγονται συγκεντρωτικά και ατεκμηρίωτα έχουν αυξημένες πιθανότητες και να μη γίνουν αποδεκτές από τις κοινωνικές ομάδες που επηρεάζονται αρνητικά αλλά και να είναι αντικειμενικά -δηλαδή ως προς τους επιδιωκόμενους στόχους- λανθασμένες.
Προγράμματα που περιορίζονται σε γενικές και επιλεκτικές κατευθύνσεις χωρίς να καλύπτουν όλο το φάσμα των κρίσιμων παρεμβάσεων σε κάθε πεδίο, χωρίς να εξειδικεύουν επιμέρους επιδιώξεις και ενέργειες και χωρίς να προβλέπουν τους αναγκαίους όρους για την εφαρμογή τους είναι προσχηματικά και άχρηστα.
Τέλος, κόμματα τα οποία ανέρχονται στην εξουσία με γενικόλογες θέσεις χωρίς συγκεκριμένες δεσμεύσεις και εν συνεχεία επεξεργάζονται και ασκούν πολιτικές τις οποίες, ουσιαστικά, ουδέποτε έθεσαν υπό την έγκριση του εκλογικού σώματος λειτουργούν, εν τέλει, μη δημοκρατικά.
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=13110