Είναι τρελοί αυτοί οι Ρωμαίοι...

Στην Ιταλία, χάρις στην διεισδυτική σκέψη του Αντόνιο Γκράμσι, γεννήθηκε κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η μία από τις δυό ή τρείς μείζονες συμβολές του κριτικού ευρωπαικού μαρξισμού. Οι νεωτερισμοί της έγιναν παράδοση και ο φυλακισμένος ηγέτης από τη Σαρδηνία έγινε ο μοναδικός ίσως κλασικός της πολιτικής θεωρίας που συνεισέφερε ο μαρξισμός. Αλλά μετά τον τελευταίο δημιουργικό και πιστό επίγονο, το συμπατριώτη του Ενρίκο Μπερλιγκουέρ, οι προερχόμενοι από τη γενιά του 1968 κληρονόμοι, εγκατέλειψαν τη γκραμσιανή κληρονομιά, χωρίς να την αντικαταστήσουν με άλλη καλύτερη.