Μια νέα Τουρκία, με πυλώνες την προβολή ισχύος - όπως ερμηνεύεται η τοποθέτηση του Χακάν Φιντάν της ΜΙΤ στο υπουργείο Εξωτερικών - και τον οικονομικό ορθολογισμό -όπως ερμηνεύεται η τοποθέτηση του Μεχμέτ Σιμσέκ στο «τιμόνι» της οικονομίας – η σύνθεση του νέου υπουργικού συμβουλίου της Τουρκίας.

Ο Χακάν Φιντάν στο υπουργείο Εξωτερικών θεωρείται μια πολύ ιδιάζουσα επιλογή καθώς είναι ένας άνθρωπος που τα τελευταία χρόνια συμβολίζει την επέκταση της τουρκικής ισχύος σε περιοχές και σφαίρες επιρροής που ποτέ δεν είχε στο παρελθόν. Η επιλογή Φιντάν δείχνει ότι ο Τούρκος Πρόεδρος επιθυμεί να εντείνει την δραστήρια εξωτερική πολιτικής μιας Τουρκίας, που αυτοχαρακτηρίζεται πλέον ως μεγάλη διεθνής δύναμη.

Οι κυβερνητικοί πανηγυρισμοί διά στόματος Άδωνη Γεωργιάδη και Νίκου Παπαθανάση αλλά και του Κυριάκου Μητσοτάκη καθ’ όλη την προεκλογική περίοδο για άμεσες ξένες επενδύσεις-ρεκόρ κατά τη διετία που ακολούθησε την πανδημία (2021-2022) ενέχουν ένα «μεγάλο μυστικό». Το γεγονός ότι κατά την τελευταία τριετία καταγράφηκαν οι μεγάλες εξαγορές πακέτων κόκκινων δανείων από ξένα funds, οι οποίες αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 50%-65% των «επενδύσεων» αυτών (τα εισαγωγικά στις επενδύσεις προφανώς σχετίζονται με το ότι αυτές είναι… παραγωγικές μόνο για τα funds και όχι για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας).

Είναι, άραγε, γεγονός πως η ελληνική οικονομία, από το 2021 και μετά, έχει εισέλθει σε μία μακροχρόνια πορεία δυναμικής ανάπτυξης, που θα έχει σαν αναπόφευκτο αποτέλεσμα την μετατροπή της, εντός ολίγων ετών, σε μία διαρθρωτικά άρτια, σύγχρονη, οικονομία; Αυτό, τουλάχιστον διατείνεται μία άποψη που διατυπώνεται ευρέως, με διάφορους τρόπους, τον τελευταίο καιρό. Άποψη, όμως, η οποία, κατά την γνώμη μας είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αφελής και αβάσιμη, διότι παραγνωρίζει το μέγεθος της λειτουργικής δυσπλασίας της ελληνικής οικονομίας που προκύπτει, κυρίως, από το διαχρονικό παραγωγικό της πρόβλημα.

Στην πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση του 21ου αιώνα, που ξέσπασε το 2007-8 και το τσουνάμι της έφτασε στις ακτές της Ευρώπης το 2010, πέντε ευρωπαϊκές χώρες δεν κατάφεραν να αποφύγουν κάποιο πρόγραμμα διάσωσης: Η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Κύπρος και, εν μέρει, η Ισπανία. Από αυτές, μόνο μία, η Ελλάδα, είχε δίδυμα ελλείμματα -δημοσιονομικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Οι άλλες τέσσερις έπασχαν μόνο από ένα μεγάλο έλλειμμα: Στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Κι αυτό το έλλειμμα ήταν αρκετό, με το ξέσπασμα της κρίσης, για να τις ρίξει στα βράχια.

Πρόσφατα, τόσο η Τράπεζα της Ελλάδος όσο και η ομάδα των οικονομολόγων της Alpha Bank, σήμαναν συναγερμό: Το παραγωγικό κενό, δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στο ΑΕΠ που παράγουμε και εκείνο που θα μπορούσαμε να παράγουμε με πλήρη εκμετάλλευση των διαθέσιμων παραγωγικών συντελεστών –είπαν– έχει μηδενιστεί. Για την αύξηση του ΑΕΠ χρειάζονται επενδύσεις – διαφορετικά, απλώς θα αυξάνονται οι τιμές. Για να γίνουν επενδύσεις (κι όχι απλώς λίγα data centers για φτηνό εργατικό δυναμικό ή τοποθετήσεις με μικρό ρίσκο και υψηλά κέρδη στο real estate) δεν αρκούν οι προσευχές. Χρειάζονται μεταρρυθμίσεις κι ένα νέο οικονομικό μοντέλο.

«Οπως δεν πίστεψα ποτέ το τέλος της Ιστορίας του Φουκουγιάμα, έτσι δεν πιστεύω και το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Ισως εισερχόμαστε σε μια νέα φάση της», λέει στην «Εφ.Συν.» η Αζίτα Μπεράρ Αουάντ, πρόεδρος Ερευνητικού Ινστιτούτου του ΟΗΕ για την Κοινωνική Ανάπτυξη (UNRISD), που την ερχόμενη Παρασκευή, 28/4, μιλάει στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών με θέμα «Γιατί η κοινωνική συμπερίληψη είναι σημαντική και πώς θα την επιτύχουμε», με συνομιλητές τον Ούγγρο οικονομολόγο και πρώην επίτροπο Λάζλο Αντορ και τον διευθυντή του ETERON Γαβριήλ Σακελλαρίδη.

Η προεκλογική περίοδος άρχισε με υποσχέσεις - και - για τους νέους. Η κυβέρνηση επαίρεται για το success story της οικονομίας και την μείωση της ανεργίας και ο Πρωθυπουργός, με ρελάνς στη δέσμευση του κ. Τσίπρα για αυξήσεις 10% στον δημόσιο τομέα και 880€ κατώτατο μισθό, υποσχέθηκε κατώτατο μισθό 950€ και αύξηση μισθών κατά 25% για όλους στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα - αν και δεν διευκρίνισε πως ακριβώς θα επιτευχθεί ή θα επιβληθεί αυτό στον ιδιωτικό τομέα - και δήλωσε στο fb ότι «οι νέοι μας πρέπει να βρουν μεγαλύτερη φροντίδα».

Ενα φάντασμα πλανάται πάνω από την Ελλάδα, το φάντασμα του ελλείμματος εμπορικών συναλλαγών με το εξωτερικό (εμπορικό έλλειμμα).

Ενόψει της επιταχυνόμενης από την κυβέρνηση εφαρμογής της κοινωνικά παραπλανητικής θεωρίας του Πολιτικού Συγκυριακού Κύκλου (βλέπε σχετικά «Εφ.Συν.» 2/1/2023), είναι σκόπιμο να γίνει συνοπτική αναφορά στον καταλυτικό ρόλο της πάγιας ελλειμματικής σχέσης εξαγωγών - εισαγωγών για τη μελλοντική εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας.

Oι επενδύσεις και ο έλεγχος των νέων τεχνολογιών είναι το πεδίο ανταγωνισμού για την ηγεμονία της γεωστρατηγικής εξουσίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας· ο τρίτος μεγάλος πόλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα μπορούσε να συμμετέχει στον ανταγωνισμό, περιορίζεται στον ρόλο του παρατηρητή. Ο λόγος δεν είναι μόνο ότι δεν υπάρχει μια κοινή ομοσπονδιακή οντότητα ικανή να κινητοποιήσει και συντονίσει τις προσπάθειες των μελών της, όσο οι ουσιαστικές διαφωνίες που υπάρχουν μεταξύ τους.

Oι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις (ΞΑΕ) σημείωσαν ρεκόρ εικοσαετίας το 2022, φθάνοντας τα 7,22 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, αλλά πίσω από τον αριθμό αυτό η αλήθεια είναι αρκετά διαφορετική. Σύμφωνα, λοιπόν, με στοιχεία της έκθεσης του διοικητή της ΤτΕ, στο σύνολο των 7,22 δισ. ευρώ των ΞΑΕ το 2022 τα 2,3 δισ. ευρώ (31,8%) αφορούσαν συγχωνεύσεις και εξαγορές, 1,975 δισ. ευρώ (27,3%) αφορούσαν αγορά ακινήτων. Η αγορά νέων μετοχών και η συμμετοχή σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου αντιστοιχούσαν σε 1,979 δισ. ευρώ (27,4%). Διευκρινίζεται ότι στο ποσοστό αυτό οι επενδύσεις με σκοπό νέες εγκαταστάσεις παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Πριν από περίπου 30 χρόνια, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, οι ιδέες περί «ελεύθερης αγοράς» και των μαγικών ικανοτήτων της αποκτούσαν σχεδόν καταθλιπτική κυριαρχία. Το αφήγημα έλεγε ότι η αγορά απαλλαγμένη από «ρυθμίσεις» (κατ’ ουσίαν οι δυνάμεις του κεφαλαίου απαλλαγμένες από την κοινωνία), προωθώντας τον ελεύθερο ανταγωνισμό και ανοίγοντας τον δρόμο στην καινοτομία παντού, θα έφερνε την ευημερία και τη φιλελεύθερη δημοκρατία παντού στον κόσμο. Ηταν «το τέλος της Ιστορίας» (1989). Σήμερα, 30 χρόνια μετά: Η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται στη χειρότερη 5ετία των τελευταίων 30 ετών, ίσως μάλιστα χαθεί μια ολόκληρη 10ετία – είπαν προχθές δύο παγκόσμιοι οργανισμοί υπεράνω υποψίας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Το αναπτυξιακό υπόδειγμα της χώρας βασίζεται ως προς την προσφορά κυρίως στον τουρισμό, στο real estate και γενικά στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών χαμηλής και μέσης προστιθέμενης αξίας και ως προς τη ζήτηση σε υπερκατανάλωση ιδίως εισαγόμενων και πολυτελών αγαθών. Ένα υπόδειγμα που έχει επανειλημμένα οδηγήσει τη χώρα στα βράχια και δεν προέκυψε τυχαία. Στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που ζούμε, ο διεθνής καταμερισμός εργασίας διαμορφώνεται με τις χώρες εκείνες που προσφέρουν φθηνά προϊόντα και τις άλλες που παράγουν ποιοτικά τεχνολογικά προϊόντα.