O Αλέξης Τσίπρας δημοσίευσε προ ημερών μακροσκελές κείμενο με τον τίτλο «Νέα εθνική πυξίδα». Σ’ αυτό αναφέρεται εκτενώς στον πόλεμο της Ουκρανίας, στις συνέπειές του για την Ευρώπη καθώς και στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Πρόκειται για ένα σαφώς ενδιαφέρον κείμενο, μάλλον ρηξικέλευθο σε μια χώρα, όπου οι πολιτικοί κατά κανόνα αποφεύγουν τα ζητήματα αυτά ή τα θίγουν με μια επιφανειακή συνθηματολογία.

Ωστόσο, το κείμενο Τσίπρα σχολιάστηκε όχι τόσο για το περιεχόμενό του, αλλά ως μία (ακόμη) προσπάθεια του πρώην πρωθυπουργού να επιστρέψει σε κεντρικό ρόλο στην εθνική πολιτική σκηνή και ειδικότερα στην υπόθεση της ενότητας των προοδευτικών δυνάμεων.

Σε προηγούμενες εποχές, ακόμα και πριν λίγα χρόνια, αν σημειώνονταν σοβαρές αναταράξεις στο ευρωπαϊκό και διεθνές πεδίο και κοινωνικές αντιδράσεις και έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα σαν αυτές των ημερών, οι ελληνικές αγορές και ειδικά η κεφαλαιαγορά θα περνούσαν κρίση ή, πάντως, θα ήταν βαριά αναστατωμένες και αγχωμένες. Παρότι, όμως, διεθνώς γίνονται συγκλονιστικές αλλαγές, ενώ στο εσωτερικό δίνουν τον τόνο οι πρωτοφανείς κινητοποιήσεις και η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση δείχνει να σέρνεται παρά τον πολυδιαφημισμένο «ανασχηματισμό των 40άρηδων», κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος αλλάζει με ταχύτητα που συχνά ξεπερνά τη δυνατότητα μας να κατανοήσουμε και να αφομοιώσουμε τις αλλαγές. Όσα όμως εξελίσσονται το τελευταίο διάστημα, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και ιδιαίτερα με την επανεκλογή του Προέδρου Τραμπ, δε συνιστούν απλά αλλαγή, αλλά τεκτονική μετατόπιση των γεωπολιτικών ισορροπιών, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και εξελίχθηκαν αργότερα με την πτώση του λεγόμενου Ανατολικού Μπλοκ.

1. Η χώρα βρίσκεται σε πολιτικό αδιέξοδο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη παραπαίει. Η προοδευτική αντιπολίτευση δυσκολεύεται να πείσει για εναλλακτική λύση διακυβέρνησης.

2. Καμία κυβέρνηση, πουθενά στον κόσμο, δεν στάθηκε έχοντας απέναντι τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία.

3. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει τελειώσει. Θα προσποιείται τον πρωθυπουργό μέχρι να βρεθεί λύση αναβάπτισης της Δεξιάς.

4. Αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσποιείται τον πρωθυπουργό, ο Νίκος Ανδρουλάκης προσποιείται τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευση

Στις αγορές ήταν περίπου κοινός τόπος η συναίνεση για τη συνέχιση μιας ρωμαλέας μεγέθυνσης της αμερικανικής οικονομίας και τον δυναμισμό των αμερικανικών μετοχών και της Wall Street, που άφηναν τους άλλους πίσω, να τρώνε τη σκόνη τους, ιδιαίτερα μετά την ενθρόνιση του Ντ. Τραμπ, που θα έκανε ό,τι πρέπει για να στηρίξει τις κεφαλαιαγορές –όπως είχε κάνει στην πρώτη θητεία του. Αυτή τη φορά, όμως, είναι διαφορετικά. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν χρησιμοποιεί τους δασμούς ως ένα εργαλείο διαπραγμάτευσης, όπως είχαν πιστέψει ισχυροί παράγοντες των αγορών. Είναι η προτεραιότητά του.

Η μακρά περίοδος των ψευδαισθήσεων τελείωσε:

Η ψευδαίσθηση ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να βασίζεται επ’ αόριστον στην αμερικανική προστασία εντός του ΝΑΤΟ

Η ψευδαίσθηση ότι ένας παγκοσμιοποιημένος κόσμος θα μπορούσε να εγγυηθεί την ειρήνη και τη σταθερότητα μέσω της απελευθέρωσης του εμπορίου και της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

Η ψευδαίσθηση ότι το δημοκρατικό μοντέλο έμελλε να επικρατήσει παντού, οδηγούμενο από το άνοιγμα της αγοράς και τη διάδοση των νέων τεχνολογιών.

Ο τότε υπουργός Μεταφορών Κ. Καραμανλής αναγνώριζε, συνεπώς, απερίφραστα το προφανές, ότι δηλαδή η ασφαλής λειτουργία του σιδηροδρόμου είναι ευθύνη της πολιτείας.

Όταν συμβεί ένα εργατικό δυστύχημα σε κάποιο εργοστάσιο, το πρώτο που κάνει ο εισαγγελέας ‒όπως ξέρει ο καθένας που έχει ασκήσει έστω και στοιχειωδώς ποινική δικηγορία‒ είναι να ζητήσει κατάλογο των μελών του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας στην οποία ανήκει το εργοστάσιο, προκειμένου να διαπιστώσει ποιο από αυτά είχε την ευθύνη να ληφθούν και να τηρηθούν όλα τα μέτρα ασφαλείας

Σε ομαλές συνθήκες, οι συνήθεις αντιρρήσεις στην ιδέα του κοινού δανεισμού, στην έκδοση ενός ευρωπαϊκού ομολόγου, παρεμποδίζουν μεν την περαιτέρω ολοκλήρωση της Ενωσης, ωστόσο έχουν μια κάποια λογική. Τι γίνεται, όμως, σε έκτακτες συνθήκες; Στην περίπτωση της COVID-19 οι αντιρρήσεις κάμφθηκαν, δημιουργήθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης, με λεφτά που δανείστηκε η Κομισιόν από τις αγορές και τα κατένειμε στα κράτη-μέλη, κυρίως με τη μορφή δωρεάν επιχορηγήσεων.

...Μας ρωτούν αρκετοί και αρκετές γιατί καταθέσαμε πρόταση δυσπιστίας.

Πρώτον: Η πρόταση δυσπιστίας είναι μια πράξη δημοκρατίας και ευθύνης. Είναι απαίτηση της κοινωνίας που ζητάει δικαιοσύνη. Είναι απαίτηση της κοινωνίας που ζητάει μια άλλη Ελλάδα, που απαιτεί να κάνουμε κάτι για να φύγει αυτή η κυβέρνηση.

Δεύτερον, αντιστοίχως σημαντικός λόγος, όμως -αντίστοιχος με το αίτημα της κοινωνίας- είναι ότι δεν μπορούμε να μένουμε αμέτοχοι όταν βλέπουμε ότι αυτή η κυβέρνηση δεν υπηρετεί τα συμφέροντα και τους κανόνες της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Ελληνικού Συντάγματος.

Διατυπώνω εδώ κάποιες σκέψεις για την ευρωπαϊκή διάσταση των γεγονότων που ζούμε αυτές τις μέρες. Ωστόσο, οι αβεβαιότητες είναι τόσο μεγάλες που οι εκτιμήσεις και τα σενάρια μπορούν να ανατραπούν από τη μια μέρα στην άλλη. Κυρίως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Τραμπ θα εφαρμόσει όλα όσα εξαγγέλλει. Η αντεπανάστασή του πλήττει ισχυρά τμήματα του κατεστημένου στις ΗΠΑ, ενώ αντιδρά και σύσσωμο περίπου το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Δεν γνωρίζουμε και αν ο Τραμπ εννοεί όλα όσα λέει, πόσα αποτελούν διαπραγματευτικές θέσεις, ή σε πόσα σκοπεύει ή μπορεί να υπαναχωρήσει. Σε κάθε περίπτωση όμως η αντεπανάσταση εμφανίζεται σήμερα πραγματική και οι επιπτώσεις της στην Ευρώπη δραματικές.

Ο Τραμπ είπε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έγινε για να πλήξει τις ΗΠΑ. Ξαναγράφει την ιστορία για να υπηρετήσει τις επιδιώξεις του: Θα ήθελε να τη δει να διαλύεται.

Η πρωταρχική σκέψη για την ευρωπαϊκή ενοποίηση ήταν η διασφάλιση της ειρήνης, με την ενσωμάτωση της Γερμανίας σε ένα διακρατικό ευρωπαϊκό σχήμα ώστε, ακόμα κι αν θελήσει, να μην έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει και τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Η ενοποίηση δεν θα προχωρούσε χωρίς τη βοήθεια που έδωσαν μεταπολεμικά οι ΗΠΑ στην Ευρώπη, που ήταν η στρατηγικά πιο σημαντική περιοχή για την ανάσχεση της επιρροής της ΕΣΣΔ, μεταξύ άλλων αναλαμβάνοντας και το βάρος της άμυνάς της.

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ποτέ δεν υπήρξε γραμμή της κυβέρνησης όσα είπαν τις προηγούμενες ημέρες οι ακραίοι της κυβέρνησης. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι το σήμα γι’ αυτή τη γραμμή το έδωσε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τη συνέντευξή του στην Καθημερινή λίγες ημέρες νωρίτερα και η οποία έφερε τον πρωτοσέλιδο τίτλο «Κάποιοι θέλουν να μας οδηγήσουν σε ζούγκλα».

Τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται μια νέα μεταβολή της κυβερνητικής γραμμής σχετικά με τις συγκεντρώσεις της Παρασκευής για τη συμπλήρωση δύο χρόνων από το έγκλημα των Τεμπών.