Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Τα βιβλία Ιστορίας του σχολείου

Πέρα από την ανάγκη για «βαρβάρους»

Αλέξης, Ηρακλείδης

2007-02-01


Προσφάτως, το εγχειρίδιο Ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού - ένα βιβλίο καλογραμμένο και νηφάλιο που πλησιάζει κατά πολύ τους όρους της επιστημονικής ανάλυσης και γραφής - έχει προκαλέσει σάλο στον χώρο των εθνικιστών από τους πολλούς που διαθέτει η χώρα μας (π.χ. δηλώσεις Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, διαμαρτυρίες Στ. Παπαθεμελή, Ν. Σαρρή, Γ. Καραμπελιά, Καρατζαφέρη, Σαρτζετάκη). Για τη λογική της συγγραφής εγχειριδίων Ιστορίας με αφορμή το βιβλίο αυτό βλέπε το πρόσφατο αφιέρωμα σε «Νέες Εποχές», «Το Βήμα», 28-1-2007, επίσης Χ. Κουλούρη, «Νέες Εποχές», «Το Βήμα», 7-1-2007.

Στην Ελλάδα, όπως και αλλού στα Βαλκάνια, τα βιβλία Ιστορίας αποτελούν κατ εξοχήν εργαλείο για εθνική κοινωνικοποίηση. Στόχος να καταστούν τα παιδιά ένθερμοι πατριώτες που να μην αμφισβητούν «τα ιερά και όσια του έθνους» και όχι σκεπτόμενοι μελλοντικοί πολίτες, με ικανότητα κριτικής σκέψης. Από την πλευρά τους οι διεθνείς οργανισμοί (ΟΗΕ, UNESCO, Συμβούλιο της Ευρώπης, ΟΑΣΕ, κ.ά.), με σωρεία αποφάσεών τους, έχουν κατακρίνει αυτή τη γραφή της Ιστορίας στα εγχειρίδια που παρατηρείται σε πολλές χώρες γιατί προάγει τη μισαλλοδοξία, τα εθνικά μίση και τους πολέμους μεταξύ γειτονικών χωρών.

Τα ελληνικά σχολικά βιβλία Ιστορίας ήταν, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, περίφημα για την υπερβολική προβολή των κατορθωμάτων των «προγόνων μας», τις ένδοξες μάχες και την απαξίωση και δαιμονοποίηση των «ιστορικών εχθρών», και κατά κύριο λόγο των Τούρκων. Επιδίωξη δεν ήταν η γνώση της ιστορικής αλήθειας ούτε βέβαια η προαγωγή της κριτικής σκέψης στα παιδιά και τους εφήβους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Έλληνες και οι Ελληνοκύπριοι έφηβοι και ενήλικοι συγκαταλέγονται (όπως συνάγεται από πλείστες συγκριτικές σφυγμομετρήσεις) μεταξύ των πλέον εθνικιστών και εθνοκεντρικών της Ευρώπης, με έντονη μισαλλοδοξία, πολιτισμική αλαζονεία και προγονοπληξία.

Τα αποτελέσματα της παιδείας αυτής τα βλέπουμε καθημερινά, με δυσάρεστες (ενίοτε και κωμικές) παρενέργειες στις σχέσεις της Ελλάδας με άλλα κράτη, όπως με τον Μεγαλέξανδρο και το Μακεδονικό που ταλανίζει τις σχέσεις Αθηνών - Σκοπίων επί 15 χρόνια. Αλλά ειδικά σε σχέση με τους Τούρκους η αφήγηση αυτή ξεπερνάει κάθε όριο, υπονομεύοντας τις προσπάθειες εδραίωσης καλής γειτονίας που άρχισαν τον Ιούνιο του 1999. Εκεί εδραιώνεται για τα καλά η άποψη των Τούρκων ως «βαρβάρων» και ως του ανεξίτηλου «εξ ανατολών κινδύνου». Πρόκειται κυριολεκτικά για κοινωνικοποίηση στη σύγκρουση. Κατασκευάζεται η αντιπαλότητα στο ελληνικό σχολειό και μετά μένουμε δέσμιοι της κατασκευής αυτής μια και λίγοι έχουν τον χρόνο ή τη διάθεση να αναζητήσουν την ιστορική αλήθεια και τις αναλύσεις των ιστορικών γεγονότων από πλείονες οπτικές γωνίες. Έτσι δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τις τόσες ανακρίβειες που έχουμε μάθει στο ελληνικό σχολείο, όπως π.χ. ότι η βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν «ελληνική» (εθνικά ελληνική), η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν «τουρκική» και επιπλέον «απολίτιστη» και συνεχώς βίαιη έναντι των Ελλήνων και άλλων χριστιανών, ότι οι Έλληνες υπέστησαν «τουρκικό ζυγό» («400 χρόνων σκλαβιάς και φυλακής»), ότι η εκπαίδευση ήταν απαγορευμένη (γινόταν σε «κρυφά σχολειά»!), ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν υπέρ του αγώνα του 1821, ότι το 1919 έλαβε χώρα «απελευθέρωση της Μικράς Ασίας» και μάλιστα χωρίς έκτροπα, κ.ά..

Εν τέλει τα τεράστια ποσά που συνεχίζει να δαπανά η Ελλάδα, ασκόπως (και παρανοϊκά), για εξοπλισμούς (σχεδόν 5% του ΑΕΠ έναντι 1% για την παιδεία, εξ ου και το χάλι της δεύτερης), ενώ δεν υπάρχει κανένας εχθρός που να απειλεί την εδαφική της ακεραιότητα, έχουν την προέλευσή τους στο σχολειό, στα εγχειρίδια Ιστορίας όπως τα διδαχθήκαμε μέχρι σήμερα.

Στα Βαλκάνια έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια προσπάθειες γραφής πιο ισορροπημένων και αντικειμενικών βιβλίων Ιστορίας (βλέπε πρόσφατο τόμο από ομάδα σημαντικών Βαλκάνιων ιστορικών). Υπάρχει όμως εδώ ένα μεγάλο πρόβλημα ειδικά για τους Έλληνες. Είναι πολύ βολικό (ψυχολογικά και άλλως πώς) να συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι οι Τούρκοι είναι «βάρβαροι», μας επιβουλεύονται, και ότι για τη συνεχιζόμενη αντιπαλότητα (Αιγαίο, Κύπρος, μειονότητες) φταίνε αποκλειστικά εκείνοι. Επιπλέον οι εθνοκεντρικές αυτές θέσεις αποτελούν το απαραίτητο δεκανίκι στην εν πολλοίς συμπλεγματική ελληνική εθνική ταυτότητα. Καιρός να μην έχουμε ανάγκη από τέτοια δεκανίκια. Το βιβλίο της ΣΤ Δημοτικού είναι μία πρώτη αρχή.

Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ανάλυσης Συγκρούσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1616