Τις τελευταίες μέρες, τα διεθνή ΜΜΕ έχουν γεμίσει πληροφορίες, ειδήσεις και σχόλια, σύμφωνα με τα οποία η Ρωσία έχει επιδοθεί σε σειρά προκλήσεων κατά χωρών και προσωπικοτήτων της Δύσης.

Το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και πολλές δυτικές κυβερνήσεις εντείνουν την πολεμική τους κατά της Μόσχας. Στόχος του Πούτιν, μας λένε, είναι να δοκιμάσει τη βούληση και την ικανότητα της Δύσης να αμυνθεί σε μια ρωσική επίθεση.

Γι’ αυτό και οι Δυτικοί επιταχύνουν τον επανεξοπλισμό και προωθούν όλο και περισσότερες ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις στα σύνορα της Ρωσίας.

Πού είναι τα δημοκρατικά κόμματα και πολιτικοί της αντιπολίτευσης που δεν αφήνουν τίποτε να πέσει χωρίς να καταγγείλουν την κυβέρνηση; Τόσο δύσκολο είναι να απαιτήσουν από κοινού -γιατί όχι και στη Βουλή- η κυβέρνηση να ζητήσει από το Ισραήλ την άμεση παύση της σφαγής και να διακόψουμε τη στρατιωτική συνεργασία με τον Νετανιάχου; Να αναγνωρίσουμε επίσημα την Παλαιστίνη; Να θέσουμε ζήτημα κυρώσεων στην Ε.Ε. και τον ΟΗΕ;

O Αλέξης Τσίπρας δημοσίευσε προ ημερών μακροσκελές κείμενο με τον τίτλο «Νέα εθνική πυξίδα». Σ’ αυτό αναφέρεται εκτενώς στον πόλεμο της Ουκρανίας, στις συνέπειές του για την Ευρώπη καθώς και στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Πρόκειται για ένα σαφώς ενδιαφέρον κείμενο, μάλλον ρηξικέλευθο σε μια χώρα, όπου οι πολιτικοί κατά κανόνα αποφεύγουν τα ζητήματα αυτά ή τα θίγουν με μια επιφανειακή συνθηματολογία.

Ωστόσο, το κείμενο Τσίπρα σχολιάστηκε όχι τόσο για το περιεχόμενό του, αλλά ως μία (ακόμη) προσπάθεια του πρώην πρωθυπουργού να επιστρέψει σε κεντρικό ρόλο στην εθνική πολιτική σκηνή και ειδικότερα στην υπόθεση της ενότητας των προοδευτικών δυνάμεων.

Διατυπώνω εδώ κάποιες σκέψεις για την ευρωπαϊκή διάσταση των γεγονότων που ζούμε αυτές τις μέρες. Ωστόσο, οι αβεβαιότητες είναι τόσο μεγάλες που οι εκτιμήσεις και τα σενάρια μπορούν να ανατραπούν από τη μια μέρα στην άλλη. Κυρίως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Τραμπ θα εφαρμόσει όλα όσα εξαγγέλλει. Η αντεπανάστασή του πλήττει ισχυρά τμήματα του κατεστημένου στις ΗΠΑ, ενώ αντιδρά και σύσσωμο περίπου το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Δεν γνωρίζουμε και αν ο Τραμπ εννοεί όλα όσα λέει, πόσα αποτελούν διαπραγματευτικές θέσεις, ή σε πόσα σκοπεύει ή μπορεί να υπαναχωρήσει. Σε κάθε περίπτωση όμως η αντεπανάσταση εμφανίζεται σήμερα πραγματική και οι επιπτώσεις της στην Ευρώπη δραματικές.

Ακούγοντας την τελευταία ομιλία του Αντώνη Σαμαρά (12/12), αναλογίζεται κανείς με τρόμο ποιος άνθρωπος υπήρξε πρωθυπουργός της χώρας για δυόμισι χρόνια και υπουργός Εξωτερικών για άλλα τόσα. Η πλατφόρμα που ξεδίπλωσε για τα Ελληνοτουρκικά, την Κύπρο, το Μακεδονικό, αποτελεί έκφραση ενός ακραίου ελληνικού εθνικισμού. Ψευτοδίλημμα το «πόλεμος ή ειρήνη», μας είπε. «Κατευνασμό» χαρακτήρισε τον διάλογο με την Τουρκία. Εθνική επιτυχία την απόρριψη του σχεδίου Ανάν. Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική, προσέθεσε, για να μην ξεχνιόμαστε.

Κάθε μέρα που περνά, τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κινδυνεύουν να δώσουν τη θέση τους σε νέες φουρτούνες. Η έλλειψη προόδου στην επίλυση των ζητημάτων ουσίας απειλεί την ύφεση.

Όταν όλοι επαναλαμβάνουν καθημερινά και δημόσια πως δεν υποχωρούν ούτε σπιθαμή από καμία θέση τους, ενώ ταυτόχρονα δεν έχουμε και ένδειξη προόδου επί της ουσίας, είναι ζήτημα χρόνου οι διακηρύξεις αδιαλλαξίας να αρχίσουν πάλι να αντιμετωπίζονται εκατέρωθεν ως «προκλήσεις» και για μια ακόμη φορά να μπει σε κίνηση το σπιράλ της έντασης.

Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για αποκλιμάκωση και διάλογο με την Τουρκία είναι θετικές και επιβεβλημένες. Πρέπει να τις στηρίξουμε. Είναι καιρός να απαλλαγούμε από ανυπόστατα εθνικιστικά δόγματα. Αυτό δεν σημαίνει πως εμπιστευόμαστε τον Μητσοτάκη ότι θα τολμήσει να προχωρήσει σε λύσεις, ούτε βέβαια πως απαλλάσσεται από την εγκληματική ευθύνη για την πλήρη υποταγή στις ΗΠΑ σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. Σημαίνει όμως ότι στηρίζουμε χωρίς αστερίσκους κινήσεις για ειρήνη με τη γείτονα και δεν παίζουμε με τον εθνικισμό.

Εν μέσω πολλαπλών διεθνών και περιφερειακών κρίσεων, μερικές βδομάδες πριν από τις ευρωεκλογές, το μακεδονικό έρχεται πάλι στο προσκήνιο. Αιτία αυτή τη φορά η εκλογική νίκη του εθνικιστικού και δεξιού VMRO και η παραβίαση της συμφωνίας των Πρεσπών από τη νέα μακεδονική ηγεσία που αναφέρεται στη χώρα της ως «Μακεδονία», αντί του συμφωνημένου «Βόρεια Μακεδονία». Ένα κύμα αγανάκτησης αρχίζει πάλι να φουντώνει στην Ελλάδα.

Με αφορμή το νέο ξεκίνημα με τη Νέα Αριστερά, αλλά και την κλαγγή των όπλων που αντηχεί διεθνώς, διατυπώνω εν συντομία και με κάποια απλούστευση τις κατευθύνσεις που, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να διέπουν την αμυντική πολιτική μας.

1. Η άμυνα της χώρας δεν είναι αποκλειστικά στρατιωτική. Περιλαμβάνει μια αποτελεσματική ειρηνόφιλη εξωτερική πολιτική, μια ισχυρή οικονομία και την κοινωνική συνοχή. Δεν είμαστε αφελώς πασιφιστές, ούτε όμως και βλέπουμε τα πάντα μονοδιάστατα στη λογική της στρατιωτικής αντιπαράθεσης.

Όταν πέρσι τον Ιούνιο οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισαν να ονομάσουν την Ουκρανία και τη Μολδαβία υποψήφιες για ένταξη χώρες, η συμβατική σοφία ήταν πως επρόκειτο για μια συμβολική κίνηση αλληλεγγύης προς την αντιστεκόμενη στη βάρβαρη ρωσική επίθεση Ουκρανία.

Η απόφαση προκάλεσε κάποιες ανησυχίες σχετικά με τον κίνδυνο παραπέρα κλιμάκωσης της σύγκρουσης με τη Μόσχα, την κραυγαλέα καταπάτηση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης για να θεμελιωθούν οι νέες υποψηφιότητες, και τις συνέπειες της απόφασης αυτής για τον ευρωπαϊκό δρόμο των Δυτικών Βαλκανίων.

Στη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο Βίλνιους στις 12/7 συμφωνήθηκε η επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με προγραμματισμό σειράς διμερών συναντήσεων στο πλαίσιο ενός «θετικού μομέντουμ» που έχει διαμορφωθεί τον τελευταίο καιρό, με αποφυγή και από τις δύο πλευρές προκλητικών κινήσεων και ρητορικής.

Εντύπωση προκάλεσαν ορισμένες διατυπώσεις στις δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού: η σαφής αναφορά πως στόχος είναι οι δύο χώρες να προσφύγουν στη Χάγη, η εκτίμηση πως «στον πολιτικό διάλογο θα τεθούν τα σημαντικά γεωπολιτικά [και όχι απλά νομικά] ζητήματα, με σημαντικότερο [και άρα όχι μόνο] το βασικό ζήτημα το οποίο αναγνωρίζουμε ότι είναι η διαφορά μας με την Τουρκία, δηλαδή η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».

Πριν μερικά χρόνια είχε ξεσηκωθεί μεγάλος αχός όταν ο Γιάννης Τσιρώνης, συνεργαζόμενος τότε με τον ΣΥΡΙΖΑ, υποστήριξε πως το Καστελόριζο δεν βρίσκεται στο Αιγαίο. «Εθνομηδενιστής σε παραλήρημα», «αγράμματος, αστοιχείωτος, αγεωγράφητος, αμόρφωτος», «άνοιξε την Κεκρόπορτα», «υποτιμά τη νοημοσύνη των Ελλήνων, λες και μόνον ο ίδιος γνωρίζει πού βρίσκεται το νησί» ήταν μερικοί από τους χαρακτηρισμούς με τους οποίους τον στόλισαν ΜΜΕ και διαδίκτυο.