Την ημέρα που ο Τραμπ έκοβε με το σπαθί την τούρτα (και το αίμα μας) σε εκείνη την τελετή εγκαινίων μιας εκλεγμένης μοναρχίας, πολύ μακριά από τον νέο κόσμο της Ουάσιγκτον, στο Μαγικό Βουνό της Ελβετίας, ο παλιός κόσμος συγκεντρωνόταν στο ετήσιο ραντεβού του, στο Φόρουμ του Νταβός. Και ο οργανισμός Oxfam παρουσίαζε εκεί την καθιερωμένη πια έκθεσή του για τις ανισότητες στον κόσμο.

Συμπληρώνονται, αυτές τις ημέρες, 51 χρόνια από τότε που άρχισε η ελληνοτουρκική διαμάχη για το Αιγαίο. Ξεκίνησε ως τουρκική αντίδραση σε μια αναγγελία του τότε δικτατορικού καθεστώτος ερευνών για υδρογονάνθρακες. Εξελίχθηκε σε μια συνολική αμφισβήτηση του status quo.

Είχα ζητήσει από έναν ο καθηγητή πολιτικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Λισαβώνας, να μου εξηγήσει γιατί η Πορτογαλία είχε ξεμπερδέψει με το δικό της μνημόνιο τόσο πιο γρήγορα από ότι η Ελλάδα (λιγότερο από τέσσερα χρόνια εκείνοι, οκτώ χρόνια γεμάτα εμείς) και με τόσο μικρότερο κοινωνικό και οικονομικό κόστος. «Ίσως επειδή εμείς είμαστε επτά αιώνες παλαιότερο κράτος από εσάς», μου απάντησε- χωρίς να είμαι σίγουρος αν μιλούσε σοβαρά ή αστειευόταν.

...Στο μεταξύ, ως προς την δική μας περί κεντροαριστεράς συζήτηση, δύο συμπεράσματα μοιάζουν προφανή. Πως οι πολιτικές συνεργασίες διαμορφώνονται με βάση εθνικούς όρους και υποτάσσονται στους καταναγκασμούς των συγκεκριμένων εκλογικών συσχετισμών (και του εκλογικού νόμου). Και πως η τύχη τους δεν ορίζεται από μια αριθμητική πράξη, από μια πρόσθεση εκλογικών ποσοστών, μα από τον στόχο που υπηρετούν και τις πολιτικές ιδέες που κυριαρχούν στο εσωτερικό τους.

Τι είναι η μεταπολίτευση; Μια εορταστική στιγμή, εκείνο το καλοκαίρι του 1974; Μια περίοδος μετάβασης στην δημοκρατία που άρχισε με την κατάρρευση της δικτατορίας και ολοκληρώθηκε με την έγκριση του νέου δημοκρατικού συντάγματος το καλοκαίρι του 1975 ή έστω με την πρώτη ομαλή εναλλαγή στην εξουσία το 1981; ‘Η μια ιστορική εποχή που συνεχίζεται; Ή μήπως μια περίοδος που κάποτε έφθασε σε ένα τέλος;

Που είναι πιθανότερο να συναντήσει κανείς μετανάστες στον δρόμο; Στην Φρανκφούρτη ή στο Μαγδεμβούργο; Στην Κολωνία ή στην Ερφούρτη; Η απάντηση είναι προφανής. Η μετανάστευση έλκεται πάντα προς τις περιοχές του κόσμου όπου η οικονομία είναι ισχυρότερη και η πιθανότητα να βρει ένας ξένος δουλειά μεγαλύτερη. Και παρότι έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια από την ενοποίηση της Γερμανίας, η οικονομική ανάπτυξη, το βιοτικό επίπεδο και οι ευκαιρίες απασχόλησης στην δυτική πλευρά της χώρας παραμένουν σημαντικά ανώτερες απ’ ότι στην ανατολική.

Την πρώτη φορά που μια δημοσκόπηση έθεσε το ερώτημα «πόση εμπιστοσύνη έχετε στα μέσα ενημέρωσης;», τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Το 70% δήλωνε πως έχει εμπιστοσύνη στην πληρότητα, την ακρίβεια και την αμεροληψία με την οποία τα ΜΜΕ μεταδίδουν τις ειδήσεις. Ένα 25% είχε επιφυλάξεις. Και μόνον ένα 5% απαντούσε «καμία εμπιστοσύνη». Ήταν 1973. Η δημοσκόπηση είχε γίνει στις ΗΠΑ, από την εταιρία Gallup. Η οποία επαναλαμβάνει, πενήντα χρόνια τώρα, την ίδια ερώτηση κάθε χρόνο σχεδόν. Στην τελευταία μέτρηση, όμως, η εικόνα έχει μεταβληθεί δραματικά. Η εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ βρίσκεται στο ιστορικά χαμηλότερο επίπεδό της και περιορίζεται στο 32% (από 70%!), με ένα 29% να απαντά «όχι πολύ» και ένα εκκωφαντικό 39% να απαντά «καθόλου».

Το βράδυ των εκλογών του 1981- αφηγείται ο Μίμης Ανδρουλάκης στο «Κάτω από τις στάχτες»- ο Χαρίλαος Φλωράκης τηλεφώνησε στον Ανδρέα Παπανδρέου για να τον συγχαρεί για τον εκλογικό του θρίαμβο και να προσφέρει «ανιδιοτελή υποστήριξη» σε όποια θετικά μέτρα θα έπαιρνε η κυβέρνησή του. Έκπληκτος, τον άκουσε να λέει «θέλω ενεργό συμμετοχή, όχι απλή στήριξη». Και να του δίνει ραντεβού την επομένη, «να συζητήσουμε την σύνθεση και το πρόγραμμα της κυβέρνησης».

«Ευρώπη θα γίνουμε»! Στα ελληνικά ακούγεται θετικό, κάτι σαν συνώνυμο προόδου και εκσυγχρονισμού. Στα αυτιά μιας μεγάλης μερίδας Αμερικανών, όμως, οπαδών της αίρεσης των Τραμπικών Ρεπουμπλικάνων, η φράση ακούγεται ως φοβερή απειλή. Συνώνυμο μιας έκπτωσης. Ως απειλή την χρησιμοποίησε και μια διάσημη εκπρόσωπος της αίρεσης, η Κρίστι Νόεμ, κυβερνήτης της χιονοσκεπούς πολιτείας της Νότιας Ντακότα. Υπήρξε σημαιοφόρος του κινήματος κατά του εμβολιασμού και της χρήσης μάσκας στον καιρό της πανδημίας του Covid, σημαιοφόρος της απαγόρευσης των αμβλώσεων επίσης.

Είναι μια ιστορία που διαρκεί πάνω από εκατό χρόνια, αν τοποθετήσουμε την αρχή της, κάπως αυθαίρετα, στο 1917. Έχουν χυθεί γι’ αυτήν ποταμοί αίματος κι έχουν ξοδευτεί τόνοι μελάνι. Είναι μια διαμάχη που έχει απασχολήσει τον κόσμο περισσότερο από κάθε άλλη, για την οποία χιλιάδες άνθρωποι είναι ακόμη έτοιμοι να δώσουν την ζωή τους (και ακόμη πιο πρόθυμοι, όπως αποδείχθηκε, να αφαιρέσουν ζωές άλλων) και για την οποία έχουν γραφτεί βιβλιοθήκες ολόκληρες. Είναι μια ιστορία που έχουμε ακούσει τόσες φορές ώστε νομίζουμε πως την ξέρουμε. Κι όμως πάντα μας ξαφνιάζει. Όλο νομίζουμε πως τελείωσε κι όλο ξεκινά πάλι από την αρχή, ένας εφιάλτης δίχως τέλος.

Όταν το 2007 ιδρύθηκε στην Ιταλία το Δημοκρατικό Κόμμα (το οποίο διαδέχθηκε το Αριστερό Δημοκρατικό Κόμμα, που είχε διαδεχθεί το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα) επιλέχθηκε, ως μέθοδος νομιμοποίησης και μαζικοποίησης του νέου σχήματος, η εκλογή του πρώτου του ηγέτη με μια ανοιχτή ψηφοφορία. Δικαίωμα συμμετοχής είχε κάθε πολίτης, αρκεί να πλήρωνε ένα πολύ μικρό τίμημα. Και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι πλημμύρισαν τα εκλογικά τμήματα εκλέγοντας τον Βάλτερ Βελτρόνι με μια εντυπωσιακή πλειοψηφία, 75%. Θρίαμβος!

Όταν ο Χένρι Μίλερ έφθασε στον Πειραιά, τον Ιούλιο του 1939, έκανε ζέστη. Αφόρητη ζέστη. Η θερμοκρασία ήταν 48 βαθμούς κελσίου στον ήλιο, γράφει στον «Κολοσσό», όταν πήρε ταξί από το λιμάνι για να ανέβει στην Ακρόπολη. Μπορεί να υπερβάλει κάπως, όπως το συνήθιζε. Μα προφανώς έκανε πολύ ζέστη εκείνη τη μέρα στην Αθήνα. Μια ζέστη που δεν εμπόδισε, πάντως, ούτε εκείνον, ούτε μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων, μετά από αυτόν, να λατρέψουν το ελληνικό καλοκαίρι, αυτόν τον «κόσμο από φως». Και να το υμνήσουν ως τον αληθινό επί γης Παράδεισο.