Όσοι από τη γενιά μου πέρασαν από το ΚΚΕ εσωτερικού και διαμορφώθηκαν από αυτό, νιώθαμε, την περασμένη Τετάρτη, ότι θάβαμε ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας.
Ο Λεωνίδας Κύρκος δεν υπήρξε απλά ένας από τους πολλούς συντρόφους της γενιάς της Αντίστασης που μας γοήτευσαν με το πείσμα και την αδάμαστη θέλησή τους για έναν καλύτερο κόσμο, ούτε μονάχα ένας από τους πολιτικούς που εκπροσώπησε με τον καλύτερο τρόπο την καλύτερη εκδοχή της ελληνικής μεταπολιτευτικής αριστεράς. Υπήρξε, κατά κάποιο τρόπο, ο άνθρωπος που συγκέντρωσε πάνω του όλες τις αντιφάσεις του ελληνικού αριστερού κινήματος και ταυτόχρονα ο καταλύτης τους.
Μερικές φορές η ζωή (και η πολιτική) βάζουν δύσκολα ερωτήματα, κι ακόμα δυσκολότερα διλήμματα.
Ένα τέτοιο δίλημμα -θα το θυμάστε- ήταν, πριν από μερικά χρόνια, αυτό που παρουσιάστηκε στην Αλγερία. Μετά από έναν αιματηρό εμφύλιο, στον οποίο οι φονταμενταλιστές έκαναν επίδειξη της αγριάδας τους, μερικές φορές αφανίζοντας ολόκληρα χωριά και σκοτώνοντας με τον πιο απάνθρωπο τρόπο τους μόνους εναπομείναντες σε αυτά, τις γυναίκες και τα παιδιά, προκηρύσσονται εκλογές.
Πριν από μερικά χρόνια είχαμε γενικώς την αίσθηση ότι η κεντροδεξιά στην Ελλάδα έκανε κάποια βήματα προς τα εμπρός, ότι πήγαινε να μοιάσει με τα ευρωπαϊκά κόμματα της ίδιας ιδεολογίας. Την αίσθηση αυτή είχε ενισχύσει η εμφάνιση στο προσκήνιο του Κώστα Καραμανλή: το ήπιο ύφος του, ο συγκρατημένος πολιτικός του λόγος, η αντιπάθειά του για τα ακροδεξιά σχήματα, οι υποσχέσεις του για πάταξη της διαφθοράς και για σοβαρές μεταρρυθμίσεις, σε έπειθαν ότι η «νέα» Νέα Δημοκρατία μπορούσε να βοηθήσει στην αλλαγή του γενικού πολιτικού κλίματος, και εν πάση περιπτώσει στην απομάκρυνσή της από την παλιά δεξιά της μισαλλοδοξίας, του πελατειακού κράτους, της πολιτισμικής καθυστέρησης.
Και να θέλεις να ξεφύγεις, δεν μπορείς. Ο τίτλος παραπέμπει στη δήλωση του κ. Παπούλια και, βεβαίως, στο βιβλίο του Λουντέμη. Όχι πως μπορεί κανείς να συγκρίνει δύο διαφορετικές πολιτικές και πολεμικές καταστάσεις, αλλά -πώς να το διατυπώσει κανείς; ένα είδος πολέμου έχουμε και σήμερα. Μόνο που δεν κηρύχτηκε ποτέ επισήμως, μόνο που ακόμα δεν τον έχουμε συνειδητοποιήσει.
...Μα το θέμα είναι ότι μας δουλεύουν επειδή μπορούν να το κάνουν. Για δες προχθές. Βγαίνουν στις τηλεοράσεις και λένε πως πρέπει να πάψουμε να μιλάμε, γιατί οι πολλές κουβέντες ανεβάζουν τα σπρεντ. Και τα λένε αυτοί, που δεν χάνουν ευκαιρία να βγουν στο γυαλί και να μιλήσουν. Και μας δουλεύουν ψιλό γαζί επειδή, πράγματι, οι περισσότεροι από εμάς δεν καταλαβαίνουμε, δεν ξέρουμε από οικονομία, μάθαμε απλώς να παπαγαλίζουμε τα σπρεντ και τα σπρεντ, και δεν μπορούμε να έχουμε συνολική εικόνα αν και πόσα λάθη γίνονται.
Υπάρχουν, κατά τη γνώμη μου τρεις τρόποι να αντιμετωπίζεις την κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου: 1) Να την κοιτάς με συμπάθεια που έλαχε σε αυτή να βγάλει το φίδι από την τρύπα και να πάρει τα σκληρά μέτρα που πήρε. 2) Να την κοιτάς με μισό μάτι επειδή τίποτα από όσα είπε προεκλογικά, δεν το εφάρμοσε. 3) Να την κοιτάς δύσπιστα επειδή ακόμα δεν σε έχει πείσει ότι τα λόγια της δεν συμβαδίζουν απόλυτα με τις πράξεις της.
Σήμερα λέω να παίξουμε ένα παιδικό παιχνίδι που όλοι ξέρουμε: είναι το φιδάκι. Είναι αυτό που ρίχνεις ζάρια και πηγαίνεις είτε σε μια ουδέτερη κυψέλη είτε σε μια κυψέλη με σκάλα (άρα ανεβαίνεις αναπάντεχα ψηλά και μπορείς να φτάσεις κοντά στη νίκη) είτε σε μια κυψέλη με το στόμα ενός φιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, φίδι που σε έφαγε, μπορείς να ξαναβρεθείς στο μηδέν.
Θέμα του παιχνιδιού; Εμείς και η Ενωμένη Ευρώπη.
Τελευταίες μέρες της χρονιάς στην Ιταλία. Τα θέματα που απασχολούν τις τηλεοράσεις και τις εφημερίδες είναι, εδώ και μέρες, πάντα τα ίδια. Η εξέγερση στο Ιράν (σκέφτομαι πως την ίδια λέξη χρησιμοποιούσαν αρκετοί από εμάς πέρσι τον Δεκέμβριο για τα αθηναϊκά γεγονότα και λιγάκι ντρέπομαι), το κωμικοτραγικό επεισόδιο με τον Πάπα, τη νεαρή θρησκόληπτη και τον σωματοφύλακα, που βρέθηκαν όλοι μαζί στο μαρμάρινο πάτωμα του Αγίου Πέτρου, και την απόπειρα κατά του Μπερλουσκόνι, που, παρά τις μέρες που πέρασαν, δεν έπαψε να απασχολεί την πολιτική ζωή της χώρας.
Αν περπατήσεις στους δρόμους της Γερμανίας και συναντήσεις κάποιον που δεν ξέρει αγγλικά, τότε είναι σίγουρα ανατολικογερμανός. Είναι ένας απλός τρόπος για να καταλάβεις την προέλευσή του. Επίσης αν σου φερθεί κάπως απότομα ή και σε βρίσει -μου έτυχε κι αυτό- επειδή μιλάς αγγλικά και όχι γερμανικά, σημαίνει ότι μεγάλωσε κάπου εκεί, σε όχι μεγάλη συνάφεια με τους ξένους.
Όλα αυτά τα χρόνια, παρακολουθώντας από κοντά αυτό το κομμάτι της αριστεράς που θέλησε να διαφοροποιηθεί από τον δογματισμό και τον σταλινισμό του ΚΚΕ, αυτό το κομμάτι που προσπάθησε να δείξει ένα διαφορετικό δρόμο από εκείνον του ανδρεοπαπανδρεϊκού λαϊκισμού, δεν θυμάμαι να βρεθήκαμε ποτέ σε δυσκολότερη, σε πιο άχαρη θέση από τη σημερινή.
«Το όνομά μου είναι Καρίμ Αμίρ κι είμαι Άγγλος γέννημα και θρέμμα, ή σχεδόν. Συχνά με αντιμετωπίζουν σαν παράξενο είδος Άγγλου, σαν ένα καινούργιο γένος ας πούμε, που αναδύθηκε μέσα από δύο παμπάλαιες ιστορίες. Μα εμένα ούτε που με νοιάζει - έτσι κι αλλιώς είμαι ένας Άγγλος που ξεκίνησε από τα νότια προάστια του Λονδίνου και βαδίζει προς άγνωστη κατεύθυνση...» (Χανίφ Κιουρέισι, Ο Βούδας των προαστίων, μτφρ. Π. Τιμογιαννάκης, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1991).
Την ιστορία την ξέρουμε πλέον όλοι - ή θα έπρεπε να την ξέρουμε: Το 1940 οι Σοβιετικοί, λίγο μετά την προέλασή τους σε μια Πολωνία που ήδη υποφέρει από τον χιτλερικό ζυγό, αποφασίζουν κυνικά και χωρίς ιδιαίτερο λόγο, να σκοτώσουν -να δολοφονήσουν, η πιο σωστή έκφραση- χιλιάδες Πολωνούς, κυρίως στρατιωτικούς και διανοούμενους, την ιντελιγκέντσια της χώρας.
