Μετά την ήττα της υποτιθέμενης ριζοσπαστικής Αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ και την επικράτηση της υποτιθέμενης νεοφιλελεύθερης Νέας Δημοκρατίας, ένα φάσμα πλανάται πάνω από την πολιτική ζωή της χώρας: η σοσιαλδημοκρατία.

Αν δεν κάνω λάθος, η πρώτη ένδειξη για την παρουσία μιας εναλλακτικής στάσης που διαφοροποιείται κάπως από τα δύο κόμματα εξουσίας, αλλά με σαφή ροπή προς τα αριστερά, ήταν η λεγόμενη Προοδευτική Συμμαχία. Η οποία, και πάλι αν δεν κάνω λάθος, μάλλον φυτοζωεί, ενώ οι δυο μεγάλες φυλές του ΣΥΡΙΖΑ συγκρούονται εν όψει του συνεδρίου.

Ο Νίκος Ανδρουλάκης και το αίτημα «ανανέωσης» είναι οι αδιαφιλονίκητοι νικητές των εκλογών στο ΠαΣοΚ-ΚΙΝΑΛ. Να του ευχηθούμε, ολόψυχα, να κατορθώσει να βάλει την ελληνική σοσιαλδημοκρατία σε ρότα ανάκαμψης. Την επιτυχία του τη χρειάζεται και η χώρα. Τι γίνεται όμως με τη λεγόμενη «επιστροφή» της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας;

Μια ιστορία μετ’ εμποδίων

Εδώ και χρόνια ακούγεται και γράφεται πως εκτός από την άνοδο και την πτώση, την άνθηση και το μαρασμό της σοσιαλδημοκρατίας σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, υπάρχει ένα ιδιαίτερο ελληνικό ζήτημα σε σχέση με τη σοσιαλδημοκρατική υπόθεση και την υποδοχή της. Ιστορικοί και κοινωνικοί λόγοι εμπόδισαν, αλλοίωσαν ή υπονόμευσαν εξαρχής την τύχη μιας αντίστοιχης κουλτούρας και πολιτικής.

Η εκλογική νίκη του Σολτς, απρόσμενη μέχρι πριν από μερικούς μήνες, διέψευσε όσους είχαν αναγγείλει κάπως πρόωρα τον θάνατο της Σοσιαλδημοκρατίας και αναπτέρωσε το ηθικό της ευρύτερης ευρωπαϊκής Αριστεράς. Η (σχεδόν βέβαιη) επάνοδος κυβέρνησης με επικεφαλής σοσιαλδημοκράτη στην ισχυρότερη χώρα της Ε.Ε.

Λίγα χρόνια πριν οι αναλυτές διαπίστωναν τον «θάνατο» της Σοσιαλδημοκρατίας. Σήμερα αναγγέλλουν την «επιστροφή» της. Τι συμβαίνει λοιπόν; Είχαμε περίπτωση νεκροφάνειας; Ζούμε το θαύμα μιας ανάστασης; Ή τίποτα από τα δύο και χρειάζεται να συγκεκριμενοποιήσουμε περισσότερο την ανάλυση και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε για να κατανοήσουμε τις μεταβολές που εξελίσσονται στο πολιτικό τοπίο των δυτικών κοινωνιών τις τελευταίες δεκαετίες;

Είναι φανερό ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται έντονος προβληματισμός, στον χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού, ως προς την στάση του απέναντι στα κρίσιμα προβλήματα που ταλανίζουν την σύγχρονη Δημοκρατία. Πριν ξεκινήσω όμως την πραγμάτευση του θέματος, σπεύδω να κάνω μια εισαγωγική παρατήρηση, που την θεωρώ εξαιρετικά σημαντική:

Πολλές φορές στον πολιτικό διάλογο χρησιμοποιείται, ενίοτε από άγνοια αλλά συνήθως με σκοπιμότητα, ο όρος «αστική δημοκρατία». Η επιτηδευμένη χρησιμοποίηση γίνεται μάλιστα από δύο πλευρές:

Καθώς το Brexit και οι ευρωεκλογές πλησιάζουν, οι ανακατατάξεις στον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας εντείνονται. Η πίεση που υφίσταται η μια από τις βασικές παρατάξεις της λεγόμενης Κοινωνικής Δημοκρατίας (Συντηρητικοί, Σοσιαλιστές και Φιλελεύθεροι) είναι ασφυκτική. Ας δούμε μερικά παραδείγματα των πρόσφατων εξελίξεων σε κάποιες από τις χώρες της ΕΕ και τις αιτίες τους.

Κατ’ αρχάς να δηλώσω τη δική μου προτίμηση: θα ήθελα να υπάρχει στην Ελλάδα ένα κόμμα που να καλύπτει τον χώρο της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας. Λέω «αριστερής» για να αποκλείσω την εκδοχή του New Labour π.χ. (το ανθρώπινο πρόσωπο του θατσερισμού), και λέω «σοσιαλδημοκρατίας» σε αντιδιαστολή προς το μείγμα αβαθούς ριζοσπαστισμού και κυνικής δημαγωγίας που παρέδωσε τα κλειδιά του Μαξίμου στον Αλέξη Τσίπρα. Και παραδέχομαι επίσης ότι στα δικά μας δεδομένα, ένα τέτοιο κόμμα θα μπορούσε να προκύψει μόνο μέσα από τη σύγκλιση του ΣΥΡΙΖΑ με την Κεντροαριστερά.

Ο κ. Τσίπρας όχι μόνο μίλησε στο Συνέδριο του SPD, του ιστορικού κόμματος των γερμανών σοσιαλδημοκρατών, αλλά και καταχειροκροτήθηκε. Χειροκροτήθηκε πολύ περισσότερο σε ένταση και σε συχνότητα από όσο στο τελευταίο συνέδριο του κόμματός του. Εκεί τα χειροκροτήματα έκλεψε ο ακροδεξιός σύντροφος Καμμένος. Χειροκροτείται εκεί όπου είχαν χειροκροτηθεί πραγματικοί statesmen της πολιτικής, δημόσιοι άντρες σαν τον Willy Brandt, τον Helmut Schmidt και τον Gerhard Schröder, ένας άνθρωπος «χωρίς ιδιότητες», σοβαρές ιδέες και αίσθηση της ηθικής της ευθύνης.

Αποτελεί κοινό τόπο ότι το SPD υπέστη μια καταστροφική ήττα την Κυριακή στην Βαυαρία. Το ερώτημα που προκύπτει για εμάς είναι αν είναι μια Γερμανική - και μάλιστα βαυαρική - ιδιαιτερότητα η αν προσφέρεται για εξαγωγή ευρύτερων συμπερασμάτων για την επίκαιρη συζήτηση που έχει ανοίξει και στην χώρα μας για τις μετεκλογικές συνεργασίες στον προοδευτικό χώρο.

Ας ξεκινήσουμε από τα αποτελέσματα: Η συντηρητική παράταξη στράφηκε προς τα δεξιά. Τις απώλειες των Χριστιανοκοινωνιστών ( εταίρου των Χριστινοδημοκρατών της Μέρκελ, με πιο συντηρητικές θέσεις) καρπώθηκε το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία» AfD.

Ο Ζαν Πιζανί-Φερί («Τα Νέα», 12.9.2018) ισχυρίζεται ότι ενώ ανέκαθεν η πολιτική της Ευρώπης διαρθρωνόταν με βάση τη διάκριση Αριστερά – Δεξιά, σε αρκετές χώρες σήμερα αυτή δεν χαρακτηρίζει την πολιτική σκηνή. Είναι αλήθεια πως θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα κανείς αν ψάξει να βρει μεγάλες προγραμματικές διαφορές, για παράδειγμα, μεταξύ των σουηδών σοσιαλδημοκρατών και του κόμματος των κεντροδεξιών μετριοπαθών ή των γερμανών σοσιαλδημοκρατών από τους χριστιανοδημοκράτες και γενικότερα μεταξύ των κομμάτων των πάλαι ποτέ δύο πανίσχυρων πόλων: της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας και της Κεντροδεξιάς.

Οταν διαβάζουμε τα κείμενα των άλλων είναι σαν να βλέπουμε τον κόσμο με τα δικά τους μάτια. Κι αυτή η αίσθηση επιτείνεται όποτε συμβαίνει να ξέρουμε το αντικείμενο ή τουλάχιστον να το έχουμε ζήσει από πιο κοντά. Κάτι τέτοιες σκέψεις μού πέρασαν από το μυαλό με αφορμή το πώς σχολιάστηκε στην Ελλάδα η εντυπωσιακή εμφάνιση του Κόρμπιν στο ετήσιο συνέδριο των Βρετανών Εργατικών και η προοπτική να κερδίσουν τις επόμενες εκλογές.

Βάζοντας κατά μέρος λίγα σχόλια που προσπάθησαν να αναλύσουν ψύχραιμα το φαινόμενο Κόρμπιν, τα υπόλοιπα τα βρήκα από άστοχα μέχρι τερατώδη.