Το... τριαξονικό σχέδιο Ζεεχόφερ για το προσφυγικό

Στην τελευταία φάση επεξεργασίας βρίσκεται το σχέδιο του Βερολίνου για την αναθεώρηση της Συμφωνίας του Δουβλίνου για τους Πρόσφυγες, το οποίο προωθεί ο υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Χορστ Ζεεχόφερ.

Το νέο σχέδιο Ζεεχόφερ για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου αναμένεται να δοθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Συμβούλιο των υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε. τις επόμενες ημέρες και βασικό του στοιχείο είναι το μήνυμα της αποτροπής για τη μαζική έλευση προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη.

Το σχέδιο Ζεεχόφερ κινείται πάνω σε τρεις άξονες, αδιαίρετους όπως χαρακτηρίζονται: ο πρώτος είναι η υποχρεωτική εξέταση των αιτήσεων ασύλου στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. εάν χρειαστεί σε κέντρα διέλευσης, όπου θα λαμβάνονται περιοριστικά μέτρα για την ελευθερία των αιτούντων, ο δεύτερος άξονας αφορά την αναλογική κατανομή των αιτούντων που θα περάσουν την προκαταρκτική διαδικασία σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. και την απέλαση των άλλων και ο τρίτος άξονας εισάγει περιοριστικά μέτρα για τη μετακίνηση των προσφύγων μέσα στις χώρες της Ε.Ε. με την απειλή περικοπής των κοινωνικών παροχών.

Οι βασικές αρχές του σχεδίου Ζεεχόφερ κινούνται στο πλαίσιο της πολιτικής που εφαρμόζουν οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης (και η Γερμανία) μετά την κορύφωση της προσφυγικής κρίσης του 2015, εφαρμόζοντας αυστηρότερες διαδικασίες ελέγχου στα σύνορα και ταχύτερες διαδικασίες για την απονομή καθεστώτος προστασίας ή μη, πλαίσιο στο οποίο εναρμονίζονται σταδιακά και οι χώρες της Νότιας Ευρώπης (η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία) που δέχονται τις μεγαλύτερες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές.

Στόχος της γερμανικής κυβέρνησης είναι το σχέδιο Ζεεχόφερ να οριστικοποιηθεί στην Ε.Ε. μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2020, πριν από την τυπική λήξη της τρέχουσας συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας τον Μάρτιο και να μπει σε εφαρμογή κατά το δεύτερο εξάμηνο, στη διάρκεια της γερμανικής προεδρίας της Ε.Ε.

Το σχέδιο του Βερολίνου που φιλοδοξεί να αντικαταστήσει τις Συμφωνίες του Δουβλίνου προβλέπει ότι όλες οι αιτήσεις ασύλου θα εξετάζονται υποχρεωτικά στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., δηλαδή στις ευρωπαϊκές χώρες πρώτης υποδοχής πριν οι πρόσφυγες και μετανάστες θεωρηθεί ότι εισέρχονται νόμιμα σε ευρωπαϊκό έδαφος.

«Εάν χρειαστεί θα πρέπει να λαμβάνονται περιοριστικά μέτρα της ελευθερίας τους προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα ξεφύγουν από την προκαταρκτική εξέταση των αιτημάτων τους». Τα αιτήματα που κρίνονται απαράδεκτα ή αβάσιμα θα απορρίπτονται απευθείας στα εξωτερικά σύνορα και θα μπαίνει σε κίνηση η διαδικασία απέλασης με την υποστήριξη της Frontex.

Οι αιτούντες που θα περνούν την προκαταρκτική εξέταση μέσα σε λίγες εβδομάδες (ο χρόνος δεν ορίζεται επακριβώς και είναι ένα από τα θέματα προς περαιτέρω συζήτηση) θα κατανέμονται από τον μελλοντικό οργανισμό για το Ασυλο EUAA στην Ε.Ε. σε συνάρτηση με τα πληθυσμιακά και οικονομικά κριτήρια των χωρών-μελών.

Στην προκαταρκτική διαδικασία θα λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ποσοστώσεις απονομής ασύλου που έχουν αποτυπωθεί τα τελευταία χρόνια. Τα υψηλότερα ποσοστά αφορούν τη Συρία, τη Σομαλία και την Ερυθραία και τα χαμηλότερα στις άλλες χώρες προέλευσης της Ασίας και της Αφρικής.

«Ασφαλείς» τρίτες χώρες

Επίσης, επισημαίνεται ότι όσοι έρχονται στην Ευρώπη μέσω ασφαλών τρίτων χωρών μπορούν να ζητήσουν προστασία εκεί και όχι στην Ε.Ε. Ασφαλής τρίτη χώρα θεωρείται και η Τουρκία, ωστόσο το σχέδιο για την υποχρεωτική μεταφορά προσφύγων στη ζώνη που δημιουργεί στη Συρία έχει χαρακτηριστεί από την Ε.Ε. επικίνδυνο για τους πρόσφυγες, με εξαίρεση τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν που το επικρότησε.

Δίχως συμφωνία με την Τουρκία, το σχέδιο Ζεεχόφερ κινδυνεύει να μείνει γράμμα κενό και το αδιέξοδο στην Ε.Ε. για το Ασυλο να συνεχιστεί πέραν της γερμανικής προεδρίας.

Τα κλειστά κέντρα στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. δεν διαφέρουν έτσι όπως προτείνονται στο σχέδιο Ζεεχόφερ από τα κέντρα διέλευσης που σχεδίαζε στα σύνορα της Γερμανίας και εν τέλει μετά τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της κυβέρνησης δημιουργήθηκαν μόνον στη Βαυαρία. Και το σύστημα κατανομής όσων περνούν την προκαταρκτική εξέταση μοιάζει με το γερμανικό σύστημα κατανομής Königsteiner Schlüssel από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία.

Την κατανομή τους στην Ε.Ε. θα ορίζει ο οργανισμός EUAA και οι αποφάσεις θα είναι υποχρεωτικές για τους εν δυνάμει πρόσφυγες, οι οποίοι δεν θα έχουν δικαίωμα επιλογής χώρας ούτε νομικά μέσα, όπως η υποβολή ένστασης για να πάνε κοντά σε συγγενείς τους.

Οσοι περάσουν το προκαταρκτικό στάδιο και επιχειρήσουν να πάνε σε άλλη χώρα της Ε.Ε. δεν θα έχουν καμία κοινωνική πρόνοια (στέγη, τροφή, πρόσβαση στα προγράμματα εκπαίδευσης, κατάρτισης και ένταξης) έτσι ώστε να αποτραπεί η μετακίνηση των προσφύγων μέσα στην Ε.Ε. Για κάθε μετακίνηση θα πρέπει να προηγείται διαδικασία κοινοποίησης στη χώρα διαμονής και στη χώρα προορισμού και να εγκρίνεται και από τις δύο.

Στο γερμανικό σχέδιο δεν υπάρχει πρόβλεψη για την τύχη των μεταναστών που θα κοπούν στην προκαταρκτική διαδικασία, πού θα διαμείνουν μέχρι την απέλαση και κάτω από ποιες συνθήκες.

Με πολλές τρίτες χώρες δεν υπάρχουν ευρωπαϊκές ή διμερείς συμφωνίες και η καθυστέρηση της επιστροφής μπορεί να παρατείνει επί μακρόν τη στέρηση της ελευθερίας τους στα κλειστά κέντρα.

Δεν υπάρχει πρόβλεψη ούτε για το ενδεχόμενο να συνεχιστούν οι αυξημένες ροές προσφύγων το επόμενο διάστημα μέχρις ότου καταλήξει η Ε.Ε. στο νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, τι θα γίνει με τους ανθρώπους που βρίσκονται ήδη στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, εάν το νέο πλαίσιο θα έχει αναδρομική ισχύ ή θα αντιμετωπίζονται τα προβλήματα κατά περίσταση, όπως με τη συμφωνία της Μάλτας.