Κράτος και αγορά

Ένας ιστορικός κύκλος που άνοιξε πριν από 50 χρόνια φαίνεται ότι οδεύει προς το τέλος του. Είχε ανοίξει στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μετά τις δύο διαδοχικές πετρελαϊκές κρίσεις και την κρίση στασιμοπληθωρισμού, με τη βίαιη απόσυρση της κεϋνσιανής διαχείρισης και, κυρίως, με την απώλεια της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στους σύνθετους δημοκρατικούς θεσμούς που με αγώνες είχε δημιουργήσει. Σαν έτοιμος από καιρό, ο νεοφιλελευθερισμός εξόρμησε από το Μον Πελερέν στην οικουμενική αρένα, με κεντρικό σύνθημα μια εντελώς βλακώδη ιδέα: ότι η ανθρωπότητα πρέπει να εκχωρήσει στις αγορές την ευθύνη της ευημερίας της.

Τα λεφτά παράγουν ιδέες. Κι αυτή η ιδέα ήταν μια παραγωγή του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που διεκδικούσε την πρωτοκαθεδρία. Οι αξίες του ουμανισμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης απωθήθηκαν από τη λογική του κέρδους, ο άνθρωπος υποβαθμίστηκε σε «οικονομικό ζώο», το συμφέρον του ορίστηκε σαράφικα (πόσα λεφτά μπορεί / πρέπει να βγάζει) και οι αγορές απορρυθμίστηκαν, ώστε ανεμπόδιστα να κάνουν το μόνο που ξέρουν και μπορούν: να αυξάνουν τον πλούτο και να τον κατανέμουν σε όσους είναι κάτοχοι ιδιοκτησίας. Η αγορά έπαψε να είναι ο (καλύτερος) υπηρέτης κι έγινε το (χειρότερο) αφεντικό.