Η ένταση που έχουν συσσωρεύσει τις τελευταίες εβδομάδες οι χειρισμοί της κυβέρνησης στην τραγωδία των Τεμπών ξεπερνά τα συνήθη. Οπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις, η συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας φρονεί ότι δεν γίνονται όσα πρέπει για να αποκαλυφθεί γυμνή η αλήθεια και για να τιμωρηθούν οι ένοχοι, όσο ψηλά και αν ίστανται. Η γνωστή συνέντευξη του πρωθυπουργού στον Alpha (29.1.2025), αντί να εκτονώσει την ατμόσφαιρα, μπέρδεψε πιο πολύ τα πράγματα καθώς ακόμη και στενοί συνεργάτες του δεν θέλουν –ίσως και δεν μπορούν– να αντιληφθούν την «κατευναστική» γραμμή που θέλησε να περάσει.

Ηανακοίνωση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου για το πόρισμα Ζήση για τη θλιβερή υπόθεση των υποκλοπών προκάλεσε βαθύτατη απογοήτευση σε όσους από μας, κοινούς πολίτες και νομικούς, θέλουμε να πιστεύουμε στην ποιότητα της ελληνικής Δικαιοσύνης και την ανεξαρτησία της. Και τούτο για τους ακόλουθους λόγους:

• Ας μου επιτραπεί, πρώτα πρώτα, να αναφερθώ στο ύφος της ανακοίνωσης. Δεν πρόκειται, όπως έπρεπε να είναι, για ξερό νομικό κείμενο, αλλά για καθαρά επικοινωνιακό. Ακόμη και αν ήθελε θεωρηθεί ότι, για μια τέτοια υπόθεση, η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου όφειλε να εκδώσει ειδική ανακοίνωση (κάτι που δεν προβλέπεται), η κ. εισαγγελεύς θα έπρεπε να κρατήσει τις αποστάσεις που προσήκουν στη θέση της.

Οι αποκαλύψεις για τις παρακολουθήσεις της ΕΥΠ και το παράνομο λογισμικό κατασκοπείας Predator, κλονίζουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη, το ίδιο και η φάμπρικα των τηλεφωνικών υποκλοπών χιλιάδων πολιτών για λόγους «εθνικής ασφάλειας». Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα κι ενόψει του ανοίγματος της Βουλής την προσεχή εβδομάδα, ο ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ν.Κ. Αλιβιζάτος, μιλά στο Magazine.

Τον Γενάρη του 1822, δηλαδή λιγότερο από έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα της επανάστασης στην Πελοπόννησο, ίσχυαν στις απελευθερωμένες περιοχές της Ελλάδας, ούτε λίγο ούτε πολύ, τέσσερα Συντάγματα: τα τρία «τοπικά» - δηλαδή της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, της Ανατολικής και ο Οργανισμός της Πελοποννησιακής Γερουσίας - και το εθνικό πάνω από αυτά, το «Προσωρινό Πολίτευμα» της Επιδαύρου. Το τελευταίο το είχαν ψηφίσει οι 59 πληρεξούσιοι της Αʼ Εθνοσυνέλευσης, οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί, υπό την προεδρία του Αλ. Μαυροκορδάτου, στην Πιάδα, τη σημερινή Νέα Επίδαυρο, ένα κεφαλοχώρι της Ανατολικής Αργολίδας.

Με τον εγκλεισμό του ηγετικού πυρήνα της Χρυσής Αυγής αποδόθηκε δικαιοσύνη. Και τούτο παρά τις επιφυλάξεις της κ. Εισαγγελέως, που έδωσαν στους κατηγορουμένους τη δυνατότητα να καθυστερήσουν τη μοιραία γι’ αυτούς στιγμή, με ενστάσεις και κωλυσιεργίες που ξεπέρασαν κάθε όριο.

Ο καθηγητής Μιχάλης Σταθόπουλος, ως υπουργός Δικαιοσύνης τότε, ήταν ο άνθρωπος που έβγαλε τα κάστανα από τη φωτιά προ ετών, όταν, επί κυβερνήσεως Σημίτη, καθιερώθηκε και σε μας ως ποινικό αδίκημα η σύσταση εγκληματικής οργάνωσης. Εύλογα συνεπώς επεσήμανε προχθές ότι, με την καταδικαστική απόφαση για τη Χρυσή Αυγή, δικαιώθηκε για δεύτερη φορά. Το 2001, θυμίζω, κάποιοι είχαν αποκαλέσει το νομοσχέδιό του «τρομονόμο». Και σε αυτό δεν είχε αντιταχθεί μόνον η Αριστερά: η μισή σχεδόν κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ είχε παρόμοιες αντιλήψεις, με αποτέλεσμα –πράγμα πρωτοφανές– ο νόμος να περάσει μόνο χάρη στις ψήφους της Νέας Δημοκρατίας.

«Οι συνάδελφοί μου δεν υπήρξαν ποτέ κορίτσια 13 ετών και επομένως δυσκολεύονται να καταλάβουν!». Σε μια περίοδο που ήταν η μόνη γυναίκα δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ουάσιγκτον, η Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ θέλησε με αυτές τις λέξεις να «προκαταλάβει» την κρίση των οκτώ ανδρών συναδέλφων της, που έμελλε να καταγραφεί σε μιαν ιστορική απόφαση του Δικαστηρίου. Και τα κατάφερε: με την απόφαση Safford κατά Redding (2009), το Δικαστήριο έκρινε ότι το ξεγύμνωμα μιας 13χρονης κοπέλας στο σχολείο, με ξεκούμπωμα του σουτιέν και κατέβασμα της κιλότας της, για να διαπιστωθεί εάν είχε πάνω της ναρκωτικά, πήγαινε πολύ μακριά. Και τούτο ακόμη και αν τη σωματική έρευνα έκανε γυναίκα υπάλληλος, με διακριτικότητα, πίσω από παραβάν.

Με απόφαση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη συστάθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2019 επιτροπή για τη διερεύνηση της αστυνομικής βίας, επικεφαλής της οποίας ορίστηκε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος και στα μέλη της συγκαταλέγονταν η καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Βασιλική Χρήστου και ο Βαγγέλης Μάλλιος, διδάκτωρ Νομικής και εκπρόσωπος του υπουργείου στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αντικείμενο της επιτροπής, σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου, ήταν η «τακτική παρακολούθηση της διαδικασίας υλοποίησης παρατηρήσεων και πορισμάτων του Συνηγόρου του Πολίτη που αφορούν στη διοικητική διερεύνηση πειθαρχικών παραπτωμάτων» της Αστυνομίας.

Ανήκετε στους αισιόδοξους, που πιστεύουν ότι ο κόσμος δεν μπορεί να μείνει ο ίδιος, δεν μπορεί χθες να χειροκροτούσαμε στα μπαλκόνια τους νοσηλευτές και αύριο να τους ξεχάσουμε; Στους απαισιόδοξους, που φοβούνται ότι η τηλε-ζωή μας θα είναι εφιαλτική; Ή στους κυνικούς, που υποστηρίζουν ότι δεν θα αλλάξει τίποτα, όπως συμβαίνει πάντα;

Η για καιρό συνέχιση της τακτικής της νομοθέτησης μέσω διαταγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε κατάργηση της Δημοκρατίας, επισημαίνει ο Νίκος Αλιβιζάτος. Εξοργίζεται με συναδέλφους του που χαρακτηρίζουν τα μέτρα που επιβάλλει η πανδημία αντισυνταγματικά. Ο κορυφαίος συνταγματολόγος εξηγεί πώς ήρθε η ώρα να περάσουμε από τον όρο εθνική κυριαρχία στον όρο κυριαρχία της αλληλεγγύης και εξετάζει τη στάση του Κυριάκου Μητσοτάκη που θα βγει ενισχυμένος από την κρίση - υπενθυμίζοντας όμως την τύχη του Τσόρτσιλ και του Βενιζέλου. Επισημαίνει ότι η καλύτερη απάντηση στους «καραγκιόζηδες» της συνωμοσιολογίας είναι η τηλεθέαση της ΕΡΤ όταν μιλάει ο Τσιόδρας.

Ο Νίκος Αλιβιζάτος κάνει την αρχή της συζήτησης για τις προκλήσεις της Δημοκρατίας και του κράτους Δικαίου εξαιτίας της πανδημίας και του νέου κόσμου που διαμορφώνεται.

Για τους ανθρώπους της γενιάς μου, αυτούς δηλαδή που γεννηθήκαμε λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (τους λεγόμενους baby boomers), η πανδημία του κορωνοϊού ενδέχεται να αποδειχθεί η μεγαλύτερη δοκιμασία της ζωής μας. Γιατί ο COVID-19 δεν πλήττει, όπως οι παλαιότεροι ιοί, τους νέους (τέτοιος ήταν ο ιός της ισπανικής γρίπης, το 1918-1919, ο οποίος, μόνο στη Γαλλία, προκάλεσε 240.000 θανάτους), αλλά προπάντων τους ηλικιωμένους. Δηλαδή, εμάς, τους «άτακτους παππούδες» της γενιάς του ’68. Λες και μας καλεί να πληρώσουμε αναδρομικά για τις «αμαρτίες» μιας ζωής. Τι να πρωτοθυμηθούν οι «επικριτές» μας; Τη σεξουαλική απελευθέρωση, το ροκ εντ ρολ, την αλαζονεία των «επιτυχημένων» ή τον ανάλγητο καταναλωτισμό;

Οι ανισότητες προκαλούν. Οταν μάλιστα είναι ηθικά αδικαιολόγητες, οδηγούν σε οξύτατες αντιδράσεις.

Θα αφήσω σήμερα κατά μέρος τις οικονομικές ανισότητες. Οπως έχει δείξει ο Τομά Πικετί, με την παγκοσμιοποίηση διευρύνθηκαν όσο ποτέ άλλοτε («Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα», Πόλις, 2014 και ήδη «Capital et idéologie», Παρίσι, 2019). Για την Ελλάδα των μνημονίων ειδικότερα, σε παρόμοιo συμπέρασμα καταλήγουν και οι Τάσος Γιαννίτσης και Σταύρος Ζωγραφάκης («Ανισότητες, φτώχεια, οικονομικές ανισότητες στα χρόνια της κρίσης», Πόλις, 2016). Η εμπειρία, ωστόσο, δείχνει ότι μόνο σε πολύ οριακές καταστάσεις ο κόσμος εξεγείρεται για αποκλειστικά οικονομικούς λόγους.