Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Kομματικό Συνέδριο σε αντικομματική περίοδο

Tο στοίχημα που έχει βάλει το ΠAΣΟK με τον εαυτό του

Γιάννης, Βούλγαρης

Τα Νέα, 2005-01-22


Πόσο μπορεί να ανασυγκροτηθεί ένα κόμμα σε μια «αντικομματική» περίοδο; Σε μια περίοδο όπου οι πολίτες ιδιωτεύουν και απορρίπτουν συλλήβδην τα κόμματα και τους πολιτικούς; Aυτό το στοίχημα έχει βάλει το ΠAΣΟK με τον εαυτό του βαδίζοντας προς το Συνέδριο, καθ’ όσον ο Γιώργος Παπανδρέου και η ηγεσία του ευαγγελίζονται μια τολμηρή ανασυγκρότηση .

Προς το παρόν, η πορεία προς το Συνέδριο επισκιάζεται από τη ρητή - ή άρρητη - προσπάθεια των τάσεων και των στελεχών του ΠΑΣΟΚ να διεκδικήσουν μερίδιο στην ανακατανομή ισχύος που εκ των πραγμάτων γίνεται

Στο οργανωτικό επίπεδο που εδώ θα μας απασχολήσει, η επιδιωκόμενη αλλαγή έχει ονομαστεί «ανοιχτό κόμμα», κόμμα-όργανο της «συμμετοχικής δημοκρατίας». Αμφοτέρων το περιεχόμενο μένει να προσδιοριστεί, καθώς σαφής μοιάζει μόνο η περιορισμένη μαζική διαθεσιμότητα, τόσο για το ένα όσο και για την άλλη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρόκειται για εκκεντρικές ιδέες ενός ή κάποιων πολιτικών. Αντιθέτως, είναι συντονισμένες με τις αντίστοιχες προσπάθειες που κάνουν και άλλα ευρωπαϊκά κόμματα. Για όλα, όμως, τα κόμματα οι καιροί είναι δύσκολοι. Ιδίως για τα μεγάλα σοσιαλιστικά και αριστερά. Είναι επομένως χρήσιμο, πρωτίστως για τα ίδια τα μέλη του ΠΑΣΟΚ, να εντάξουν το εγχείρημά τους στο ευρύτερο πλαίσιο, έτσι ώστε να γίνει πιο κατανοητό, πιο προβλέψιμο και αξιολογήσιμο.

H δυσπιστία των πολιτών προς τα κόμματα και τους πολιτικούς είναι πανευρωπαϊκό φαινόμενο, το οποίο όχι μόνο καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις, αλλά εκφράζεται στις εκλογικές και πολιτικές συμπεριφορές. Τα μέλη μειώνονται, οι πολίτες αισθάνονται όλο και λιγότερο «αφοσιωμένοι» στο κόμμα τους, αλλάζουν ευκολότερα την ψήφο τους (δίνοντάς την συνήθως σε συγγενές κόμμα του ίδιου «στρατοπέδου»), ενώ αυξάνεται και η αποχή. Το κέντρο βάρους του κομματικού ανταγωνισμού κλίνει προς τα δεξιά, γεγονός που προήλθε από διάφορες εξελίξεις. Την περιθωριοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων, τις πολιτικές «προσαρμογής» των σοσιαλιστικών, τη δυναμική εμφάνιση ακροδεξιών λαϊκιστικών κομμάτων, τη μείωση του βάρους των χριστιανοδημοκρατικών και την υπερίσχυση των δεξιών τάσεων στο συντηρητικό μπλοκ. H πρόσθετη δυσκολία του ΠΑΣΟΚ σε σχέση με τα άλλα σοσιαλιστικά και κεντροαριστερά κόμματα έγκειται προφανώς στο ότι η ήττα είναι «φρέσκια» και η παραμονή του στην εξουσία ιδιαίτερα μακροχρόνια.

H απορριπτική στάση των πολιτών προς τα κόμματα δεν επεκτείνεται σε κάποια ανησυχητική αμφισβήτηση του πολιτεύματος. H Δημοκρατία, όμως, μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε φιλελεύθερο ολιγαρχικό σύστημα διαχείρισης των δημοσίων υποθέσεων. Είναι, εξάλλου, ανησυχητικό ότι σε γενικές γραμμές η μετάλλαξη γίνεται με την παθητική συναίνεση των μαζών, όπως με τη συναίνεσή τους επίσης εκχωρούν στο κράτος-φρουρό ιστορικά κατοχυρωμένα ατομικά δικαιώματα στο όνομα της προστασίας από την τρομοκρατία (οι ΗΠΑ προχωρούν επισήμως πλέον σε outsourcing των βασανιστηρίων!). Τα κόμματα αποτελούν παράγοντες αυτής της μετάλλαξης χωρίς πια να είναι ευδιάκριτο το αίτιο και το αιτιατό: σε ποιο βαθμό αντικατοπτρίζουν μια κοινωνική εξέλιξη; σε ποιο την επιταχύνουν; Γεγονός είναι, πάντως, ότι έχουν εμπλακεί σε ένα φαύλο κύκλο που τα απονομιμοποιεί όλο και περισσότερο. Από τη μια μεριά, ξεκόβονται από την κοινωνία, παύουν να προσφέρουν στους πολίτες ιδανικά, ισχυρά σύμβολα, ταυτότητες, όπως συνέβαινε παλαιότερα με τα μαζικά ταξικά κόμματα ή τα λαϊκά πολυσυλλεκτικά της μεταπολεμικής βιομηχανικής δημοκρατίας. Από την άλλη, για να αναπληρώσουν την απώλεια καταλαμβάνουν το κράτος προκειμένου να εξασφαλίσουν τα μέσα για να προσφέρουν ρουσφέτια στους οπαδούς τους και χρήματα για τις ανάγκες μιας πανάκριβης, πλέον, τηλεπροπαγάνδας. H διάχυση της διαφθοράς και των πολιτικών σκανδάλων σε χώρες υπεράνω υποψίας έως χθες, αποτελεί απλώς το σύμπτωμα της εξέλιξης.

Κοντολογίς, τα κόμματα γίνονται παρα-κρατικοί οργανισμοί επαγγελματιών, ενώ οι ηγεσίες τους αποτελούν οργανικά στοιχεία της νέας ολιγαρχίας που διαμεσολαβείται από τα μίντια. Όλο και περισσότερο χρήμα, επικοινωνία και πολιτική επικαλύπτονται και οσμώνονται. Σαν μόνιμο τηλεοπτικό πάνελ. Γεγονός που υπονομεύει μία εγγύηση της πλουραλιστικής δημοκρατίας (ή της «πολυαρχίας» κατά R. Dahl). Τη διαφορετικότητα και την περιορισμένη επικάλυψη των πηγών ισχύος των ελίτ. H κομματική χρήση του κράτους, η πελατειακή λογική είναι παλαιόθεν γνωστές στην Ελλάδα, η μορφή όμως και οι αιτίες είναι καινούργιες. Παραδόξως εξάλλου, ως προς αυτό, οι Ευρωπαίοι πλησιάζουν τους Έλληνες, παρά οι Έλληνες τους Ευρωπαίους! H επιταχυνόμενη εξατομίκευση των ανεπτυγμένων κοινωνιών έναντι της παλαιάς ταξικής δόμησής τους ερμηνεύει το παράδοξο, δεδομένου ότι η ελληνική κοινωνία ήταν πάντα περισσότερο «μοριοποιημένη». Βεβαίως, η σύγκριση σταματά εδώ, γιατί οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν πολύ αυστηρότερους κανόνες και δημόσια ηθική.


Συλλογικές ταυτότητες, ισχυρά σύμβολα, πολιτική αξιών


Προς το παρόν, η πορεία προς το Συνέδριο επισκιάζεται από τη ρητή - ή άρρητη - προσπάθεια των τάσεων και των στελεχών του ΠΑΣΟΚ να διεκδικήσουν μερίδιο στην ανακατανομή ισχύος που εκ των πραγμάτων γίνεται. Μεσοπρόθεσμα όμως, το κρίσιμο οργανωτικό - πολιτικό πρόβλημα είναι η ανανέωση των ενδιάμεσων βαθμίδων του κόμματος και των τοπικών ηγεσιών. Σε αυτό το επίπεδο μπορούν να αναδειχθούν ευκολότερα και γρηγορότερα νέα στελέχη. Ο στόχος όμως αυτός εξαρτάται από την ηγεσία, από την ικανότητα και την ταχύτητα με την οποία θα δώσει ένα σαφές πολιτικό-ιδεολογικό στίγμα για να προσανατολίσει όλες τις βαθμίδες της παράταξης. ʼλλωστε, οι «στροφές» στα κόμματα γίνονται «από τα πάνω», ακόμα και αν αποσκοπούν να ενισχύσουν τη συμμετοχή «των κάτω». H ανάγκη είναι, έτσι κι αλλιώς, αυτονόητη (πόσο μάλλον που οι κυβερνητικές επιδόσεις της N.Δ. πείθουν ότι το ΠΑΣΟΚ, θέλει δε θέλει, θα διεκδικήσει με πολλές ελπίδες τη νίκη στις επόμενες εκλογές). Πηγάζει, όμως, και από τη λογική των οργανωτικών αλλαγών που θέλει να προωθήσει ο Γ. Παπανδρέου. Το «άνοιγμα στην κοινωνία» ενισχύει (στον βαθμό που ενισχύει) τη φωνή των μελών και των οπαδών. Ενισχύει, όμως, ακόμα περισσότερο τον ηγέτη. Ηθελημένα ή αθέλητα.

Σε κάθε περίπτωση, το οργανωτικό είναι ένα από τα προβλήματα των κομμάτων και όχι το κύριο. Οι ανάλογες αλλαγές που έκαναν άλλα ευρωπαϊκά κόμματα δεν μετρίασαν αισθητά την αρνητική διάθεση των πολιτών. Γιατί αυτή έχει βαθύτερες πολιτικές αιτίες. Τα κόμματα θα αποκαταστήσουν το κύρος τους όταν κατορθώσουν και πάλι να προσφέρουν στην κοινωνία συλλογικές ταυτότητες, ισχυρά σύμβολα, πολιτική που θα πηγάζει και θα παραπέμπει σε ένα συνεκτικό σύστημα αξιών. Όσο πιο γρήγορα η ανασυγκρότηση του ΠΑΣΟΚ περάσει σε αυτό το επίπεδο τόσο πιο ασφαλή θα είναι και τα οργανωτικά αποτελέσματα.


Ο ΚΟΙΝΟΣ ΠΑΡΟΝΟΜΑΣΤΗΣ
Στην πλειονότητά τους, τα μεγάλα ευρωπαϊκά κόμματα αναζητούν τρόπους να αντιδράσουν στην παρακμή και την απονομιμοποίησή τους. Κοινός παρονομαστής είναι «το άνοιγμα στην κοινωνία», η προσπάθεια να εμπλέξουν τα μέλη, τους οπαδούς, γενικότερα τους πολίτες στις κομματικές διαδικασίες απόφασης. Οι συνηθέστεροι τρόποι είναι η άμεση εκλογή του ηγέτη, η συμμετοχή στην επιλογή των υποψηφίων σε εθνικό ή σε τοπικό επίπεδο, η γνωμοδότηση των μελών για μείζονες αποφάσεις, τα κομματικά δημοψηφίσματα. Σε αυτή τη γενική κατεύθυνση κινείται το ΠΑΣΟΚ προκειμένου να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της «κρατικοποίησής» του. Είναι προφανές ότι το εγχείρημα έχει ευρύτερο ενδιαφέρον, γιατί ένα πολίτευμα στο οποίο τα κόμματα θεωρούνται «αναγκαία κακά» και όχι όργανα δημοκρατίας είναι καταδικασμένο να εκφυλιστεί.

Εκτύπωση στις: 2024-12-05
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=408