Μετά μια καταστροφική δεκαετία (όταν η χώρα φτώχυνε αισθητά, και μαζί της οι περισσότεροι από τους κατοίκους της), την οποία διαδέχθηκε μια πολύ δύσκολη διετία, η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας δείχνει απρόσμενα ισχυρή.

Στο υπερεθνικό πεδίο, το 2022 αφήνει βαριά κληρονομιά πολλαπλών κρίσεων που ενεργούν συνδυαστικά και μας φορτώνουν αβεβαιότητες και διλήμματα περί την διαχείρισή τους. Θα είναι άραγε το 2023 έτος που θα ξεκαθαρίσουν αβεβαιότητες και θα υπάρξει πιο αποτελεσματική ανταπόκριση σε σοβούσες κρίσεις; Λόγω των ημερών επιτρέπονται, επιβάλλονται ίσως, οι ευχές. Ας μοιραστώ λοιπόν εικασίες και ευχές γιο το 2023.

Στο μέγαρο Μαξίμου τις τελευταίες ημέρες καταφεύγουν σε απέλπιδες προσπάθειες μήπως και ανακόψουν την μη αναστρέψιμη φθορά. «Τι να κάνω;» θα ρώτησε ο κ. Μητσοτάκης. «Κάνε τον λαϊκό και προοδευτικό» θα του απάντησαν και έσπευσε στην Ημαθία να παίξει τον ρόλο που του ανατέθηκε. Μόνο που η παράσταση ήταν κακοστημένη και το έργο δεν έκοψε εισιτήρια. Το σενάριο «Μητσοτάκης λαϊκός και προοδευτικός» μάλλον μοιάζει με το τελευταίο κυβερνητικό ανέκδοτο της χρονιάς. Πολύ περισσότερο, μετά τα όσα προηγήθηκαν στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό.

Δηλητηριώδεις αναθυµιάσεις στην ατμόσφαιρα. Μυρωδιά εκλογών, οσμή παρακμής. Βαριά τοξικό νέφος. Θα ήταν στο χέρι της κυβερνητικής ηγεσίας να το διαλύσει. Για τις εκλογές, θα αρκούσε να ορίσει μια ημερομηνία – ώστε να μην αιωρούνται υποψίες ότι η στιγμή των εκλογών εξαρτάται από διάφορα «νταραβέρια». Θα μπορούσε να διαλυθεί και η αποπνικτική οσμή της παρακμής, που εκπέμπεται με επίκεντρο την ΕΥΠ. Εφόσον όλοι (μαζί, πλέον, και η κυβέρνηση) δέχονται ότι γίνονταν υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών υπουργών, κρατικών αξιωματούχων, επιχειρηματιών από την ΕΥΠ θα ήταν αυτονόητο να ριχτεί άπλετο φως. Με δυο λόγια, απόρρητο γιοκ.

Η μονομερής και μερική οριοθέτηση προς τα δυτικά της που έκανε η Αίγυπτος, όσον αφορά την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με την Λιβύη, έγινε δεκτή στην Ελλάδα με υπερβολές και πανηγυρισμούς.

Η κίνηση αυτή έχει κάποιο θετικό αντίκτυπο, πολιτικό και διπλωματικό, αλλά ήταν φυσιολογική και αναμενόμενη. Εφόσον η Αίγυπτος έχει υπογράψει με την Ελλάδα τη γνωστή κοινή οριοθέτηση ΑΟΖ, προφανώς θα επέλεγε τη συγκεκριμένη γραμμή οριοθέτησης και προς την Λιβύη.

Από κει και πέρα, η διαπίστωση ότι αυτή η κίνηση ακυρώνει, αχρηστεύει κ.ο.κ. το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, δημιουργεί ψευδαισθήσεις.

Η εικόνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στο τέλος του 2022 είναι κακή. Ευτυχώς άλλη κρίση, όπως αυτή του καλοκαιριού 2020, δεν έχει υπάρξει, αλλά και κανένα βήμα δεν σημειώθηκε για την επίλυση των διαφορών, ούτε φαίνεται να υπάρχει προοπτική για κάποια πρόοδο.

Τουρκία και Ελλάδα βρίσκονται σε προεκλογικές περιόδους. Πρωταρχικό μέλημα των κυβερνήσεων και αντιπολιτεύσεων και στις δύο χώρες είναι η διατήρηση και η κατάκτηση, αντίστοιχα, της εξουσίας. Στον στόχο αυτό υποτάσσονται τα πάντα, μαζί και η εξωτερική πολιτική, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις. Ως συνήθως, το αποτέλεσμα είναι η έξαρση του εθνικισμού.

Τα περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας έχουν ξεκάθαρα δομικό χαρακτήρα. Εκπορεύονται σε μεγάλο βαθμό από το καθεστώς ατιμωρησίας που τα ακολουθεί, αφού σχεδόν ποτέ οι αστυνομικοί δεν λογοδοτούν στη Dικαιοσύνη με τους όρους που κάθε πολίτης θα λογοδοτούσε. Σχετίζονται με την ελάχιστη εκπαίδευση που λαμβάνουν τα αστυνομικά όργανα αλλά και με την καλλιέργεια μιας κουλτούρας «τιμωρών υπεράνω οποιουδήποτε ελέγχου».

Το απότομο φρενάρισμα του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) το τρίτο τρίμηνο ξάφνιασε. Στο χρυσό τρίμηνο της τουριστικής κίνησης, ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης έπεσε στο 2,8% από 7,9% που ήταν το πρώτο και 7,1% το δεύτερο τρίμηνο. Κατόπιν τούτου, ο ρυθμός μεγέθυνσης στο ενιάμηνο περιορίζεται στο 5,9%. Και καθώς το τέταρτο τρίμηνο αναμένεται αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ (αυτό προοιωνίζονται οι πρόδρομοι δείκτες και οι διεθνείς εξελίξεις), η ετήσια μεγέθυνση θα είναι αισθητά πιο μικρή από το 5,6% που γράφτηκε στον Προϋπολογισμό.

Μια ιστορία που μου τη διηγήθηκε φίλος: σε κουβέντα με πολιτικό πρόσωπο –το ονοματεπώνυμο και το κόμμα όπου ανήκει δεν έχουν σημασία– τον επέκρινε επειδή συχνά πυκνά λέει πράγματα που ούτε ο ίδιος τα πιστεύει, υπερβάλλει, ενίοτε ψεύδεται, φανατίζει, απλουστεύει σε βαθμό κακουργήματος και γενικά δίνει την εντύπωση ότι απευθύνεται σε ηλίθιους. Και η απάντηση: Καλά όλα αυτά που λες, αλλά εσύ δεν εκλέγεσαι στη Β΄ Αθηνών! Κάπως έτσι τελείωσε και η συζήτηση. Νομίζω όμως ότι εδώ πρέπει να ξεκινήσει μια άλλη. Πιο σημαντική.

Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά την προς ανατολάς διεύρυνσή της, η Ευρωπαϊκή Ενωση σκέπτεται, όπως διαβεβαίωσε προχθές από τα Τίρανα, να διευρυνθεί εκ νέου. Αυτή τη φορά προς τα Βαλκάνια, την Ουκρανία, τη Μολδαβία και ίσως τη Γεωργία. Το γεγονός ότι η προηγούμενη διεύρυνση κλόνισε περισσότερο παρά ποτέ τη συνοχή της ενωμένης Ευρώπης, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα τσουνάμι ευρωσκεπτικισμού σε χώρες που εξ αρχής πρωτοστάτησαν στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ιταλία, προϊδεάζει πως οι μελλοντικές διευρύνσεις, αν πραγματοποιηθούν, δεν θα είναι όπως οι προηγούμενες.

Μια χώρα που μετέχει στο ΝΑΤΟ και στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης, στην Ευρωζώνη, με σταθερό γεωπολιτικό προσανατολισμό, που εδώ και μισό αιώνα έχει αφήσει πίσω της τους μεγάλους διχασμούς και τις αυταρχικές εκτροπές, που είναι απαλλαγμένη από την τρομοκρατία και το βαρύ έγκλημα που ταλανίζουν άλλες ανεπτυγμένες χώρες, μια τέτοια χώρα είναι πολιτικά ασφαλής; Οχι απαραίτητα –λένε– αν διατρέχει κίνδυνο ακυβερνησίας. Οπου ως ακυβερνησία ορίζεται η απουσία μιας αυτοδύναμης κυβέρνησης.

Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει μια κυβέρνηση ώστε να χάσει τη στήριξη της κοινωνίας; Σύντομα: κατασπαταλά τον δημόσιο και κοινωνικό πλούτο κατά το δοκούν υπέρ των λίγων και πολιτικών φίλων της, αγνοώντας δεοντολογία, νόμους και κανονισμούς (βλ. και Ελληνικό). Αθωώνει το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο εις βάρος της πολιτικής ηθικής και των δημόσιων οικονομικών. Βιάζει και περιθωριοποιεί ανενδοίαστα τους δημοκρατικούς θεσμούς (βλ. ΕΥΠ) αλλά και τους κανόνες που η ίδια θέτει (βλ. Μητσοτάκη στην Ικαρία και την Πάρνηθα).