Το βράδυ των εκλογών του 1981- αφηγείται ο Μίμης Ανδρουλάκης στο «Κάτω από τις στάχτες»- ο Χαρίλαος Φλωράκης τηλεφώνησε στον Ανδρέα Παπανδρέου για να τον συγχαρεί για τον εκλογικό του θρίαμβο και να προσφέρει «ανιδιοτελή υποστήριξη» σε όποια θετικά μέτρα θα έπαιρνε η κυβέρνησή του. Έκπληκτος, τον άκουσε να λέει «θέλω ενεργό συμμετοχή, όχι απλή στήριξη». Και να του δίνει ραντεβού την επομένη, «να συζητήσουμε την σύνθεση και το πρόγραμμα της κυβέρνησης».
Το ραντεβού, βέβαια, δεν έγινε ποτέ. Η ιδέα όμως μιας συνεργασίας ή συμπόρευσης του ΠΑΣΟΚ με την πέραν των συνόρων του αριστερά επανήλθε πολλές φορές στην δημόσια συζήτηση. Ιδίως μετά τον μεγάλο σεισμό του 1989. Ήταν μια συζήτηση που απλωνόταν άλλωστε σε όλη την Ευρώπη. Μετά την πτώση του τείχους και το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, είχε ακόμη νόημα το ιστορικό σχίσμα της σοσιαλδημοκρατίας με το κομμουνιστικό κίνημα, της μεταρρυθμιστικής με την επαναστατική Αριστερά; Ή είχε έρθει πια η ώρα για την άρση του σχίσματος και την σύγκλιση σε έναν ενιαίο πολιτικό «αστερισμό»- σύμφωνα με την έκφραση που ο Μίμης Ανδρουλάκης πρότεινε, δέκα χρόνια μετά από εκείνο το νυχτερινό τηλεφώνημα του Χαρίλαου στον Ανδρέα;
Το ερώτημα διατυπώθηκε σε όλες τις χώρες, όπου είχε νόημα να τεθεί, σ’ εκείνες δηλαδή που είχαν ισχυρά κομμουνιστικά κόμματα. Και έλαβε διαφορετικές απαντήσεις σε κάθε μία από αυτές. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η απάντηση ήταν η πανηγυρική προσχώρηση των κομμουνιστών στην σοσιαλδημοκρατία, η σταδιακή μεταμόρφωση του PCI σε Δημοκρατικό κόμμα. Στην Γαλλία την απάντηση έδωσε η πολιτική και εκλογική εξαέρωση του ιστορικού PCF, την οποία ακολύθησε, μετά πολλά χρόνια και για άλλους λόγους, η εξαέρωση και του μετά-Μιτερανικού Σοσιαλιστικού κόμματος.
Στην Ελλάδα η εμπειρία ήταν διαφορετική. Η ιδέα της σύμπραξης δοκιμάστηκε στην πράξη, στις εκλογές του 1990, όταν ΠΑΣΟΚ και ενιαίος Συνασπισμός- λίγους μήνες μετά την μεγάλη ρήξη της παραπομπής του Ανδρέα- υποστήριξαν κοινούς υποψήφιους στις μονοεδρικές, για να δυσκολέψουν την αυτοδυναμία της ΝΔ. Δοκιμάστηκε ξανά στις δημοτικές εκλογές εκείνου του χρόνου με κοινούς υποψήφιους σε όλους τους μεγάλους δήμους. Μετά την διάσπαση του Συνασπισμού και την απόσυρση του ΚΚΕ, το ερώτημα τέθηκε με μεγαλύτερη ένταση. Ο όρος Κεντροαριστερά μεταφράστηκε, ίσως για πρώτη φορά, στα ελληνικά. Η ιδέα δοκιμάστηκε ξανά στην πράξη, και πάλι σε δημοτικές εκλογές, το 1998, με μια κοινή υποψηφιότητα για τον Δήμο Αθήνας, που κανένα από τα δύο κόμματα δεν υποστήριξε στ’ αλήθεια και ατύχησε στην κάλπη. Κι έπειτα όλη αυτή η συζήτηση ατόνησε, έσβησε, βγήκε εκτός ατζέντας. Ο Συνασπισμός, ως ΣΥΡΙΖΑ πια, μετατοπίστηκε σε μια ριζοσπαστική, «κινηματική», «αντί-συστημική» χώρα, που απέκλειε κάθε συζήτηση περί κεντροαριστεράς. Κι έπειτα, το τραύμα της χρεοκοπίας, όπου ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν στις αντίπερα όχθες του ρήγματος «μνημόνιο-αντιμνημόνιο», έκλεισε την συζήτηση οριστικά. Με τρόπο, μάλιστα, βίαιο και τραυματικό.
Μπορεί τώρα να αναστηθεί η παλιά ιδέα; Μπορούν να επουλωθούν τα τραύματα; Και έχει νόημα, ή ελπίδα να ευοδωθεί, ένας νέος κύκλος συζήτησης για μια νέα εκδοχή της πάλαι ποτέ «προοδευτικής συνεργασίας», εκείνου του «αστερισμού», με τους νέους, μεταλλαγμένους πρωταγωνιστές του;
Η λογική των αριθμών εκβιάζει σχεδόν μια θετική απάντηση. Σ’ ένα περιβάλλον, όπου υπάρχει ένα μόνο μεγάλο κόμμα, η ΝΔ, το οποίο ακόμη και στις δυσμενέστερες για αυτό δημοσκοπήσεις έχει υψηλότερα ποσοστά από το άθροισμα των δύο κομμάτων στα αριστερά του και όπου η πολιτική του κυριαρχία μοιάζει να απειλείται- αν απειλείται- εκ δεξιών του μόνον, το ερώτημα που θα συζητήσουν Τεμπονέρας, Αχτσιόγλου και Χριστοδουλάκης την ερχόμενη Τρίτη («απέναντι στον Μητσοτάκη, ποιος;») μοιάζει να έχει αυτονόητη απάντηση. Σε ένα σύστημα πλειοψηφικού κοινοβουλευτισμού, όπως το δικό μας, είτε ένα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα κάνει την έκπληξη, θα εκτιναχθεί και θα προβάλει πειστικά (όπως έκανε ο Τσίπρας το 2012) μια αξίωση στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία και την διακυβέρνηση, είτε η σύμπραξη των δύο (ή τριών) θα επιχειρήσει να πείσει το εκλογικό σώμα ότι, αθροιζόμενοι, μπορούν να νικήσουν τον εκλογικό νόμο.
Μα τα εμπόδια σε μια τέτοια σύμπραξη είναι προφανή. Και τα σημαντικότερα δεν είναι τα πάθη και οι πικρίες ενός νωπού ακόμη παρελθόντος.
Είναι, πρώτον, ότι το ευρωπαϊκό zeitgeist δεν ευνοεί την Αριστερά. Το πολιτικό εκκρεμές που μετακινείται από τα δεξιά στα αριστερά ανάλογα με το εάν στα κοινωνικά μεσοστρώματα κυριαρχεί ο φόβος της πτώσης ή η ελπίδα της ανόδου, αυτή την περίοδο κινείται πολύ δεξιόστροφα. Στις ευρωεκλογές προεξοφλείται μια μεγάλη άνοδος της ριζοσπαστικής ακροδεξιάς και μια αντίστοιχη υποχώρηση των κομμάτων της ευρωπαϊκής συναίνεσης. Όσα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα βρέθηκαν να συμμετέχουν σε κυβερνήσεις και υποχρεώθηκαν να εφαρμόσουν προγράμματα λιτότητας, στα χρόνια της κρίσης, δεν έχουν ακόμη επανασυνδεθεί με την εκλογική τους βάση. Η Ολλανδία είναι μια περίπτωση που μας μοιάζει. Το ισχυρό Εργατικό κόμμα του 25%, έπεσε στο 6% μετά την τραυματική του συγκυβέρνηση με την κεντροδεξιά. Κι αν στις πρόσφατες εκλογές έδειξε κάποια σημάδια ανάκαμψης, με 15%, απέχει πολύ από την παλιά του δόξα. Αλλά και όσα ριζοσπαστικά αριστερά σχήματα, όπως οι Podemos στην Ισπανία, τα 5 Αστέρια στην Ιταλία ή ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, βρέθηκαν σε θέσεις κυβερνητικής ευθύνης, ως επιβράβευση του πυρετώδους και ρηξικέλευθου λαϊκισμού τους, πλήρωσαν ακριβά το τίμημα. Και είναι αμφίβολο αν θα γιατρέψουν ποτέ το τραύμα της διάψευσης και της απαξίωσής τους.
Και, δεύτερον και σημαντικότερο: Δεν αρκεί να υπάρχει ένα κενό πολιτικής προσφοράς (στην περίπτωσή μας: ένα κενό εναλλακτικής κυβερνητική πρότασης) για να ευοδωθεί ένα πολιτικό εγχείρημα. Χρειάζεται να προκληθεί και μια αντίστοιχη πολιτική ζήτηση. Και αυτό απαιτεί όχι απλώς μια πολιτική φιλοδοξία, αλλά και μια πολιτική πρόταση. Ένα νέο σχέδιο. Ένα- αν η λέξη δεν ήταν τόσο συκοφαντημένη- όραμα που να κινητοποιεί. Μα αυτή είναι μια φιλοδοξία που, αν υπάρχει, παραπέμπεται για μετά τις ευρωεκλογές.
Εκτύπωση στις: 2024-05-09
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=13504