Η μακρά περίοδος των ψευδαισθήσεων τελείωσε:

Η ψευδαίσθηση ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να βασίζεται επ’ αόριστον στην αμερικανική προστασία εντός του ΝΑΤΟ

Η ψευδαίσθηση ότι ένας παγκοσμιοποιημένος κόσμος θα μπορούσε να εγγυηθεί την ειρήνη και τη σταθερότητα μέσω της απελευθέρωσης του εμπορίου και της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

Η ψευδαίσθηση ότι το δημοκρατικό μοντέλο έμελλε να επικρατήσει παντού, οδηγούμενο από το άνοιγμα της αγοράς και τη διάδοση των νέων τεχνολογιών.

Σε ομαλές συνθήκες, οι συνήθεις αντιρρήσεις στην ιδέα του κοινού δανεισμού, στην έκδοση ενός ευρωπαϊκού ομολόγου, παρεμποδίζουν μεν την περαιτέρω ολοκλήρωση της Ενωσης, ωστόσο έχουν μια κάποια λογική. Τι γίνεται, όμως, σε έκτακτες συνθήκες; Στην περίπτωση της COVID-19 οι αντιρρήσεις κάμφθηκαν, δημιουργήθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης, με λεφτά που δανείστηκε η Κομισιόν από τις αγορές και τα κατένειμε στα κράτη-μέλη, κυρίως με τη μορφή δωρεάν επιχορηγήσεων.

Διατυπώνω εδώ κάποιες σκέψεις για την ευρωπαϊκή διάσταση των γεγονότων που ζούμε αυτές τις μέρες. Ωστόσο, οι αβεβαιότητες είναι τόσο μεγάλες που οι εκτιμήσεις και τα σενάρια μπορούν να ανατραπούν από τη μια μέρα στην άλλη. Κυρίως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Τραμπ θα εφαρμόσει όλα όσα εξαγγέλλει. Η αντεπανάστασή του πλήττει ισχυρά τμήματα του κατεστημένου στις ΗΠΑ, ενώ αντιδρά και σύσσωμο περίπου το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Δεν γνωρίζουμε και αν ο Τραμπ εννοεί όλα όσα λέει, πόσα αποτελούν διαπραγματευτικές θέσεις, ή σε πόσα σκοπεύει ή μπορεί να υπαναχωρήσει. Σε κάθε περίπτωση όμως η αντεπανάσταση εμφανίζεται σήμερα πραγματική και οι επιπτώσεις της στην Ευρώπη δραματικές.

Ζούμε το τέλος μιας εποχής και τα παλιά δεδομένα παύουν να ισχύουν. Η επάνοδος Τραμπ στο Λευκό Οίκο σίγουρα δεν αποτελεί μια απλή εναλλαγή στη δημοκρατική διακυβέρνηση της σημαντικότερης χώρας στον κόσμο. Μοιάζει περισσότερο με αλλαγή καθεστώτος ή με μια επανάσταση που ξεκινάει με λαϊκή εντολή αλλά οριακή πλειοψηφία.

Η κυβέρνηση Τραμπ ξεκίνησε διμερή διάλογο με τον Πούτιν για την Ουκρανία, που αποκλείει τόσο τη χώρα που δέχτηκε επίθεση όσο και την Ευρώπη. Υπαινίχθηκε το τέλος της εγγύησης ασφάλειας των ΗΠΑ προς την ήπειρο μας. Απαξίωσε την ευρωπαϊκή δημοκρατία στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου.

Στη συνάντηση ορισμένων Ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι στις 17 Φεβρουαρίου, έγινε προσπάθεια να επιδειχθεί μια ενιαία προσέγγιση, ενόψει της νέας γεωπολιτικής κατάστασης.

Η αντανάκλαση στο κοινωνικό επίπεδο θα σημάνει νέα όξυνση των ανισοτήτων λόγω της μείωσης του πραγματικού εισοδήματος

Ηεπανεκλογή Τραμπ βρήκε την Ευρώπη απροετοίμαστη, όπως αποδεικνύει η αμήχανη στάση των εθνικών κυβερνήσεων και των αξιωματούχων στις Βρυξέλλες. Ενδεχομένως η επιθετική ρητορική του να φάνταζε ως μια υπερβολική προεκλογική υποσχεσιολογία με προφανείς ψηφοθηρικούς σκοπούς.

Τα κόμματα υπάρχουν για να διαφέρουν. Δικαιώνουν την ύπαρξή τους ακριβώς γιατί είναι φορείς διαφορετικών, δηλαδή ανταγωνιστικών, σχεδίων για την οικονομία και την κοινωνία. Ως προς τις προτάσεις πολιτικής και το στυλ, η διαφορά ανάμεσα στον Tραμπ και τους Δημοκρατικούς της Κάμαλα Χάρις και του Μπάιντεν δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Τι γίνεται όμως στην Ευρώπη; Τα μεγάλα ευρωπαϊκά κόμματα της Δεξιάς και της Αριστεράς προσφέρουν εναλλακτικές προτάσεις πολιτικής, ιδιαίτερα οικονομικής πολιτικής, ή κυριαρχεί η σύγκλιση; Και γιατί;

Ανήμερα τα Χριστούγεννα έγινε δολιοφθορά σε ένα υποβρύχιο καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας –άλλο ένα κρούσμα προστέθηκε στα «δυστυχήματα» που τελευταία πυκνώνουν σε καλώδια επικοινωνιών κι αγωγούς ενέργειας στη Βαλτική. Ίσως το πιο σημαντικό, όμως, είναι αυτό που –για πρώτη φορά- ακολούθησε: Την επομένη, οι φινλανδικές αρχές απαλλοτρίωσαν πλοίο με σημαία των Νήσων Κουκ, που υποψιάζονταν (ενδεχομένως ορθώς) ότι ανήκει στο ρωσικό σκιώδη στόλο δεξαμενοπλοίων και προκάλεσε τη δολιοφθορά, κόβοντας το καλώδιο με τις άγκυρές του. Ποιο είναι το νέο και σημαντικό;

Στην Ευρώπη το είχαμε όλοι, ίσως όσο ποτέ άλλοτε, ανάγκη, αυτό που μας πρόσφερε ο Μάριο Ντράγκι την περασμένη Δευτέρα.

Στις 400 σελίδες της έκθεσής του, εδώ, καταρχήν μας θύμισε τις αξίες στις οποίες θεμελιώθηκε και για τις οποίες αξίζει να υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μας παρουσίασε την κατάσταση και τη θέση της στον κόσμο, με το κουράγιο και με την ενάργεια σκέψης κάποιου που από κορυφαίες θέσεις την έχει υπηρετήσει. Επιστράτευσε τον ορθολογισμό για να διατυπώσει και υποστηρίξει ορισμένες ριζοσπαστικές προτάσεις που μας προσφέρουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούμε στις σύγχρονες προκλήσεις.

Η Θουριγγία και η Σαξονία, στις οποίες έγιναν εκλογές, είναι δύο από τα 16 ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας. Είναι μικρά σε πληθυσμό και ανήκαν στην παλιά Ανατολική Γερμανία. Στις περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας υπάρχει μια ιδιαίτερη εκλογική συμπεριφορά. Είναι βέβαιο ότι δεν αντικατοπτρίζουν το σύνολο της Γερμανίας.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αυτές οι τοπικές εκλογές θα επηρεάσουν ριζικά την πολιτική ζωή στο Βερολίνο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε με τα αποτελέσματα, ούτε ότι πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός.

...Στο μεταξύ, ως προς την δική μας περί κεντροαριστεράς συζήτηση, δύο συμπεράσματα μοιάζουν προφανή. Πως οι πολιτικές συνεργασίες διαμορφώνονται με βάση εθνικούς όρους και υποτάσσονται στους καταναγκασμούς των συγκεκριμένων εκλογικών συσχετισμών (και του εκλογικού νόμου). Και πως η τύχη τους δεν ορίζεται από μια αριθμητική πράξη, από μια πρόσθεση εκλογικών ποσοστών, μα από τον στόχο που υπηρετούν και τις πολιτικές ιδέες που κυριαρχούν στο εσωτερικό τους.

Με ποια κριτήρια διαμορφώνεται η ευρωπαϊκή στρατηγική της χώρας; Το ερώτημα τίθεται εκ των πραγμάτων, από την όλως παράδοξη στάση της χώρας μας σε δύο μείζονα θέματα: Την Ενιαία Αγορά πρώτο, το ευρωομόλογο για την πολεμική βιομηχανία και την άμυνα, δεύτερο.

Το πρώτο θέμα είναι ο κατακερματισμός της ενιαίας εσωτερικής αγοράς –του κορυφαίου επιτεύγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την πανδημία και μετά, τα πιο ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη ενισχύουν τις εθνικές επιχειρήσεις τους σε βάρος των επιχειρήσεων των πιο αδύναμων χωρών, δίνοντάς τους κρατικές ενισχύσεις που παραβιάζουν τις αρχές της Ενιαίας Αγοράς και στρεβλώνουν τους κανόνες ανταγωνισμού. Κάνοντας -με έναν πολύ δικό τους τρόπο…- την κρίση ευκαιρία, επιδοτούν τις επιχειρήσεις τους για να διευρύνουν τα μερίδιά τους, να εκτοπίζουν τους ανταγωνιστές τους των φτωχότερων χωρών και, ίσως, σε επόμενη φάση, κάποιους εξ αυτών να τους εξαγοράσουν –ώστε να έχουμε και ωραίες «ξένες επενδύσεις».