Γιατί το δημόσιο έχει προχωρήσει σε αναστολή αρκετών πληρωμών; Κάποιοι ψιθυρίζουν ότι στις αιτίες συγκαταλέγεται ότι εκτρέπονται λεφτά σε άλλες, έκτακτες λειτουργικές δαπάνες του ευρύτερου δημοσίου τομέα, άλλοι ότι οι Βρυξέλλες ελέγχουν επιμελέστερα τις δαπάνες, άλλοι πάλι υποψιάζονται ότι ίσως μένουν κάποια λεφτά στην άκρη για μη προγραμματισμένες παροχές, όπως, παράδειγμα, οι προαναγγελθείσες αυξήσεις (των πιο υψηλών) συντάξεων και νέες δόσεις παραδοσιακής επιδοματικής πολιτικής, περί τα τέλη του έτους.

Το υπουργείο Οικονομικών κατά κανόνα έχει -εκ της θέσεώς του ως ταμίας του κράτους αλλά και λόγω της επίγνωσης που έχει ο πολιτικός προϊστάμενός του των δυσκολιών- μια αυτοσυγκράτηση. Γνωρίζει ότι βαδίζει σε τεντωμένο σκοινί. Χαρακτηριστικό ήταν ότι, ήδη τον Απρίλιο, πολύ πριν τις ευρωεκλογές, μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών ο Κωστής Χατζηδάκης έσπευσε (λες και κάτι φοβόταν…) να προλάβει μελλοντικές πιέσεις για δημοσιονομικό ξεχείλωμα. Με τρόπο ρητό και κατηγορηματικό προεξόφλησε μια συγκρατημένη δημοσιονομική διαχείριση το 2025.

Τον τελευταίο καιρό πολλές πληρωμές που όφειλε να κάνει το δημόσιο πηγαίνουν από αναβολή σε αναβολή. Κάθε μήνα, το υπουργείο Οικονομικών με καμάρι ανακοινώνει πως η εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισμού εξελίσσεται θαυμάσια και, ειδικά, ότι οι εισπράξεις (πληθωριστικών) φορολογικών εσόδων υπερκαλύπτουν τους στόχους που είχαν τεθεί, αλλά στα κρατικά ταμεία δεν περισσεύει ρευστότητα. Αντιθέτως, υπολείπεται των αναγκών. Αποτέλεσμα, η αναστολή πληρωμής αρκετών δαπανών ενώ άλλες μαθαίνουμε ότι ακυρώνονται.

Εκατοντάδες ΜΜΕ αναμάσησαν πρόσφατα το κυβερνητικό non paper που μιλούσε για «έκρηξη Άμεσων Ξένων Επενδύσεων» (ΑΞΕ) της τάξης του «62%». Διαβάζοντας την είδηση, με προβλημάτισε η έννοια της «τριετίας». Αυτά τα στατιστικά μεγέθη υπολογίζονται σε ετήσια βάση. Με ξάφνιασε επίσης η υπερβολή: 62%; Αυτό μόνο «έκρηξη» δεν είναι!

Χρειάστηκε να ανατρέξω στην πηγή που παρέθετε η Κυβέρνηση (https://www.oecd.org/investment/statistics.htm) για να αντιληφθώ τη λαθροχειρία.

Ένας βασικός παράγοντας που υποδαυλίζει τον πληθωρισμό και αναδεικνύει την Ελλάδα στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κριτήριο την ακρίβεια, είναι η έλλειψη υγιούς, ισχυρού ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Οι πρακτικές τύπου καρτέλ που υιοθετούνται από τμήματα της επιχειρηματικότητας, που ‘χουν (κακο)μάθει «να τα βρίσκουν» μεταξύ τους και να δουλεύουν με τόσο υψηλά ποσοστά κέρδους επί των δικών τους (ιδίων) κεφαλαίων, που δεν υπάρχουν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα -και που, δοθείσης ευκαιρίας, πχ κάποιας διεθνούς αναστάτωσης, σπεύδουν να τα διευρύνουν.

Βαδίζουμε προς τις ευρωεκλογές συζητώντας επί παντός επιστητού, αρκεί αυτό να είναι άσχετο με τις ίδιες τις ευρωεκλογές και την ιδιαίτερη σημασία που εξ αντικειμένου έχουν στη σημερινή συγκυρία. Μια συγκυρία αρνητική: Το στοίχημα που είναι στο τραπέζι δεν αφορά πόσο γρήγορα θα γίνουν βήματα προς τη διεύρυνση και εμβάθυνση της διαδικασίας ευρωπαϊκής ενοποίησης, αλλά αν θα υπάρξουν αντιστάσεις αρκετά ισχυρές ώστε να αποτραπούν μεγάλες υποχωρήσεις, που θα απειλούσαν σημαντικές καταχτήσεις από αυτές που μέχρι σήμερα έχουν επιτευχθεί.

Στα καθήκοντα κάθε κυβέρνησης είναι και η διαχείριση της κοινής γνώμης. Άλλες κατανοούν αυτήν τη διαδικασία ως μια αναγκαία συνεχή, συστηματική επεξήγηση της στρατηγικής τους στους πολίτες της χώρας, ώστε να την κάνουν κατανοητή και να αίρουν όποια μη αναπόφευκτα εμπόδια στην εφαρμογή της. Αυτό, παράδειγμα, έκανε ο Κ. Σημίτης για να επιτύχει την ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ –όταν η ΝΔ, ως αντιπολίτευση, επεδίωκε να την ξαποστείλει στις καλένδες, δήθεν ως mission impossible.

Επειδή πολλοί αναρωτιούνται τι άλλαξε ξαφνικά φέτος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, όπου παραμονές του Πάσχα δινόταν ένα μικρό επίδομα σε συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών, η εξήγηση είναι εξαιρετικά απλή. Εκείνες τις χρονιές η οικονομία εμφάνιζε υπεραπόδοση, πήγαινε δηλαδή καλύτερα του αναμενομένου, αντίθετα φέτος αυτό δεν συμβαίνει. Σε απλά ελληνικά τότε είχαμε και μας περίσσευαν. Τώρα περίσσευμα δεν φαίνεται να υπάρχει. Αν προκύψει θα το ξαναδεί, όπως είπε ο Πρωθυπουργός, η κυβέρνηση παραμονές των Χριστουγέννων.

Λοιπόν, πώς πάμε;

Η οικονομία μεγεθύνεται, αν όχι με υψηλούς πάντως με υψηλότερους από το μέσο όρο της Ευρωζώνης ρυθμούς, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ονομαστικού ΑΕΠ μειώνεται, οι στόχοι για τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα επιτυγχάνονται όχι δύσκολα, το άπλετο χρήμα που κυκλοφορεί στα ανώτερα κλιμάκια παράγει και διαχέει αισθήματα ευφορίας και μαζί κάποιες επενδύσεις, έστω λιγότερες από τις απαιτούμενες ή τις προβλεπόμενες, η ανεργία αργά αλλά σταθερά μειώνεται. Μετά από τόσα που έχει περάσει ο τόπος, οι προβλέψεις ότι μπροστά μας έχουμε δύο-τρία χρόνια που, αν δεν συμβεί κάποιο άλλο κακό στον κόσμο, ότι η οικονομία θα βαδίζει σταθερά και θα βγαίνουν λεφτά, δεν είναι παράξενο να ηχούν ως μουσική στα αυτιά.

Πριν από 18 μήνες, σχεδόν όλοι οι αναλυτές προέβλεπαν ότι ο συνδυασμός πανδημίας, ανεξέλεγκτου πληθωρισμού και ενεργειακής κρίσης θα βύθιζε Ευρώπη και Αμερική σε ύφεση.

Κατά τη διάρκεια του 2023, η ευρωπαϊκή οικονομία σημείωσε σχεδόν μηδενική ανάπτυξη. Εμβληματικές ευρωπαϊκές εταιρείες (Volkswagen, Nokia, UBS) ανακοίνωσαν δεκάδες χιλιάδες απολύσεις. Εξαγριωμένοι αγρότες αποκλείουν δρόμους και εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανοί εργαζόμενοι απεργούν. Τα ποσοστά αποδοχής ορισμένων Ευρωπαίων ηγετών κρατών κάνουν τον Τζο Μπάιντεν να μοιάζει με τον JFK. Και οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις καταγράφουν ενίσχυση των ακροδεξιών κομμάτων σε ολόκληρη την ήπειρο, με το «κόστος ζωής» να αναφέρεται ως το κορυφαίο πρόβλημα.

Εν αρχή, οι τιμές είχαν αρχίσει να πιέζονται λόγω της σταδιακής ανατίμησης καυσίμων-ενέργειας από τα μέσα του 2021, η κατάσταση επιδεινώθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τα γνωστά προβλήματα στις πρώτες ύλες και στις αλυσίδες εφοδιασμού. Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε καθ’ ημάς όπως πολλά άλλα: Με αμεριμνησία.

Η κυβέρνηση αρκούνταν να επαναλαμβάνει σχεδόν με ανακούφιση ότι ο πληθωρισμός είναι εισαγόμενος (άλλωστε, όλα τα προβλήματα σ’ αυτήν τη χώρα είτε εισάγονται είτε προκαλούνται από κακόπιστους λαϊκιστές…) και να μοιράζει αφειδώς επιδόματα οριζοντίως.

Ποιο είναι το πρόβλημα της αγροτικής μας οικονομίας; Αν ήταν μόνο ή κύρια τα λεφτά, με τον πακτωλό κεφαλαίων που έχουν εισρεύσει ως εισοδηματικές ενισχύσεις και επιχορηγήσεις για επενδύσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία αφότου η Ελλάδα μπήκε στην ΕΟΚ, όλα τα προβλήματα θα έπρεπε να είχαν λυθεί. Αντιθέτως, η αγροτική παραγωγή τείνει να συρρικνώνεται και η εξάρτησή μας από εισαγωγές τροφίμων να μεγαλώνει. Την τελευταία 10ετία οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις μειώθηκαν 26%, χωρίς την ανάλογη δημιουργία μεγαλύτερων, ισχυρότερων -αντιθέτως, μειώθηκαν 18% κι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη πόρων (υπάρχουν ευρωπαϊκά λεφτά) αλλά η απουσία αναπτυξιακής πολιτικής.