Η αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα είναι πράξη αυτοσεβασμού. Και δίκαιη πράξη απέναντι σε μια μακρά πορεία που, παρά τις ισχυρές αρνητικές πλευρές της, συνδέθηκε με μια μεγάλη συλλογική προσδοκία και με επιτεύγματα, όπως η ρύθμιση του χρέους και η συνθήκη των Πρεσπών, που επηρεάζουν θετικά τη χώρα στη μέση και, ίσως, στη μακρά διάρκεια.

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν είναι γνωστοί οι υποψήφιοι που θα διεκδικήσουν την ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Αν ήταν, το κείμενο αυτό δεν θα γραφόταν. Στόχος είναι να περιγραφεί το στρατηγικό πεδίο εντός του οποίου η νέα ηγεσία θα κληθεί να δράσει.

«Ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε στην αντιπολίτευση και ως αντιπολίτευση». Αυτό γράφαμε 15 μήνες πριν, στις 14 Φεβρουαρίου 2022, από τις στήλες αυτές. Αυτό περίπου περιέγραφαν και άλλες αναλύσεις. Οι μαύρες σκιές στην εικόνα ενός κόμματος λόγω της προηγούμενης κυβερνητικής του δράσης δεν είναι αιώνιες (εκτός και αν η δράση αυτή συνδεθεί με μια εθνική καταστροφή). Και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε, αυτή είναι η γνώμη μου, αρκετές επιτυχίες, όπως καλές δημοσιονομικές επιδόσεις, ρύθμιση του χρέους, πρόοδος στα θέματα δικαιωμάτων, καλύτερη αντιμετώπιση της ακραίας φτώχειας και τη σημαντικότατη για τη χώρα (και για την αριστερή ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ) συμφωνία των Πρεσπών.

Οι δύο σημαντικότερες παρεμβάσεις του Κ. Μητσοτάκη για τις υποκλοπές (8 Αυγούστου και πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή) υπήρξαν, ως προς την ουσία, κατώτερες του μεγέθους του προβλήματος αλλά και χωρίς επικοινωνιακή δύναμη. Υστέρησαν και στην ηθική της ευθύνης και στην ηθική της πεποίθησης. Ο πρωθυπουργός, χωρίς ορμή, δε φάνηκε να κατανοεί ότι το μέγεθος του προβλήματος που δημιουργήθηκε δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τους τρόπους δράσης και τα αφηγηματικά σχήματα που χαρακτήριζαν την περίοδο πριν τη δημιουργία του.

Η μεγάλη συναισθηµατική φόρτιση που δημιούργησε ο τόσο πρόωρος θάνατος της Φώφης Γεννηματά, το άνοιγμα του εσωκομματικού ανταγωνισμού και, προπάντων, η υποψηφιότητα-έκπληξη του Γιώργου Παπανδρέου έφεραν –με τρόπο δυστυχώς δραματικό, αλλά πολιτικά εντυπωσιακό– στο κέντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος τις εσωκομματικές εκλογές στο ΚΙΝΑΛ. Και όμως, πριν από τη φρενήρη αυτή αλληλουχία γεγονότων τίποτε δεν έδειχνε ότι το Κίνημα «κινείται».

«Οι κύριοι Σουμάν, Αντενάουερ, Ντε Γκάσπερι και Ζαν Μονέ διακρίνονται από εξαιρετικά χαρίσματα [...]: δεν διεκδίκησαν όμως ποτέ τον ρόλο των δημιουργών μιας εργατικής και σοσιαλιστικής Ευρώπης». Ετσι έγραφε το 1954, αρκετά πριν από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης (1957), ο F. Perroux, ένας κλασικός μη Σοσιαλιστής της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.

Ο πολιτικός επιστήμονας Γεράσιμος Μοσχονάς μίλησε στον αγγλόγλωσσο ιστότοπο της Γενικής Γραμματείας Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Rethinking Greece / Greek News Agenda για την δημοκρατία στην ΕΕ, για τις προοπτικές της Αριστεράς στην Ευρώπη, για τη δομή του ελληνικού κράτους και την πολιτική νεωτερικότητα. Στο τέλος αναφέρθηκε στο ερώτημα, άν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σε θέση να προωθήσει προοδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα.

Στη δεκαετία του 1990 ένα μεγάλο προγραμματικό κύμα, με επίκεντρο τις επεξεργασίες του «Τρίτου Δρόμου», επηρέασε όλα τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης. Αυτό το κύμα επέφερε μια έκρηξη πανεπιστημιακών και μη μελετών και αναλύσεων. Εκτοτε, παρά τα δραματικά γεγονότα της περιόδου 2007-2016, το ενδιαφέρον για αυτή την ιστορική πολιτική δύναμη, παρότι πάντοτε ενεργό, έχει υποχωρήσει.

Σήμερα οι γερμανοί πολίτες εκλέγουν την κυβέρνησή τους. Εκλέγουν όμως και τον άτυπο ηγέτη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Το βάρος της Γερμανίας αποδείχτηκε τόσο μεγάλο στη διάρκεια της κρίσης ώστε να αξίζει να κρατήσουμε στη μνήμη μας την ημερομηνία της 22ας Σεπτεμβρίου.

«Αρες, µάρες κουκουνάρες», αυτό είναι το υψηλής αισθητικής αγαπηµένο σλόγκαν του Ν. Κακλαµάνη, απερχόµενου δηµάρχου της πόλης της Αθήνας. Το χρησιµοποιεί συστηµατικά, ως ακροτελεύτια διατύπωση, στις τηλεµαχίες του µε τον Γ. Καµίνη για να απαξιώσει την πολιτική του αντιπάλου του (βλ. εκποµπή «Ανατροπή» στο Mega, δελτίο ειδήσεων του Alter).

Οι «ιδέες της μεταπολίτευσης» πνέουν τα λοίσθια. Οι νέες ιδέες, οι όποιες νέες ιδέες, για να επιβληθούν δεν αρκεί να είναι ορθολογικά «καλύτερες» (για παράδειγμα: να εξηγούν πειστικότερα από τις προηγούμενες τη μεγάλη κρίση της χώρας). Οι «καλύτερες» ιδέες είναι καλύτερες μόνον εάν συντρέχει μια επιπλέον- κρίσιμη - περίσταση: η πεποίθηση ότι θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας δίκαιης τάξης πραγμάτων.

Οι εκλογείς δεν διαβάζουν τα μακροσκελή προγράμματα. Επηρεάζονται όμως από τα «μεγάλα θέματα», από τις μεγάλες κεντρικές προτάσεις ενός κόμματος, όπως αυτές αναδεικνύονται από τους ηγέτες και τη δημόσια δράση του κόμματος, επηρεάζονται από τους ξεκάθαρους στόχους και τις ισχυρές ιδέες για την πορεία μιας χώρας ή ενός κοινωνικού τομέα.

Οι ευρωεκλογές έδειξαν κάτι πολύ κρίσιμο: ότι πολλά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα πλησιάζουν επικίνδυνα τη ζώνη της μη κυβερνησιμότητας. Στις ευρωεκλογές βέβαια πάντα τα μεγάλα κόμματα φέρνουν κατώτερα αποτελέσματα από εκείνα των βουλευτικών, όμως για πρώτη φορά είχαμε τόσο χαμηλές εκλογικές επιδόσεις.